حالات و زمان‌های توصیه‌شده و نهی‌شده برای همبستری

 

در مطالب پیشین به برخی توصیه‌ها در مورد زمان نزدیکی و عواقب رعایت نکردن این توصیه‌ها ذکر شد.

از آن‌جا که توصیه‌های بسیاری پیرامون این مسأله بیان شده است، در این مطلب - بدون ذکر متن احادیث - به‌اختصار به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

 

 

 

تذکر بسیار مهم:

آن‌چه ذکر می‌شود به این معنا نیست که عواقب همبستری در شرایط مذکور، حتمی و قطعی‌اند؛ چراکه در بسیاری از این دستورات، فرموده‌اند: «اگر چنین کرد و فرزندش چنان شد، کسی جز خودش را سرزنش نکند.» یا «اگر چنین کرد، ایمن نیست از این‌که فرزندش چنان نشود.» یا «اگر چنین کرد، إن‌شاءالله چنان می‌شود.» یا...

بنابراین با عمل کردن به این دستورات، زمینه و امکان ابتلاء به مشکلات مذکور کم می‌شود و با عمل نکردن به آن‌ها، زمینه آن مشکلات فراهم خواهد شد.

همچنین صحیح نیست اگر کسی را دیدیم که به یکی از این مشکلات دچار است، گمان کنیم حتماً والدینش این دستورات را عمل نکرده‌اند؛ چراکه این مشکلات ممکن است به سبب دیگری رخ داده باشند.

 

 

 

الف: زمان‌ها و حالت‌های نهی‌شده برای همبستری:

(۱) در ایام حیض زن؛

«بغض فرزند نسبت به اهل‌بیت، زشت شدن فرزند، ابتلاء فرزند به جذام و پیسی» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج‏۱، ص۹۶)

 

(۲) در حالت جنابت مرد؛

«دیوانه شدن فرزند» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج‏۳، ص۴۰۴)

 

(۳) در اول، وسط و آخر ماه (قمری)؛

«دیوانگی، جذام و معلولیت (جسمی یا ذهنی) فرزند» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج‏۳، ص۵۵۲)، «شریک شدنِ شیطان در آن فرزند» (خصال، ج۲، ص۶۳۷)

 

(۴) بعد از ظهر؛

«چپ شدن چشم فرزند» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج۳، ص۵۵۲)

 

(۵) صحبت کردن هنگام نزدیکی؛

«لال شدن فرزند» (همان)

 

(۶) نگاه کردن به شرمگاه زن هنگام نزدیکی؛

«کور شدن فرزند» (همان)

 

(۷) نزدیکی کردن با همسر خود، با شهوتِ همسرِ دیگری؛

«زن‌صفت شدنِ فرزند پسر و معلولیت (جسمی یا ذهنیِ) فرزند دختر» (همان)

 

(۸) خواندن قرآن هنگام نزدیکی؛

«عذاب شدن والدین» (همان)

 

(۹) این‌که مرد و زن خود را با دستمالی مشترک تمیز کنند؛

«ایجاد دشمنی میان زن و مرد و منجر شدنِ این اختلافات به طلاق» (همان)

 

(۱۰) در حالت ایستاده؛

«فرزند، بسیار ادرار می‌کند.» (همان)

 

(۱۱) در شب عید قربان؛

«چهارانگشتی یا شش‌انگشتی شدن فرزند» (همان)

 

(۱۲) در زیر درخت میوه؛

«فرزند، قاتلی خشن یا شناخته‌شده می‌شود.» (همان، ص۵۵۳)

 

(۱۳) در زیر آفتاب (مگر با روانداز)؛

«فقیر و بدبخت شدن فرزند تا آخر عمر» (همان)

 

(۱۴) مابین اذان و اقامه؛

«حریص شدن فرزند به خون‌ریزی» (همان)

 

(۱۵) بدون وضو؛

«کوردل شدن و بخیل شدن فرزند» (همان)

 

(۱۶) در نیمه شعبان؛

«شوم شدن فرزند و زشت شدن صورتش» (همان)

 

(۱۷) در دو روز آخر ماه شعبان؛

«باج‌گیر شدن فرزند یا همکاری‌اش با ستمگران» (همان)

 

(۱۸) بر روی پشت‌بام؛

«فرزند، منافق و ریاکار و بدعت‌گر می‌شود.» (همان)

 

(۱۹) در شبِ حرکت برای مسافرت؛

«فرزند، مالش را در راه باطل صرف می‌کند.» (همان)

 

(۲۰) در طول سفری که سه شبانه‌روز راه است؛

«همکاری فرزند با کسانی که به والدینش ظلم می‌کنند» (همان)

 

(۲۱) در اولین ساعت شب؛

«فرزند، ساحری می‌شود که دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهد.» (همان، ص۵۵۴)

 

 

 

ب: زمان‌های توصیه‌شده برای همبستری:

(۱) شب دوشنبه؛

«فرزند، حافظ کتاب خدا می‌شود و به آن‌چه خدا نصیبش کند، راضی می‌گردد.» (همان، ص۵۵۳)

 

(۲) شب سه‌شنبه؛

«شهادت روزی فرزند می‌شود، با مشرکان عذاب نمی‌شود، دهانش خوشبو می‌شود، دل‌رحم و بخشنده می‌گردد و زبانش از غیبت و دروغ و بهتان پاک خواهد بود.» (همان)

 

(۳) شب پنج‌شنبه؛

«حاکم شدن یا عالم شدنِ فرزند» (همان)

 

(۴) روز پنج‌شنبه، زمانی که خورشید از میان آسمان پایین می‌آید؛

«شیطان تا پیری به فرزند نزدیک نمی‌شود و سلامت در دین و دنیا روزی‌اش می‌شود.» (همان)

 

(۵) شب جمعه؛

«فرزند، خطیبی خوش‌سخن و بلیغ می‌شود.» (همان، ص۵۵۴)

 

(۶) روز جمعه، بعد از (وقت نمازِ) عصر؛

«معروف، مشهور و عالم شدنِ فرزند» (همان)

 

(۷) جمعه‌شب، بعد از (وقت نمازِ) عشاء؛

«فرزند، از بزرگان زمانه‌اش می‌شود.» (همان)

 

چرا در گوش نوزاد اذان و اقامه گفته می‌شود؟

 

...عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:

«مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ فَلْیُؤَذِّنْ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنَى بِأَذَانِ الصَّلَاةِ وَ لْیُقِمْ‏ فِی‏ الْیُسْرَى‏ فَإِنَّهَا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.»

 الکافی، ج۶، ص۲۴

 

از امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل شده است:

«هرکس برایش فرزندی متولد شد، در گوش راستش اذانِ نماز را بگوید و در گوش چپش اقامه را؛

زیرا این‌کار موجب محفوظ بودن از شیطانِ رانده‌شده است.»

 

 

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ

کاش اثر این عصمت ابتدایی که در طلیعه عمر فرزندانمان با صوت دل‌نشینِ اذان و اقامه بر جان‌هایشان گسترده می‌شود، با اصوات ناسالم و تربیت‌های ناصحیح ما، زائل نگردد!

کاش امانت‌دار خوبی باشیم؛ فرزندانی پاک پرورش دهیم، برای خود باقیات‌الصالحاتی فراهم نماییم و در درگاه پروردگارمان سرافکنده نباشیم!

 

اگر وقت نماز شود و سفره هم پهن باشد...

 

...عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ تَحْضُرُ وَ قَدْ وُضِعَ الطَّعَامُ قَالَ: «إِنْ کَانَ فِی أَوَّلِ الْوَقْتِ یُبْدَأُ بِالطَّعَامِ وَ إِنْ کَانَ قَدْ مَضَى مِنَ الْوَقْتِ شَیْ‏ءٌ وَ تَخَافُ أَنْ تَفُوتَکَ فَتُعِیدَ الصَّلَاةَ فَابْدَأْ بِالصَّلَاةِ.»

 الکافی، ج۶، ص۲۹۸

 

از سماعة بن مهران نقل شده است:

از امام صادق (علیه‌السلام) درباره این (موقعیت) سؤال کردم که وقت نماز فرا رسیده و (سفره‌ی) غذا نیز پهن شده است.

حضرت فرمودند:

«اگر در اول وقتِ (نماز) است، اول غذا را بخور، اما اگر مدتی از وقتِ (نماز) گذشته و می‌ترسی نمازت قضا شود و لازم شود قضایش را به‌جا آوری، اول نماز را بخوان.»

 

آداب ناشنیده‌ی اذان و اقامه

 

...عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: «یُؤَذِّنُ الرَّجُلُ وَ هُوَ جَالِسٌ وَ لَا یُقِمْ إِلَّا وَ هُوَ قَائِمٌ وَ تُؤَذِّنُ وَ أَنْتَ رَاکِبٌ وَ لَا تُقِمْ إِلَّا وَ أَنْتَ عَلَى الْأَرْضِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۵

از امام رضا (علیه‌السلام) نقل شده‌است:

«انسان می‌تواند درحالی‌که نشسته‌است، اذان بگوید، ولی اقامه را فقط در حالت ایستاده، می‌تواند بگوید.

تو می‌توانی درحالی‌که سواره هستی، اذان بگویی، ولی اقامه را فقط وقتی می‌توانی بگویی که بر روی زمین باشی.»

 

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ یُؤَذِّنُ الرَّجُلُ وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ الْقِبْلَةِ؟ قَالَ: «إِذَا کَانَ التَّشَهُّدُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ فَلَا بَأْسَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۵

حلبی گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: آیا انسان می‌تواند درحالی‌که رو به قبله نیست، اذان بگوید؟

حضرت فرمودند: «اگر هنگام تشهد (أشهدُ أنْ...، أشهدُ أنَّ...)، رو به قبله باشد، اشکالی ندارد.»

 

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: «لَا بَأْسَ أَنْ یُؤَذِّنَ الرَّجُلُ مِنْ غَیْرِ وُضُوءٍ وَ لَا یُقِیمُ إِلَّا وَ هُوَ عَلَى وُضُوءٍ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۴

حلبی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:

«اشکالی ندارد که انسان، بدون وضو اذان بگوید، اما اقامه را فقط باید با وضو بگوید.»

 

 

...عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَتَکَلَّمُ الرَّجُلُ فِی الْأَذَانِ؟ قَالَ: «لَا بَأْسَ.» قُلْتُ: فِی الْإِقَامَةِ؟ قَالَ: «لَا.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۴

عمروبن‌ابی‌نصر گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: آیا انسان می‌تواند در (میان جملاتِ) اذان حرف بزند؟

حضرت فرمودند: «اشکالی ندارد.»

عرض کردم: در اقامه چطور؟

فرمودند: «خیر (نمی‌تواند)»

 

 

...عَنْ أَبِی هَارُونَ الْمَکْفُوفِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا أَبَا هَارُونَ الْإِقَامَةُ مِنَ الصَّلَاةِ فَإِذَا أَقَمْتَهُ فَلَا تَتَکَلَّمْ وَ لَا تُومِ بِیَدِکَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۶

ابوهارون از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:

«ای ابوهارون! اقامه (مانند جزئی) از نماز است. پس هرگاه اقامه می‌گویی، حرف نزن و با دستت اشاره نکن.»

 

 

...عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «الْأَذَانُ تَرْتِیلٌ وَ الْإِقَامَةُ حَدْرٌ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۶

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است:

«اذان را با «ترتیل» (شمرده‌شمرده و آهنگین) بگویید و اقامه را با «حَدْر» (تُندتُند و شتابان).»

 

دوست دارید وقتی نماز می‌خوانید، دو صف از فرشتگان پشتتان نماز بخوانند؟

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: 

«إِذَا أَذَّنْتَ وَ أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَکَ صَفَّانِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ إِذَا أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَکَ صَفٌّ مِنَ الْمَلَائِکَةِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۳

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:

«هرگاه (برای نماز واجبت) اذان و اقامه بگویی، دو صف از فرشتگان، پشتت نماز می‌خوانند و هرگاه (فقط) اقامه بگویی، یک صف از فرشتگان، پشتت نماز می‌خوانند.»

 

فایده بلند اذان گفتن در منزل

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ حَدَّثَنِی هِشَامُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ‏ أَنَّهُ شَکَا إِلَى أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع سُقْمَهُ وَ أَنَّهُ لَا یُولَدُ لَهُ وَلَدٌ فَأَمَرَهُ أَنْ یَرْفَعَ صَوْتَهُ بِالْأَذَانِ فِی مَنْزِلِهِ قَالَ فَفَعَلْتُ فَأَذْهَبَ اللَّهُ عَنِّی سُقْمِی وَ کَثُرَ وُلْدِی قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ رَاشِدٍ وَ کُنْتُ دَائِمَ الْعِلَّةِ مَا أَنْفَکُّ مِنْهَا فِی نَفْسِی وَ جَمَاعَةِ خَدَمِی وَ عِیَالِی فَلَمَّا سَمِعْتُ ذَلِکَ مِنْ هِشَامٍ عَمِلْتُ بِهِ فَأَذْهَبَ اللَّهُ عَنِّی وَ عَنْ عِیَالِیَ الْعِلَلَ.

 الکافی، ج‏۳، ص۳۰۸

 

محمدبن‌راشد گوید: هشام‌بن‌ابراهیم برایم نقل کرد که (روزی) از بیماری‌اش و از این‌که بچه‌دار نمی‌شود، نزد امام رضا (علیه‌السلام) شکایت کرد و حضرت به او دستور دادند: «در خانه‌اش، صدایش را به اذان بلند کند.»

هشام گفت: این کار را کردم؛ بیماری‌ام رفع شد و فرزندانم زیاد شدند.

محمدبن‌راشد گوید: خودم نیز دائماً بیمار بودم و بیماری از من، جمعی از خدمتکاران و خانواده‌ام دور نمی‌شد. 

وقتی دستور امام رضا (علیه‌السلام) را از هشام شنیدم، به آن عمل کردم. پس بیماری از خودم و خانواده‌ام دور شد.

 

اگر روزیِ اضافه می‌خواهید،...

 

...عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّ النَّوْمَ بَعْدَ الْفَجْرِ مَکْرُوهٌ لِأَنَّ الْأَرْزَاقَ تُقَسَّمُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ فَقَالَ:

«الْأَرْزَاقُ مَوْظُوفَةٌ مَقْسُومَةٌ وَ لِلَّهِ فَضْلٌ یَقْسِمُهُ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ: «وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ».» ثُمَّ قَالَ: «وَ ذِکْرُ اللَّهِ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ أَبْلَغُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ.»

 تفسیرالعیاشی، ج۱، ص۲۴۰

 

از حسین بن مسلم نقل شده است:

به امام باقر (علیه‌السلام) عرض کردم:

فدایتان شوم، آن‌ها (اهل‌سنت) می‌گویند "خواب بعد از فجر(اذان صبح) مکروه است، زیرا روزی‌ها در آن زمان تقسیم می‌شوند."

حضرت فرمودند:

«روزی‌ها مقدّر و تقسیم‌شده هستند.

و خداوند را فضل و زیادتی است که آن را از طلوع فجر تا طلوع خورشید(بین‌الطلوعین) تقسیم می‌کند.

این، همان سخن خداوند است که:

«وَ اسْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ» [نساء:۳۲]

از خداوند، از فضل او بخواهید.»»

سپس فرمودند:

«بعد از طلوع فجر، «یاد خدا»، از «کسب‌وکار»، در طلب روزی، نتیجه‌بخش‌تر است.»[*]

 

 

 

پاورقیــــــــــــــــــــ

[*] ظاهراً مقصود این است که اگر انسان در فرصت بین‌الطلوعین به ذکر و یاد خدا مشغول باشد، به روزی نزدیکتر است، تا این‌که در این فرصت سراغ کسب‌وکار رود، هرچند در روایات، توصیه شده است که انسان صبحِ خیلی‌زود به پی‌گیری حوایجش مبادرت ورزد، که فزونیِ نعمت و روزی را در پی خواهد داشت.