گاهی فرزندان ما دچار اشتباهاتی می‌شوند که نیاز است به آنها تذکر داده شود تا کارشان را تکرار نکنند.
در مطلب پیشین اشاره شد که اگر در سرزنش و ملامت افراط شود و این کار چندین بار صورت گیرد، اثر عکس دارد؛ فرد بر دنده لج می‌افتد و برای ناراحت کردن سرزنش‌کننده، کارش را تکرار می‌کند.
در احادیث زیر به این مسأله اشاره شده که کیفیت این تذکر باید به چه نحو باشد؛
اشاره‌وار و با تلویح؟
یا آشکارا و با صراحت؟
از امیر مؤمنان (علیه‌السلام) نقل شده است:
«عُقُوبَةُ الْعُقَلَاءِ التَّلْوِیحُ، عُقُوبَةُ الْجُهَلَاءِ التَّصْرِیحُ.»
عیون‌الحکم‌والمواعظ، ص۳۳۹
«مجازات افراد عاقل، با تلویح[۱] است
مجازات افراد نادان، با تصریح[۲] است.»
همچنین از ایشان نقل شده است:
«تَلْوِیحُ زَلَّةِ الْعَاقِلِ لَهُ أَمَضُّ مِنْ عِتَابِهِ.»
عیون‌الحکم‌والمواعظ، ص۲۰۱
«اشاره تلویحی به لغزش فرد عاقل، برای او دردناک‌تر است از عِتاب کردنش[۳].»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] تلویح؛ یعنی اشاره از دور و بیان غیرمستقیم؛ مثل نوری که لحظه‌ای از دور به کسی نشان داده می‌شود.
[۲] تصریح؛ یعنی بیان کاملاً آشکار؛ مثل نور خورشید که کاملاً آشکار و قابل رؤیت است.
[۳] عتاب؛ یعنی سرزنش و نکوهشی که همراه با تندی و عصبانیت باشد.
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ
بنابراین نوع تذکر به افراد، با توجه به سطح فهم و درک آنها متفاوت است؛
- فردی که عاقل و اهل تشخیص است، نیاز نیست به‌صورت مستقیم به او تذکر داد، بلکه تذکر مستقیم برای چنین شخصی دردناک و شکننده است.
- اما فردی که نادان است و قدرت تشخیصش کم است، با اشاره غیرمستقیم متوجه اشتباهش نمی‌شود و تذکر اثری بر او ندارد. به چنین شخصی باید به صورت واضح و صریح تذکر داده شود.
