...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
«إِنَ الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَةٍ إِلَى اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ.»
الکافی، ج۲، ص۴۳۷
زرارة بن أعیَن گوید از امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمودند:
«بنده، هرگاه گناهی مرتکب شود، از صبح تا شب به او مهلت داده می‌شود؛ اگر از خداوند طلب آمرزش کند، برایش نوشته نمی‌شود.»
...عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:
«إِنَّ الْمَعْصِیَةَ إِذَا عَمِلَ بِهَا الْعَبْدُ سِرّاً لَمْ تَضُرَّ إِلَّا عَامِلَهَا، وَ إِذَا عَمِلَ بِهَا عَلَانِیَةً وَ لَمْ یُغَیَّرْ عَلَیْهِ أَضَرَّتْ بِالْعَامَّةِ».
قرب الإسناد، ص۵۵
امام صادق از پدرانشان از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) نقل فرمودند:
«به‌راستی که معصیت، اگر بنده آن را مخفیانه انجام دهد، فقط به گناه‌کار آسیب می‌رساند،
و اگر آن را آشکارا انجام دهد و کسی او را باز ندارد، به عموم مردم آسیب می‌رساند»
...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سُئِلَ عَنِ الْمُؤْمِنِ یَقْتُلُ الْمُؤْمِنَ مُتَعَمِّداً أَ لَهُ تَوْبَةٌ. فَقَالَ: «إِنْ کَانَ قَتَلَهُ لِإِیمَانِهِ فَلَا تَوْبَةَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ قَتَلَهُ لِغَضَبٍ أَوْ لِسَبَبِ شَیْءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا فَإِنَّ تَوْبَتَهُ أَنْ یُقَادَ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ عُلِمَ بِهِ انْطَلَقَ إِلَى أَوْلِیَاءِ الْمَقْتُولِ فَأَقَرَّ عِنْدَهُمْ بِقَتْلِ صَاحِبِهِمْ فَإِنْ عَفَوْا عَنْهُ فَلَمْ یَقْتُلُوهُ أَعْطَاهُمُ الدِّیَةَ وَ أَعْتَقَ نَسَمَةً وَ صَامَ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ وَ أَطْعَمَ سِتِّینَ مِسْکِیناً تَوْبَةً إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.»
الکافی، ج۷، ص۲۷۶
از امام صادق (علیه‌السلام) سؤال شد اگر مؤمنی عمداً مؤمن دیگری را بکشد، آیا توبه دارد؟
حضرت فرمودند:
«اگر به خاطر ایمانش او را بکشد، توبه ندارد،
اما اگر او را از روی خشم یا با انگیزه‌ای دنیایی کشته‌باشد، توبه‌اش این است که قصاص شود،
و اگر او را نمی‌شناسند، خودش نزد اولیاء مقتول برود و نزدشان اعتراف کند که خویشاوند آن‌ها را کشته‌است؛
اگر او را بخشیدند و نکشتند، برای توبه به درگاه خداوند، دیه مقتول را بپردازد و اسیر (برده‌ای) را آزاد کند و دو ماه پشت‌سرهم روزه بگیرد و شصت مِسکین (فقیر زمین‌گیر) را غذا دهد.»
ابوحمزه ثمالی از امام سجاد (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«مردی با خانواده‌اش به سفری دریایی رفت. کشتی شکست و از میان مسافران، تنها همسر آن مرد نجات یافت. آن زن بر تخته‌ای از تخته‌های کشتی سوار شد تا این‌که به جزیره‌ای از جزیره‌های دریا رسید.
در آن جزیره مردی بود که (دزد دریایی بود و) راه‌زنی می‌کرد و تمام پرده‌های حرمت الهی را دریده بود. از همه جا بی‌خبر، زن را دید که بالای سرش ایستاده.
به زن گفت: «انسانی یا جن؟»
زن گفت: «انسان.»
با او کلمه‌ای حرف نزد، تا این‌که مانند مردی که بر همسرش می‌نشیند، بر او نشست. وقتی قصد (تجاوز به) زن را نمود، زن مضطرب شد.
به زن گفت: «چرا مضطرب شدی؟»
زن گفت: «از او می‌ترسم.» و با دستش به آسمان اشاره کرد.
مرد گفت: «آیا تاکنون چنین‌کاری کرده‌ای؟»
زن گفت: «نه، به عزتش قسم.»
مرد گفت: «تو از او چنین می‌ترسی، درحالی‌که تابه‌حال چنین‌کاری نکرده‌ای و (حال نیز) من تو را مجبور به این کار می‌کنم! به خدا قسم، من به این ترس سزاوارترم و بیش از تو مستحق این ترسم.»
آن‌گاه برخواست و چیزی نگفت و نزد خانواده‌اش بازگشت و تمام همّ و غمش توبه و بازگشت (به سوی خداوند) بود.
روزی که در راهی می‌رفت، با راهبی هم‌مسیر شد. آفتاب، سخت بر آن‌ها می‌تابید.
راهب به مرد جوان (دزد توبه‌کار) گفت: «از خداوند بخواه تا با ابری بر ما سایه افکند.»
جوان گفت: «نزد پروردگارم کار نیکی از خود سراغ ندارم که جرأت کنم از او چیزی بخواهم.»
راهب گفت: «پس من دعا می‌کنم و تو آمین بگو.»
جوان گفت: «باشد.»
راهب شروع به دعا کرد و جوان آمین می‌گفت. چیزی نگذشت که ابری بر آن‌دو سایه انداخت. آن‌ها ساعاتی از روز را زیر آن ابر راه رفتند، تا این‌که مسیر، دو تا شد و جوان خواست از یک طرف برود و راهب از طرفی دیگر. در این‌هنگام، ابر با جوان هم‌راه شد.
راهب گفت: «تو از من بهتری. به خاطر تو آن دعا مستجاب شد، نه به خاطر من. داستانت چیست؟»
جوان، ماجرای آن زن را برای راهب تعریف کرد.
راهب گفت: «از آن‌جهت که داخل در «خوف» (ترس از خداوند) شدی، آمرزیده شدی. پس مراقب باش که در آینده چگونه خواهی‌بود.»»
الکافی، ج۲، ص۷۰
مسعدة بن زیاد گوید: نزد امام صادق (علیه‌السلام) بودم که مردی به ایشان عرض کرد:
پدر و مادرم به فدایتان، من وقتی وارد دستشویی خانه‌ام می‌شوم، همسایگانی دارم که کنیزانی دارند که آواز می‌خوانند و عود[1] می‌نوازند. گاهی نشستن (در دستشویی) را طولانی می‌کنم تا به صدایشان گوش دهم.
حضرت فرمودند:
«این کار را نکن.»
آن مرد گفت:
به خدا قسم، من نزد آن‌ها نمی‌روم (و در مجلسشان شرکت نمی‌کنم)، بلکه فقط صدایش را با گوشم می‌شنوم.
امام صادق (علیه‌السلام) به او فرمودند:
«خدا تو را حفظ کند، مگر نشنیده‌ای که خداوند (عزّوجلّ) میفرماید:
«إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»؛ «به‌راستی که گوش و چشم و قلب، همه‌شان مورد سؤال قرار می‌گیرند»؟»[2]
آن مرد گفت:
آری به خدا قسم، گویا این آیه قرآن را تاکنون از هیچ عرب و عجمی نشنیده‌بودم. إن‌شاءالله دیگر این کار را تکرار نمی‌کنم و از خداوند طلب عفو می‌کنم.
امام صادق (علیه‌السلام) به او فرمودند:
«برخیز، غسل کن و هرقدر به دلت افتاد، نماز بخوان،[3] که تو گناهی بزرگ مرتکب می‌شده‌ای و چه بد وضعی داشتی، اگر با این حال می‌مُردی. خداوند را حمد کن (که به اشتباهت پی بردی) و به‌خاطر هرآن‌چه ناخوشایندِ اوست، به درگاهش توبه کن. چراکه خداوند فقط از زشتی‌ها بدش می‌آید. هرکاری اهلی دارد، تو زشتی‌ها را به اهلش واگذار.»[4]
الکافی، ج۶، ص۴۳۲
پاورقیـــــــــــــــــــــــــ
[1] عود، بربط یا رود، ساز قدیمی ایرانی و از رده سازهای زهیِ زخمه‌ای است.
[2] سوره إسراء، آیه۳۶.
[3] مقصود این است که آن‌قدر نماز بخواند که احساس کند توبه‌اش پذیرفته شده‌است.
[4] متأسفانه در فرهنگ ما، چیزی که حتی گوش دادن به آن هم، این‌چنین نهی شده‌است، زشتی‌اش تا حد زیادی از بین رفته‌است و با عناوینی زیبا و توجیهاتی فریبنده، بزک شده‌است. نعوذ بالله...
...عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:
«إِنَّهُ مَا مِنْ سَنَةٍ أَقَلَّ مَطَراً مِنْ سَنَةٍ وَ لَکِنَّ اللَّهَ یَضَعُهُ حَیْثُ یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا عَمِلَ قَوْمٌ بِالْمَعَاصِی صَرَفَ عَنْهُمْ مَا کَانَ قَدَّرَ لَهُمْ مِنَ الْمَطَرِ فِی تِلْکَ السَّنَةِ إِلَى غَیْرِهِمْ وَ إِلَى الْفَیَافِی وَ الْبِحَارِ وَ الْجِبَالِ...»
الکافی، ج۲، ص۲۷۲
ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:
«هیچ سالی کم‌باران‌تر از سال دیگر نیست، اما خداوند آن را هرجا که بخواهد فرو می‌فرستد. هرگاه قومی مرتکب معصیت‌هایی شوند، خداوند بارانی که برایشان مقدّر بوده است را از آنان باز می‌دارد و به سوی دیگران و به سوی بیابان‌ها و دریاها و کوه‌ها می‌فرستد...»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«نهَى رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُؤْکَلُ مَا تَحْمِلُ النَّمْلَةُ بِفِیهَا وَ قَوَائِمِهَا.»
الکافی، ج۵، ص۳۰۷
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«رسول خدا (صلى الله علیه و آله) از خوردن چیزى که مورچه با دهان و پاهایش حمل مى‌کند، نهى فرمودند.»
حال به این کلام امیر مؤمنان (علیه السلام) توجه کنید:
«وَ اللَّهِ لَوْ أُعْطِیتُ الْأَقَالِیمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاکِهَا عَلَى أَنْ أَعْصِیَ اللَّهَ فِی نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِیرَةٍ مَا فَعَلْتُه»
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص۳۴۷
«به خدا قسم! اگر هفت اقلیم[1] با هرآن‌چه زیر فلک‌هایشان است، به من داده شود،[2] تا (در مقابل،) با گرفتن پوست یک دانه جو از مورچه‌ای، خداوند را نافرمانی کنم، چنین نخواهم کرد.»
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] مقصود از «هفت اقلیم» (الاقالیم السبعة)، هفت سرزمین پهناوری است که در گذشته تمام کره زمین را فرا می‌گرفتند؛ این هفت اقلیم عبارتند از: «ایران»، «روم و صقلاب»، «چین و ماچین»، «عربستان و حبشستان»، «مصر و شام»، «ترک و یأجوج» و «هندوستان». بعضی محققین معتقدند مقصود از «زمین‌های هفت‌گانه» (الارضین السبع) که در قرآن و احادیث به آن‌ها اشاره شده است، همین «هفت اقلیم» است. (محمدی‌ری‌شهری محمد، گزیده حکمت نامه پیامبر اعظم، ص۳۶۸)
[2] بنابراین مقصود حضرت، زمین و آسمان‌ها و هرآن‌چیزی است که بین آنهاست؛ تمام دنیا.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پانوشت: کمی تأمل کنیم که: «قیمت ما چقدر است؟»
امام سجاد، علیه‌السلام:
«مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ الدُّنْیَا.»
«هرکه "نفس" خود را والا بداند، "دنیا" را پست می‌انگارد.»
تحف العقول، ص۲۷۸
امیر المؤمنین، علیه‌السلام:
«مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ.»
«هرکه "نفس" خود را والا بداند، "شهوت"اش را پست می‌انگارد.»
نهج البلاغة، ص۵۵۵
امیر المؤمنین، علیه‌السلام:
«مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ لَمْ یُهِنْهَا بِالْمَعْصِیَةِ.»
«هرکه "نفس" خود را والا بداند، آن را با "معصیت" پست نمی‌گرداند.»
غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۳۴
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اگر واقعاً قصد تربیت و ارشاد دیگران و باز داشتن آنان از پستی‌ها و آلودگی‌ها را داریم، راهش تو سری زدن و تحقیر نیست. برعکس، باید بزرگی و ارزش‌های‌شان را به چشم‌شان آورد، تا «خودشان» به پستی‌ها تن ندهند و طریق رشد را بپیمایند.
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
کَتَبَ رَجُلٌ إِلَى الْحُسَیْنِ ص: «عِظْنِی بِحَرْفَیْنِ.» فَکَتَبَ إِلَیْهِ:
«مَنْ حَاوَلَ أَمْراً بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ کَانَ أَفْوَتَ لِمَا یَرْجُو وَ أَسْرَعَ لِمَجِیءِ مَا یَحْذَرُ.»
الکافی، ج۲، ص۳۷۳
...از امام صادق علیه‌السلام نقل شده‌است که فرمودند:
مردی خطاب به امام حسین علیه‌السلام نوشت:
«مرا با دو حرف پند دهید.»
حضرت خطاب به او نوشتند:
«هرکه بخواهد کاری را با نافرمانیِ خدا انجام دهد،
هرآن‌چه را که به آن امید دارد، زودتر از دست می‌دهد،
و هرآن‌چه از آن بیم دارد، زودتر به سراغش می‌آید.»
...عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
«إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّ فِیکَ خَیْراً فَانْظُرْ إِلَى قَلْبِکَ فَإِنْ کَانَ یُحِبُّ أَهْلَ طَاعَةِ اللَّهِ وَ یُبْغِضُ أَهْلَ مَعْصِیَتِهِ فَفِیکَ خَیْرٌ وَ اللَّهُ یُحِبُّکَ وَ إِنْ کَانَ یُبْغِضُ أَهْلَ طَاعَةِ اللَّهِ وَ یُحِبُّ أَهْلَ مَعْصِیَتِهِ فَلَیْسَ فِیکَ خَیْرٌ وَ اللَّهُ یُبْغِضُکَ وَ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ.»
الکافی، ج۲، ص۱۲۶
جابر بن یزید جعفی از امام باقر، علیه‌السلام، نقل می‌کند، که فرمودند:
«هرگاه خواستی بدانی که در تو خیری هست، به قلبت بنگر؛
اگر (قلبت) کسانی را که اهل فرمان‌برداری از خداوند بودند را دوست داشت، و از کسانی که اهل نافرمانی از خداوند بودند بَدَش می‌آمد، در این صورت در تو خیری هست و خداوند تو را دوست دارد،
و اگر از کسانی که اهل فرمان‌برداری از خداوند بودند بَدَش می‌آمد و کسانی را که اهل نافرمانی از خداوند بودند را دوست داشت، در این صورت در تو خیری نیست و خداوند از تو بَدَش می‌آید،
و هرکس، همراهِ کسی است که دوستش دارد.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دقت کنیم که از میان اقوام، دوستان، آشنایان، مسئولین، مشاهیر و...، کدام‌ها را دوست داریم و از کدام‌ها بَدِمان می‌آید؟
آیا کسانی را دوست داریم که فرمان‌بردار خداوند هستند، یا کسانی را که از فرمانش سر می‌پیچند؟
ملاک‌مان برای «دوست‌داشتن» و «دوست‌نداشتن» دیگران چیست؟
عَنْ أَبِی بُرْدَةَ قَالَ:
صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ص
ثُمَّ انْصَرَفَ مُسْرِعاً حَتَّى وَضَعَ یَدَهُ عَلَى بَابِ الْمَسْجِدِ
ثُمَّ نَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ:
«یَا مَعْشَرَ النَّاسِ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یُخْلِصْ إِلَى قَلْبِهِ!
لَا تَتَبَّعُوا عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ ،
فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ ،
وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ فَضَحَهُ وَ لَوْ فِی جَوْفِ بَیْتِهِ.»
ثواب‌الأعمال‌وعقاب‌الأعمال، ص۲۴۱
از ابى‌بُرده نقل شده است:
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با ما نماز گزارد،
سپس به‌پا خاست و به‌سوى دربِ مسجد شتافت و دست بر آن نهاد.
آن‌گاه با بلندترین صدایش مردم را خطاب قرار داد:
«اى کسانى که به زبان ایمان آورده‌اید و ایمان در دل‌هاتان رسوخ نکرده!
در جستجوی عیوب پنهان مؤمنین نباشید؛
که هرکس عیوب پنهان آنان را جستجو کند، خدا عیب پنهانش را می‌جوید،
و هر که را خدا به‌دنبال عیبش برآید، [نزد دیگران] رسوایش می‌کند، گرچه در اندرونیِ خانه‌اش باشد.»
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ أَذَاعَ فَاحِشَةً کَانَ کَمُبْتَدِئِهَا،
وَ مَنْ عَیَّرَ مُؤْمِناً بِشَیْءٍ،لَمْ یَمُتْ حَتَّى یَرْکَبَهُ.»
الکافی، ج۲، ص۳۵۶
رسول خدا ص فرمودند:
«هرکس کارِ زشتى را فاش نماید، مانند کسى است که آن را آغاز نموده.
و هرکس مؤمنى را به خاطر چیزی سرزنش کند، نمیرد تا آن‌چیز را مرتکب شود.»
...عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مٰا أَصٰابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمٰا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ» أَ رَأَیْتَ مَا أَصَابَ عَلِیّاً وَ أَهْلَ بَیْتِهِ عَلَیْهِمُ اَلسَّلاَمُ مِنْ بَعْدِهِ هُوَ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَ هُمْ أَهْلُ بَیْتِ طَهَارَةٍ مَعْصُومُونَ؟! فَقَالَ: «إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانَ یَتُوبُ إِلَى اَللَّهِ وَ یَسْتَغْفِرُهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ مِائَةَ مَرَّةٍ مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ إِنَّ اَللَّهَ یَخُصُّ أَوْلِیَاءَهُ بِالْمَصَائِبِ لِیَأْجُرَهُمْ عَلَیْهَا مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ.»
الکافی، ج۲، ص۴۵۰
از علی بن رئاب نقل شده است:
درباره سخن خداوند (عزّوجلّ) «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ» [الشوری:۳۰]؛ «هر مصیبتی به شما می‌رسد، به‌خاطر اعمالی است که خود انجام داده‌اید» از امام صادق (علیه‌السلام) سؤال کردم که آیا مصیبت‌هایی که به حضرت علی و اهل‌بیتش (علیهم‌السلام) وارد شده است هم به خاطر اعمالی است که خود انجام داده‌اند؟ در حالی که آنان اهل‌بیت طهارت هستند و معصوم‌اند؟!
حضرت فرمودند:
«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در هر روز و شبی، ۱۰۰ مرتبه، بدون این‌که گناهی مرتکب شده باشد، به سوی خدا توبه می‌کرد و استغفار می‌فرمود.
همانا خداوند دوستانش را، مخصوصاً، به مصیبت‌ها گرفتار می‌کند، تا به آنان اجر دهد، بی آن که گناهی کرده باشند.»
خداوند برای کسانی که می خواهد آنان را مورد رحمت خود قرار دهد، چگونه دنیایی تدارک می بیند؟
دنیای آن ها را که قصد عذابشان را دارد، چگونه طراحی می کند؟
...عَنِ اِبْنِ اَلْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ:
«وَ عِزَّتِی وَ جَلاَلِی لاَ أُخْرِجُ عَبْداً مِنَ اَلدُّنْیَا وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أَرْحَمَهُ حَتَّى أَسْتَوْفِیَ مِنْهُ کُلَّ خَطِیئَةٍ عَمِلَهَا إِمَّا بِسُقْمٍ فِی جَسَدِهِ وَ إِمَّا بِضِیقٍ فِی رِزْقِهِ وَ إِمَّا بِخَوْفٍ فِی دُنْیَاهُ فَإِنْ بَقِیَتْ عَلَیْهِ بَقِیَّةٌ شَدَّدْتُ عَلَیْهِ عِنْدَ اَلْمَوْتِ وَ عِزَّتِی وَ جَلاَلِی لاَ أُخْرِجُ عَبْداً مِنَ اَلدُّنْیَا وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أُعَذِّبَهُ حَتَّى أُوَفِّیَهُ کُلَّ حَسَنَةٍ عَمِلَهَا إِمَّا بِسَعَةٍ فِی رِزْقِهِ وَ إِمَّا بِصِحَّةٍ فِی جِسْمِهِ وَ إِمَّا بِأَمْنٍ فِی دُنْیَاهُ فَإِنْ بَقِیَتْ عَلَیْهِ بَقِیَّةٌ هَوَّنْتُ عَلَیْهِ بِهَا اَلْمَوْتَ.»
الکافی، ج۲، ص۴۴۴
از امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) از خداوند (عزّوجلّ) نقل شده است:
«قسم به عزت و جلالم،
هیچ بنده‌ای که بخواهم به او رحم کنم را از دنیا خارج نمی‌کنم،
مگر این‌که هر خطایی که کرده، (عوضش را قبل از مرگش) از او استیفا می‌کنم؛
- یا با بیماری‌ای در جسمش،
- یا با تنگی‌ای در روزی‌اش،
- یا با هراسی در دنیایش،
- و اگر (باز هم از خطاهایش) چیزی باقی مانده باشد، مرگ را بر او سخت می‌کنم.
قسم به عزت و جلالم،
هیچ بنده‌ای که بخواهم او را عذاب کنم را از دنیا خارج نمی‌کنم،
مگر این‌که هر کار نیکی انجام داده، (عوضش را قبل از مرگش) به او می‌دهم؛
- یا با وسعتی در روزی‌اش،
- یا با سلامتی‌ای در جسمش،
- یا با امنیت (آسودگی خاطر) در دنیایش،
- و اگر (باز هم از کارهای نیکش) چیزی باقی مانده باشد، به‌واسطه کار نیکش، مرگش را بر او راحت می‌گیرم.»
دم صبح بود. برعکس خیلی خواب‌ها، همه‌چیز واضح بود؛ هوای نیمه‌ابری، دیوار سیمانی سفید، درب فلزی سفیدی که یک لنگه‌اش باز بود، کفش‌های رها شده‌ی جلوی درب، باز هم بگم؟ بگم؟ (می‌دانم به این کلمه حساسیت داری. اصلاً برای همین دو بار تکرارش کردم.)
یادت هست؟ کروبی زودتر از تو بیرون زد. با همان دستپاچهگیِ همیشگی، کفش‌هایش را پیدا کرد، هول‌هولی پوشید و بدون این‌که سلامی کند، راهش را گرفت و رفت.
او را کاری ندارم. کسی با او کاری ندارد. اصلاً فکر کنم اگر روزی برای سران داخلی فتنه (می‌دانم با شنیدن این کلمه (فتنه) هم مور مورت می‌شود. شنیدنش چیزی است در مایه‌های کشیده شدن ناخن‌های معلم شیمی‌ات روی تخته سیاه)، داشتم می‌گفتم؛ فکر کنم اگر روزی برای سران داخلی فتنه هم دادگاهی تشکیل شود، فراموش کنند نام او را در پرونده بیاورند.
سرت پائین بود. انگار می‌ترسیدی تیزی نگاهم در چشم‌هایت فرو برود. خب حق هم داشتی. بعد از چند سال رهایت کرده بودند، بدون محاکمه‌ای، بدون تقاصی، بدون شلاقی، بدون دیده شدن در لباس راه‌راه آبی با آرم ترازوهای عهد بوق، بدون.... و حالا قرار است راست‌راست در خیابان راه بروی. من هم بودم شرمنده بودم.
بیرون که آمدی، آن‌قدر سلام نکردی که همسرت هم بیرون آمد. چرا؟، نمی‌دانم. اما علت تأخیرت را می‌شد فهمید. رویت نمی‌شد سلام کنی. اصلاً سلام یعنی «تو از جانب من در امان و سلامتی»، یعنی «من با تو کاری ندارم، نمی‌خواهم پاچه‌ات را بگیرم»، و من دیگر به سلام تو را باور نداشتم. اگر سلام می‌کردی، نمی‌دانستم این‌بار راست می‌گویی یا از این سلامت هم مثل سلام‌های بیانیه‌هایت آتش و خون می‌پاشد.
بالاخره دلت را یکی کردی و ناامید از شنیدن جواب، همان‌طور که به بهانه پیدا کردن کفش سرت پائین بود، سلامی گفتی. از صدایت خجالت می‌بارید.
جوابت را دادم. تنها گفت‌وگوی رد و بدل شده بینمان همین بود، اما در لحنِ سلام و در بهتِ نگاهم یک دنیا حرف موج می‌زد که نمی‌دانم فهمیدی یا نه.
نمی‌دانم این‌که همان‌طور که سرت پائین بود، رفتی، از نفهمی‌ات بود، یا از فهمیده‌گی‌ات.
تو رفتی و من دیگر همسرت را ندیدم، که دنبالت آمد یا نه؟ شاید او جلوتر می‌رفت و تو دنبالش بودی.
ندیدم، چون نگاهم به کفش‌ها خیره شده بود. در فکر بودم که آیا در دادگاهی محاکمه خواهی شد؟ آیا مدعی‌العموم علاوه بر جرم‌های اجتماعی‌ات[۱]، شکایت‌های شخصی من را هم قرائت خواهد کرد؟ اگر محکوم شوی، چه‌طور می‌خواهی این خسارت‌ها را جبران کنی؟
- فشار روحی و استرس گاه‌وبی‌گاهی که به لطف بیانیه‌های احساسی و رفتار جنون‌آمیز هواداران تحریک شده‌ات به من وارد کردی.[۲]
- تپش قلب، فشار خون و عدم تمرکز برای درس خواندن و ...
- دقایق و ساعاتی که پای تلویزیون و اینترنت صرف شد، برای پیگیری اخبار افتضاحی که بار آورده بودی.
- مهم‌تر از همه، اختلافات جدی خانوادگی با کسانی که تا دیروز با دیدن یکدیگر آرامش می‌یافتیم و بعد از ظهور پدیده‌ای چون تو، روزبه‌روز بر فاصله‌مان افزوده شد. اختلافاتی که ضربه‌های جبران ناپذیری به خانواده‌ام وارد کرد. اختلافاتی که هنوز محو نشده‌اند.
- فشارهایی که جمعیت در راهپیمایی بی‌سابقه‌ی مردم در ۹ دی ۱۳۸۸، به من و دختر دو ساله‌ام وارد کرد. اضافه کن نگرانی‌ام را از تخریب پلی که از قم‌رود می‌گذشت و در هیچ ۲۲ بهمنی، چنین جمعیتی را روی خود ندیده بود.[۳]
- باز هم بگم؟ بگم؟
حقیقتاً آدم به قیامت اعتقاد پیدا می‌کند. خب معلوم است که در این دنیا ظرفیت تقاص «همین»ها هم نیست، چه رسد به تقاص «همین»های میلیون‌ها آدم دیگر. چه رسد به آسیب‌های اجتماعی و بین‌المللی‌ای که وارد کردی.
پس دیدارمان به قیامت، میرحسین!
[۲] دو سه سالی هست که ترجیح می‌دهم گزارش‌های تلویزیون در مناسبت‌های مختلف راجع به فتنه را نبینم، که می‌دانم باز اذیت خواهم شد.
[۳] این یکی را می‌بخشم. به‌خاطر لذتی که آن روز بردم!
مقدمه1:
ما دو نوع شراکت داریم:
1- شراکت استقلالی: به این‌صورت که مال مورد شراکت، بین شرکا تقسیم شده باشد؛ بخشی از آن، برای یکی از شرکا، و بخش دیگر، برای شریک دیگر. مثل زمینی که از وسط تقسیم شده است، یا خانه‌ای که یک طبقه از آن برای یکی، و طبقه دیگر برای دیگری باشد.
2- شراکت مُشاعی: به این نحو که هر دو شریک، در جزء جزءِ مال شریک باشند و روی هر قسمتی از آن دست بگذاریم، به هر دو تعلق داشته باشد. مثل خانه‌ای که سه دانگ آن برای یکی، و سه دانگ دیگر برای دیگری باشد، و یا مثل راه‌پله آپارتمان‌ها که مُشاع است و برای همه ساکنین است.
اگر کسی که به نحو مُشاعی، مالی را با دیگری شریک است، سهم خود را بفروشد، برای شریک دیگر این حق وجود دارد [معامله را بر هم زده،] قیمت سهم معامله شده را به خریدار بپردازد و سهم شریکش را برای خود بردارد. در فقه اسلامی به چنین حقی، «حق شُفعه» و به شریک دوم (که این حق را دارد،) «شفیع» می‌گویند.
به عنوان مثال، آقای «الف» و آقای «ب» زمینی را به‌صورت مشاع شریک‌اند. اگر آقای «الف» سهم خود را به قیمت ۱۰۰ میلیون به آقای «ج» بفروشد، آقای «ب» می‌تواند از «حق شفعه»ی خود استفاده کند؛ ۱۰۰ میلیون به آقای «ج» بدهد و سهم شریکش (آقای«الف») را مالک شود. به آقای «ب»، «شفیع» می‌گویند.
***
مقدمه2:
ما در این دنیا دائماً مشغول دادوستد، بده‌بستان و تجارتیم.
سرمایه‌ای که با آن تجارت می‌کنیم، نعمت‌هایی است که به ما داده شده؛ وقت و عمرمان، جان و مالمان، آبرو و اعتبارمان، توانایی‌های جسمی و روحی‌مان، هدایت و ولایت و...
ما گاهی در این تجارت سود می‌کنیم و گاهی ضرر. گاهی در قبال چیزی که می‌پردازیم، چیز با ارزش‌تری به‌دست می‌آوریم و گاهی آن را مفت از دست می‌دهیم، و بدتر این که گاهی چیزی می‌خریم که بلای جانمان می‌شود.
خداوند در قرآن کریم به هر دو نوع تجارت(زیانده و سودده) اشاراتی دارد[۱]. به عنوان نمونه؛
- در آیه ۱۶ سوره بقره، بعد از ذکر حالاتی از منافقین، میفرماید:
«أُولَٰئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَىٰ فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَ مَا کَانُوا مُهْتَدِینَ»؛
«آن‌ها کسانى هستند که گمراهى را به بهاى هدایت خریدند، نه تجارتشان سود داد و نه از رهیافتهگان بودند.»
- و در آیات ۱۰ الی ۱۳ سوره صف نیز میفرماید:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَىٰ تِجَارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ * تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ * یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَ مَسَاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَٰلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ * وَ أُخْرَىٰ تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ»
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذابی دردناک نجات دهد؟»
و بعد ثَمَن (بهایی که باید پرداخت شود) و مُثمَن (آن‌چه به‌دست می‌آید) را ذکر می‌کند:
ثَمَن؛ ایمان به خدا و رسولش، جهاد در راه خدا با اموال و جان‌ها
مُثمَن؛ بخشش گناهان، داخل شدن به بهشت و بهره‌مندی از نعمت‌هایش، و یاری خداوند و پیروزی‌ای نزدیک
***
و اما شفاعت...
کسی که در داد و ستدهای دنیا ضرر کرده و سرمایه‌اش را مُفت از دست داده، تنها امیدش این است که شریکش «شفیع» او شود، از حق شفعه‌اش استفاده کند، و ضررش را جبران نماید.
ما اگر بتوانیم با اهل بیت (علیهم‌السلام) در سرمایه‌هایمان (جان و مال و آبرو و وقت و ...مان) شریک شویم، آن‌ها می‌توانند از حق شفعه (شفاعت) خود استفاده کنند و خطاهایمان را جبران کنند.
اگر با اهل بیت (علیهم‌السلام) در هرآن‌چه داریم شریک شویم، با آنان یکی شویم و به اتحاد برسیم، سرمایه‌ی خود را سرمایه‌ی آنان بدانیم، خواسته‌هایشان را خواسته‌های خود، دشمنانشان را دشمنان خود، دوستانشان را دوستان خود و...، در این‌صورت خاندان کرامت و سخاوت نه‌تنها شفیع ما می‌شوند، که آن‌ها نیز داشته‌هایشان را با ما به‌اشتراک می‌گذارند.[۲]
***
این‌که چه‌طور می‌توانیم مانند «سلمان» با اهل بیت (علیهم‌السلام) یکی شویم[۳]، در یادداشت بعدی عرض خواهد شد، إن شاء الله.
[۱] مراجعه کنید به بقره: 16، 41، 79، 86، 90، 102، 174، 175، 207 ، آل‌عمران: 77، 177، 187، 199 ، نساء: 44، 74 ، مائده: 44، 106 ، توبه: 9، 111 ، نحل: 95 ، لقمان: 6 ، فاطر: 29 ، صف: 10، 11، 12، 13 ، ...
[۲] این‌که ما بتوانیم در دارائی بیکران اهل بیت (علیهم‌السلام) شریک شویم، جای تعجب نیست، که در دارائی خدا نیز می‌شود شریک شد. همان‌طور که امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «مَن کَانَ لِلَّهِ، کانَ اللهُ لَهُ»؛ «کسی که برای خدا باشد، خدا نیز برای او خواهد بود.»
[۳] رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله): «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ»؛ «سلمان از ما اهل بیت است.»
