فضیلت صلوات در روز جمعه

 

...عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا عُمَرُ إِنَّهُ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَلَائِکَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ فِی أَیْدِیهِمْ أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ قَرَاطِیسُ الْفِضَّةِ لَا تَکْتُبُونَ إِلَى لَیْلَةِ السَّبْتِ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ص فَأَکْثِرْ مِنْهَا.» وَ قَالَ: «یَا عُمَرُ إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ فِی کُلِّ یَوْمِ جُمُعَةٍ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ مِائَةَ مَرَّةٍ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۶

 

عُمَربن‌یزید گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:

«ای عمر! به‌راستی که وقتی شب جمعه فرا رسد، فرشتگانی به تعداد ذرّات ریز (مورچگان ریز) از آسمان فرود می‌آیند، درحالی‌که در دستانشان قلم‌هایی از طلا و کاغذهایی از نقره است و تا شب شنبه، چیزی نمی‌نویسند به‌جز «صلوات بر محمد و آل محمد» را. پس زیاد صلوات بفرست.»

همچنین حضرت فرمودند:

«ای عمر! یکی از سنت‌ها این است که در هر روز جمعه، هزار مرتبه بر محمد و اهل‌بیتش صلوات بفرستی و در دیگر روزها، صد مرتبه.»

 

ساعات استجابت دعا در روز جمعه

 

...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«السَّاعَةُ الَّتِی یُسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَا بَیْنَ فَرَاغِ الْإِمَامِ مِنَ الْخُطْبَةِ إِلَى أَنْ یَسْتَوِیَ النَّاسُ فِی الصُّفُوفِ وَ سَاعَةٌ أُخْرَى مِنْ آخِرِ النَّهَارِ إِلَى غُرُوبِ الشَّمْسِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۴

 
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«ساعتی که دعا در روز جمعه مستجاب است (عبارت است از):

1) زمانی که امام(جمعه) خطبه‌اش تمام می‌شود تا وقتی که مردم صفوف (نمازجمعه) را مرتب کنند.

2) و ساعتِ دیگر: از انتهای روز تا وقتی که خورشید غروب کند (آخرین لحظات روز جمعه).»

 

چرا نخست‌وزیر هارون‌الرشید از یک شتردار خواست پا روی صورتش بگذارد؟!

 

پیش‌تر در مورد علی بن یقطین عرض شد که وی از اصحاب امام صادق و امام کاظم (علیهماالسلام) بود، با تأیید ایشان به وزارت هارون‌الرشید رسیده بود، مذهبش را با تقیه پنهان می‌کرد و از این طریق خدماتی به شیعیان ارائه می‌نمود.

حال جالب است بدانید نخست‌وزیرِ پادشاهی که تقریباً بر نیمی از کره زمین حکومت می‌کرد، چرا از یک شتردار خواست پا روی صورتش بگذارد؟!

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الصُّوفِیِّ قَالَ‏: اسْتَأْذَنَ إِبْرَاهِیمُ الْجَمَّالُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ الْوَزِیرِ فَحَجَبَهُ فَحَجَّ عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ فِی تِلْکَ السَّنَّةِ فَاسْتَأْذَنَ بِالْمَدِینَةِ عَلَى مَوْلَانَا مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ فَحَجَبَهُ فَرَآهُ ثَانِیَ یَوْمِهِ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ یَا سَیِّدِی مَا ذَنْبِی فَقَالَ: «حَجَبْتُکَ لِأَنَّکَ حَجَبْتَ أَخَاکَ إِبْرَاهِیمَ الْجَمَّالَ وَ قَدْ أَبَى اللَّهُ أَنْ یَشْکُرَ سَعْیَکَ أَوْ یَغْفِرَ لَکَ إِبْرَاهِیمُ الْجَمَّالُ.» فَقُلْتُ: سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ مَنْ لِی بِإِبْرَاهِیمَ الْجَمَّالِ فِی هَذَا الْوَقْتِ وَ أَنَا بِالْمَدِینَةِ وَ هُوَ بِالْکُوفَةِ. فَقَالَ: «إِذَا کَانَ اللَّیْلُ فَامْضِ إِلَى الْبَقِیعِ وَحْدَکَ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَعْلَمَ بِکَ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِکَ وَ غِلْمَانِکَ وَ ارْکَبْ نَجِیباً هُنَاکَ مُسْرَجاً.» قَالَ: فَوَافَى الْبَقِیعَ وَ رَکِبَ النَّجِیبَ وَ لَمْ یَلْبَثْ أَنْ أَنَاخَهُ عَلَى بَابِ إِبْرَاهِیمَ الْجَمَّالِ بِالْکُوفَةِ فَقَرَعَ الْبَابَ وَ قَالَ: أَنَا عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ فَقَالَ إِبْرَاهِیمُ الْجَمَّالُ مِنْ دَاخِلِ الدَّارِ وَ مَا یَعْمَلُ عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ الْوَزِیرُ بِبَابِی فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ یَا هَذَا إِنَّ أَمْرِی عَظِیمٌ وَ آلَى عَلَیْهِ أَنْ یَأْذَنَ لَهُ فَلَمَّا دَخَلَ قَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ إِنَّ الْمَوْلَى ع أَبَى أَنْ یَقْبَلَنِی أَوْ تَغْفِرَ لِی فَقَالَ: یَغْفِرُ اللَّهُ لَکَ فَآلَى عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ عَلَى إِبْرَاهِیمَ الْجَمَّالِ أَنْ یَطَأَ خَدَّهُ فَامْتَنَعَ إِبْرَاهِیمُ مِنْ ذَلِکَ فَآلَى عَلَیْهِ ثَانِیاً فَفَعَلَ فَلَمْ یَزَلْ إِبْرَاهِیمُ یَطَأُ خَدَّهُ وَ عَلِیُّ بْنُ یَقْطِینٍ یَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثُمَّ انْصَرَفَ وَ رَکِبَ النَّجِیبَ وَ أَنَاخَهُ مِنْ لَیْلَتِهِ بِبَابِ الْمَوْلَى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع بِالْمَدِینَةِ فَأَذِنَ لَهُ وَ دَخَلَ عَلَیْهِ فَقَبِلَهُ.

 عیون‌المعجزات، ص۱۰۱

 

نقل شده است: ابراهیم جمّال(شتردار) از علی‌بن‌یقطین که وزیر (هارون‌الرشید) بود، اجازه خواست که نزدش برود، اما علی‌بن‌یقطین او را راه نداد.

در همان‌سال، علی‌بن‌یقطین به حج رفت و وقتی (پس از انجام حج، برای تجدید بیعت با اهل‌بیت) به مدینه رفت، از امام کاظم (علیه‌السلام) اجازه خواست نزد ایشان برود، اما امام او را راه نداد!

فردای آن روز علی‌بن‌یقطین امام را دید و به ایشان عرض کرد: ای سرور من! گناه من چیست؟

حضرت فرمودند: «تو را راه ندادم، زیرا تو برادرت، ابراهیم جمّال را راه ندادی و خداوند ابا دارد از این‌که سعی تو را در (حج) سپاس گذارد، مگراین‌که ابراهیم جمّال تو را ببخشد.»

علی‌بن‌یقطین گوید: عرض کردم: ای سرور و مولای من! من ابراهیم جمّال را در این وقت از کجا پیدا کنم؟! من در مدینه‌ام و او در کوفه است!

حضرت فرمودند: «هرگاه شب شد، بدون این‌که کسی از یاران و غلامانت بفهمد، تنها به بقیع برو و با مرکب (شترِ) خوب و زین‌شده‌ای که آن‌جا هست، حرکت کن.»

علی‌بن‌یقطین گوید: (وقتی سوار شدم،) چیزی نگذشت که مرکب را جلوی درب خانه‌ی ابراهیم جمّال در کوفه، به زانو نشاندم. درب خانه‌اش را زدم و گفتم: من علی‌بن‌یقطین هستم.

ابراهیم جمّال از داخلِ خانه گفت: علی‌بن‌یقطین وزیر، دربِ خانه‌ی من چه کار دارد؟!

علی‌بن‌یقطین گفت: ای مرد! کار مهمی دارم.
و او را قسم داد که اجازه دهد وارد شود.

وقتی وارد شد، گفت: ای ابراهیم! مولایمان ابا دارد که مرا بپذیرد، مگراین‌که تو مرا ببخشی.

ابراهیم گفت: خداوند تو را ببخشد.

علی‌بن‌یقطین، ابراهیم جمال را قسم داد که پا روی گونه‌اش بگذارد.

ابراهیم از این‌کار خودداری کرد.

بار دوم او را قسم داد.

ابراهیم چنین کرد و وقتی پای ابراهیم روی گونه‌اش بود، علی‌بن‌یقطین گفت: «خدایا! شاهد باش!»

سپس از خانه‌اش خارج شد و سوار بر آن مرکب شد و در همان شب آن را جلوی درب خانه امام کاظم (علیه‌السلام) در مدینه، به زانو نشاند. از حضرت اجازه ورود خواست و وارد شد.

حضرت نیز او را پذیرفتند.

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

بیان این حدیث از زبان شیرین مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی و درس عملی‌ زیبایی که به مسلمانان می‌دهند، دیدنی است.

 

تصویرسازی اهل‌بیت از دنیا و مرگ

 

...عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: حَدَّثَنِی جَابِرٌ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ ع:
«یَا جَابِرُ أَنْزِلِ الدُّنْیَا مِنْکَ کَمَنْزِلٍ نَزَلْتَهُ ثُمَّ أَرَدْتَ التَّحَرُّکَ مِنْهُ مِنْ یَوْمِکَ ذَلِکَ أَوْ کَمَالٍ اکْتَسَبْتَهُ فِی مَنَامِکَ وَ اسْتَیْقَظْتَ فَلَیْسَ فِی یَدِکَ مِنْهُ شَیْ‏ءٌ وَ إِذَا کُنْتَ فِی جِنَازَةٍ فَکُنْ کَأَنَّکَ أَنْتَ الْمَحْمُولُ وَ کَأَنَّکَ سَأَلْتَ رَبَّکَ الرَّجْعَةَ إِلَى الدُّنْیَا لِتَعْمَلَ عَمَلَ مَنْ عَاشَ فَإِنَّ الدُّنْیَا عِنْدَ الْعُلَمَاءِ مِثْلَ الظِّلِّ.»

 الزهد(للحسین‌بن‌سعید)، ص۵۰

 

جابر بن یزید جُعفی گوید:

امام باقر (علیه‌السلام) به من فرمودند:

«ای جابر!

دنیا را همچون منزلی بدان که در آن وارد شده‌ای، سپس می‌خواهی در همان روز از آن نقل‌مکان کنی،

یا همچون مالی بدان که آن را در خواب به دست آورده‌ای و بیدار شده‌ای و (می‌بینی) چیزی از آن در دستت نیست.

و هرگاه در تشییع جنازه‌ای بودی، چنین احساس کن که گویا خودت (به دوش گرفته شده‌ای و) حمل می‌شوی و از پروردگارت درخواست می‌کنی به دنیا بازگردی تا کار کسی که زنده است را انجام دهی.

به‌راستی که دنیا نزد دانایان، مانند سایه است.»

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در این رابطه، بیان هنرمندانه حجةالاسلام پناهیان، واقعاً شنیدنی است.

نماز استخاره چگونه و به چه معناست؟

 

وقتی انسان می‌خواهد سفری برود یا معامله‌ای انجام دهد، مطمئن نیست این کار، در نهایت، به صلاحش خواهد بود یا خیر.

بنابراین خوب است پس از این‌که جوانب مختلف آن کار را سنجید و تصمیم به انجامش گرفت، از خداوند بخواهد هرچه برای او خیر است، پیش آورد.

به این «طلب خیر از خداوند»، «استخاره» گفته می‌شود.

در احادیث توصیه شده است که این «طلب خیر از خداوند» با نمازی همراه باشد؛

 

...عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:‏

«صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ اسْتَخِرِ اللَّهَ فَوَ اللَّهِ مَا اسْتَخَارَ اللَّهَ مُسْلِمٌ إِلَّا خَارَ لَهُ الْبَتَّةَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۷۰

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«دو رکعت نماز بخوان و از خداوند طلب خیر کن؛ که به خدا قسم! هیچ مسلمانی از خداوند طلب خیر نکرده است، مگراین‌که حتماً خداوند برایش خیر مُقدَّر فرموده.»

 

همچنین توصیه شده است این نماز و دعا، چنین باشد:

 

...عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ شَیْئاً فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ لْیَحْمَدِ اللَّهَ وَ لْیُثْنِ عَلَیْهِ وَ لْیُصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ یَقُولُ: «اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ خَیْراً لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ فَیَسِّرْهُ لِی وَ اقْدِرْهُ وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ فَاصْرِفْهُ عَنِّی.»» فَسَأَلْتُهُ أَیَّ شَیْ‏ءٍ أَقْرَأُ فِیهِمَا؟ فَقَالَ: «اقْرَأْ فِیهِمَا مَا شِئْتَ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ فِیهِمَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ‏.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۷۱

 

مُرازم‌بن‌حکیم گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:

«هرگاه یکی از شما قصد انجام کاری کرد، دو رکعت نماز بخواند، سپس خداوند را حمد کند، سپس او را ستایش کند و بر محمد و اهل‌بیتش صلوات بفرستد و بگوید:

«خداوندا! اگر این کار برای دین و دنیای من خوب است، آن را برای من مُیسَّر(آسان) فرما و مُقدَّر بنما و اگر چنین نیست (خیر دین و دنیایم در آن نیست)، آن را از من دور کن.»»

مُرازم گوید: پرسیدم:

در آن دو رکعت چه (سوره‌ای) بخواند؟

حضرت فرمودند:

«در آن دو رکعت هرچه خواستی بخوان و اگر خواستی، «قل هو الله أحد» و «قل یا أیّها الکافرون» را می‌خوانی.»

 

تعصب بی‌جا بر خانه پدری

 

از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«مِنْ شَقَاءِ الْعَیْشِ ضِیقُ الْمَنْزِلِ.»

 الکافی، ج‏۶، ص۵۲۶

«از جمله بدبختی‌های زندگی؛ کوچک بودنِ خانه است.»

 

حال، امام رضا (علیه‌السلام) خواسته‌اند مردی را از این بدبختی نجات دهند...

 

...عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: إِنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع اشْتَرَى دَاراً وَ أَمَرَ مَوْلًى لَهُ أَنْ یَتَحَوَّلَ إِلَیْهَا وَ قَالَ: «إِنَ‏ مَنْزِلَکَ‏ ضَیِّقٌ.» فَقَالَ: قَدْ أَحْدَثَ هَذِهِ الدَّارَ أَبِی. فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع: «إِنْ کَانَ أَبُوکَ أَحْمَقَ یَنْبَغِی أَنْ تَکُونَ مِثْلَهُ.»

 الکافی، ج‏۶، ص۵۲۵

 

مُعمّربن‌خلّاد گوید:

امام رضا (علیه‌السلام) خانه‌ای خریدند و به یکی از غلامانشان دستور دادند به آن خانه نقل مکان کند و فرمودند:

«خانه‌ات تنگ و کوچک است.»

عرض کرد:

این خانه را پدرم ساخته است.

حضرت فرمودند:

«اگر پدرت نادان بوده (که چنین خانه کوچکی ساخته است)، آیا درست است که تو هم مثل او باشی (و تا آخر عمر در آن بمانی؟!)»

 

«امیرالمؤمنین» ؛ عنوان اختصاصی امام علی

 

...عَنْ عُمَرَ بْنِ زَاهِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَائِمِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ: «لَا ذَاکَ اسْمٌ سَمَّى اللَّهُ بِهِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لَا یَتَسَمَّى بِهِ بَعْدَهُ إِلَّا کَافِرٌ.» قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ؟ قَالَ: «یَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ.» ثُمَّ قَرَأَ: «بَقِیَّتُ اللَّهِ‏ خَیْرٌ لَکُمْ‏ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»

 الکافی، ج‏۱، ص۴۱۲

 

عُمربن‌زاهر نقل می‌کند: مردی از امام صادق (علیه‌السلام) درباره حضرت قائم (عجّل‌الله‌فرجَه) پرسید که:

(آیا می‌توان) به عنوان «امیر مؤمنان» بر ایشان سلام کرد؟

حضرت فرمودند:

«خیر. این، اسمی است که خداوند امیرالمؤمنین را به آن نامیده است. قبل از ایشان کسی به این نام نامیده نشده و بعد از ایشان هم کسی به آن نامیده نمی‌شود، مگر کافر.»

عمر گوید: عرض کردم:

فدایتان شوم، چطور به امام زمان سلام داده می‌شود؟

فرمودند:

«می‌گویند: «السلام علیک یا بقیةَ الله».»

سپس حضرت این آیه را قرائت فرمودند:

«بَقِیَّتُ اللَّهِ‏ خَیْرٌ لَکُمْ‏ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛ «آن‌چه خداوند باقی می‌گذارد، برایتان بهتر است، اگر باایمان باشید.» [هود:۸۶]

 

 

 

وَ قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ ع یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ. فَقَالَ: «مَهْ فَإِنَّهُ لَا یَرْضَى‏ بِهَذِهِ‏ التَّسْمِیَةِ أَحَدٌ إِلَّا ابْتُلِیَ بِبَلَاءِ أَبِی جَهْلٍ.»

 مناقب آل أبی طالب، ج‏۳، ص۵۵

 

مردی خطاب به امام صادق (علیه‌السلام) گفت:

«ای امیر مؤمنان!»

حضرت فرمودند:

«چنین نگو! هیچ کس راضی نیست به این عنوان نامیده شود، مگراین‌که به بلای ابوجهل دچار خواهد شد.»

 

پرندگان در روز جمعه به یک‌دیگر چه می‌گویند؟

 

...عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَوْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ إِنَّ کَلَامَ الطَّیْرِ فِیهِ إِذَا الْتَقَى بَعْضُهَا بَعْضاً سَلَامٌ سَلَامٌ یَوْمٌ صَالِحٌ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۵

 

از امام باقر یا امام صادق (علیهماالسلام) نقل شده است که فرمودند:

«خورشید بر روزی برتر از "روز جمعه" طلوع نکرده است.

سخن پرندگان در این روز، وقتی به یک‌دیگر می‌رسند، این است:

«سلامٌ سلامٌ، یومٌ صالحٌ»؛ «سلام سلام، چه روز خوبی است».»

 

نماز جماعت یک نفره!

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ: «إِنَّ الْجُهَنِیَّ أَتَى النَّبِیَّ ص فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أَکُونُ فِی الْبَادِیَةِ وَ مَعِی أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ غِلْمَتِی فَأُؤَذِّنُ وَ أُقِیمُ وَ أُصَلِّی بِهِمْ. أَ فَجَمَاعَةٌ نَحْنُ؟ فَقَالَ: «نَعَمْ.» فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْغِلْمَةَ یَتْبَعُونَ قَطْرَ السَّحَابِ وَ أَبْقَى أَنَا وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی فَأُؤَذِّنُ وَ أُقِیمُ وَ أُصَلِّی بِهِمْ. فَجَمَاعَةٌ نَحْنُ؟ فَقَالَ: «نَعَمْ.» فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنَّ وُلْدِی یَتَفَرَّقُونَ فِی الْمَاشِیَةِ وَ أَبْقَى أَنَا وَ أَهْلِی فَأُؤَذِّنُ وَ أُقِیمُ وَ أُصَلِّی بِهِمْ. أَ فَجَمَاعَةٌ أَنَا؟ فَقَالَ: «نَعَمْ.» فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْمَرْأَةَ تَذْهَبُ فِی مَصْلَحَتِهَا فَأَبْقَى أَنَا وَحْدِی فَأُؤَذِّنُ وَ أُقِیمُ فَأُصَلِّی. أَ فَجَمَاعَةٌ أَنَا؟ فَقَالَ: «نَعَمْ الْمُؤْمِنُ وَحْدَهُ جَمَاعَةٌ.»»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۱

 

از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:

«شخصی از قبیله جُهینه نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمد و عرض کرد:

ای رسول خدا! گاهی من به‌همراه خانواده و فرزندان و غلامانم به صحرا می‌روم. پس اذان و اقامه می‌گویم و با آنان نماز می‌خوانم. آیا نمازمان جماعت محسوب می‌شود؟

حضرت فرمودند:

«بله.»

عرض کرد:

ای رسول خدا! گاهی غلامان به دنبال آب‌های جمع‌شده از باران می‌روند و من و همسر و فرزندانم باقی می‌مانیم. پس من اذان و اقامه می‌گویم و با آنان نماز می‌خوانم. آیا نمازمان جماعت محسوب می‌شود؟

حضرت فرمودند:

«بله.»

عرض کرد:

ای رسول خدا! گاهی فرزندانم هم به دنبال گله می‌روند و من و همسرم باقی می‌مانیم. پس من اذان و اقامه می‌گویم و با او نماز می‌خوانم. آیا نمازم جماعت محسوب می‌شود؟

حضرت فرمودند:

«بله.»

عرض کرد:

ای رسول خدا! گاهی همسرم نیز به دنبال کارش می‌رود و من تنها می‌مانم. پس اذان و اقامه می‌گویم و نماز می‌خوانم. آیا نمازم جماعت محسوب می‌شود؟

حضرت فرمودند:

«بله، مؤمن به‌تنهایی جماعت محسوب می‌شود.»»

 

پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] گاهی پیش می‌آید که انسان تنهاست و امکان برگزاریِ نماز جماعت را ندارد، و الا نمازش را به جماعت می‌خواند. در چنین مواقعی، چون نیت انسان این است که اگر بتواند نمازش را به جماعت می‌خواند، خداوند نیتش را می‌پذیرد و نماز فُرادایش را جماعت محسوب می‌نماید.

[2] برای برقراری نماز جماعت، حتماً لازم نیست شخصی روحانی حاضر باشد. بلکه انسان می‌تواند همراه خانواده‌اش نماز جماعت برقرار کند یا وقتی با دوستش است، یکی‌شان که به لحاظ شرایط، اولویت دارد، جلو بایستد و دیگری به او اقتدا نماید تا از فضیلت نماز جماعت محروم نشوند.

برای آگاهی از این‌که وقتی در جمع دوستانتان هستید، بهتر است چه کسی جلو بایستد تا دیگران به او اقتدا کنند، این مطلب را که پیش‌تر در «حدیثنا» منتشر شده است، مطالعه بفرمایید.

 

اگر مأمومین بفهمند نماز امام‌جماعت باطل بوده...

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ أَمَّ قَوْماً وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ طُهْرٍ فَأَعْلَمَهُمْ بَعْدَ مَا صَلَّوْا. فَقَالَ: «یُعِیدُ هُوَ وَ لَا یُعِیدُونَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

محمدبن‌مسلم گوید:

از امام صادق (علیه‌السلام) درباره مردی پرسیدم که امام‌جماعتِ عده‌ای شده، درحالی‌که طهارت (غسل یا وضو) نداشته است. پس بعد از آن‌که نمازشان را خواندند، به آن‌ها اطلاع می‌دهد (که طهارت نداشته و نمازش باطل بوده. تکلیف چیست؟)

حضرت فرمودند:

«خودش باید نمازش را دوباره بخواند، اما (مأمومین) لازم نیست دوباره بخوانند.»

 

 

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی الْأَعْمَى یَؤُمُّ الْقَوْمَ وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ الْقِبْلَةِ، قَالَ: «یُعِیدُ وَ لَا یُعِیدُونَ فَإِنَّهُمْ قَدْ تَحَرَّوْا.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

حلبی گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) در مورد شخص نابینایی که امام‌جماعتِ عده‌ای شده، درحالی‌که به‌سوی قبله نایستاده‌است، فرمودند:

«خودش باید دوباره بخواند و (مأمومین) لازم نیست دوباره بخوانند؛ چون آن‌ها تحقیق کرده‌اند (و به او اعتماد نموده‌اند.)»

 

 

 

...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَحَدَهُمَا ع عَنْ رَجُلٍ صَلَّى بِقَوْمٍ رَکْعَتَیْنِ فَأَخْبَرَهُمْ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ عَلَى وُضُوءٍ. قَالَ: «یُتِمُّ الْقَوْمُ صَلَاتَهُمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ عَلَى الْإِمَامِ ضَمَانٌ‏ .»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

زراره گوید:

از امام باقر یا امام صادق (علیهماالسلام) درباره مردی پرسیدم که (امام‌جماعت شده و) دو رکعت (از چهار رکعت) را برای عده‌ای نماز خوانده. بعد (در میان نماز) به آن‌ها اطلاع می‌دهد که وضو نداشته. (تکلیف چیست؟)

حضرت فرمودند:

«آن عده نمازشان را (ادامه دهند و) تمام کنند؛ چرا که ضمانتی به گردن امام‌جماعت نیست.»

 

 

 

...عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی قَوْمٍ خَرَجُوا مِنْ خُرَاسَانَ أَوْ بَعْضِ الْجِبَالِ وَ کَانَ یَؤُمُّهُمْ رَجُلٌ فَلَمَّا صَارُوا إِلَى الْکُوفَةِ عَلِمُوا أَنَّهُ یَهُودِیٌّ. قَالَ: «لَا یُعِیدُونَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۹

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که درباره عده‌ای که از خراسان یا کوه‌های اطراف حرکت کرده‌اند و تا وقتی به کوفه برسند، مردی امام‌جماعتشان شده که (بعداً می‌فهمند) یهودی بوده (و به دروغ خود را مسلمان جا زده است)، فرمودند:

«لازم نیست نمازشان را دوباره بخوانند.»

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

البته این در صورتی است که مأمومین بعداً بفهمند نماز او باطل است، و الّا اگر از ابتدا بدانند، نمازشان صحیح نیست و باید دوباره بخوانند.

 

شرکت در نماز جماعت اهل سنت

 

...عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«یُحْسَبُ لَکَ إِذَا دَخَلْتَ مَعَهُمْ وَ إِنْ لَمْ تَقْتَدِ بِهِمْ مِثْلُ مَا یُحْسَبُ لَکَ إِذَا کُنْتَ مَعَ مَنْ تَقْتَدِی بِهِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۳

 

حفص‌بن‌بَختری از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده است:

«اگر در جمع آن‌ها (اهل‌سنت) وارد شوی، حتی اگر به آن‌ها اقتدا نکنی (و نمازت را به نیت فُرادی بخوانی)، مانند وقتی برایت محاسبه می‌شود که نمازت را با کسی بخوانی که (با رضایت قلبی) به او اقتدا می‌کنی.»

 

پشتی که دیگر گرم نیست

 

چند ماه پیش بود که به سرم زده بود برگردم.

داشتم چرتکه می‌انداختم و دودوتاچهارتا می‌کردم که برگردم یا قم بمانم.

به چند نفر سپرده بودم که اگر در زادگاهم موقعیت شغلی یا تبلیغی‌ای سراغ داشتند، خبرم کنند.

با چند نفر هم مشغول مشورت بودم تا کاری نکنم که پشیمان شوم.

 

حاج آقامجتبی، که سال‌هاست آستین بالا زده و عمرش را گذاشته پای تربیت نسل آینده انقلاب و بهبود وضعیت مجموعه‌های تربیت‌محور، گلِ حرفش این بود:

«ببین فلانی! امروز اون مربی‌کانونه، وقتی در مورد متربی‌ش به مشکلی برمی‌خوره که نمی‌دونه باید چی‌کار کنه، برمی‌گرده عقبش رو نگاه می‌کنه؛ ببینه کی می‌دونه چی‌کار باید کرد.

از مسؤول‌کانون‌شون می‌پرسه. مسؤول‌کانونه هم وقتی نمی‌دونه، برمی‌گرده عقبش رو نگاه می‌کنه؛ میاد از مسؤول توان‌مندسازیِ ما می‌پرسه.

مسؤول توان‌مندسازی ما هم وقتی نمی‌دونه، برمی‌گرده به من نگاه می‌کنه که چی جواب بده.

من هم که نمی‌دونم، برمی‌گردم عقبم رو نگاه می‌کنم.

به خدا فلانی! نگاه می‌کنم می‌بینم یکی‌دو نفر بیشتر نیستند؛ کسانی که بروند اصول و قواعد و راه‌کارهای درستِ تربیتی رو از آیات و روایات بکشند بیرون و به من بگن.

ما از این‌ها می‌خوایم. این‌ها کم‌اند.

باور کن یه‌وقت‌های تنم می‌لرزه که یه روز برگردم ببینم پشتم کسی نیست!

فکر کن ببین اگه وایستی، می‌تونی یکی از این‌ها بشی یا نه؟»

 

یکی از آن‌ها که آن‌روز حاج‌آقامجتبی نام برد، مرحوم «آیت‌الله حائری شیرازی» بود.

امروز پشت حاج‌آقامجتبی خالی‌تر شده.

پشت ما گرما و استواریِ سابق را ندارد.

حسّم در این یکی‌دو روز، همین است.

می‌دانم جای خالی‌اش هرگز پر نخواهد شد.

 

که نقل است امیر مؤمنان (علیه‌السلام) می‌فرمودند:

«إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْ‏ءٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ.»

 المحاسن، ج۱، ص۲۳۳

 

«هرگاه عالِم بمیرد، رخنه‌ای در اسلام ایجاد می‌شود که هیچ‌چیز تا روز قیامت آن را پر نخواهد کرد.»

 

پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در مورد ابعاد و جلوه‌های گوناگونی که از این آیت خدا دیده و شنیده‌ام، گفتنی‌هایی شنیدنی دارم، اما راستش به قول «نقاش فقیر» دل و دماغی برای بیانش نیست.

 

مهمانش کنیم به صلوات و فاتحه‌ای.

 

در صفوف نماز جماعت، بهتر است کجا بایستیم؟

 

...عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ:

«أَفْضَلُ الصُّفُوفِ أَوَّلُهَا وَ أَفْضَلُ أَوَّلِهَا مَا دَنَا مِنَ الْإِمَامِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۲

جابربن‌یزید از امام باقر (علیه‌السلام) نقل کرده است:

«برترین صفوف، اولین آن‌هاست و برترین (قسمتِ) صف اول، جایی است که به امام جماعت نزدیک باشد.»

 

 

...عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: قَالَ:

«فَضْلُ مَیَامِنِ الصُّفُوفِ عَلَى مَیَاسِرِهَا کَفَضْلِ الْجَمَاعَةِ عَلَى صَلَاةِ الْفَرْدِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۳

سهل‌بن‌زیاد از یکی از معصومین (علیهم‌السلام) نقل کرده است:

«برتریِ سمت راستِ صفوف (نماز جماعت) بر سمت چپ آن‌ها، مانند برتریِ نماز جماعت بر نماز فُرادی است.»

 

بهترین روز خورشید

 

...عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ:

«مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۳

 

از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«خورشید بر روزی برتر از "روز جمعه" طلوع نکرده است.»

 

شرط پذیرش نماز فُرادی

 

...عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَیْلِ قَالا قُلْنَا لَهُ: الصَّلَوَاتُ فِی جَمَاعَةٍ فَرِیضَةٌ هِیَ؟ فَقَالَ: «الصَّلَوَاتُ فَرِیضَةٌ وَ لَیْسَ الِاجْتِمَاعُ بِمَفْرُوضٍ فِی الصَّلَاةِ کُلِّهَا وَ لَکِنَّهَا سُنَّةٌ وَ مَنْ تَرَکَهَا رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۲

 

از زرارةبن‌اعیَن و فضیل‌بن‌یسار نقل شده است:

به امام صادق (یا امام باقر علیهماالسلام) عرض کردیم:

آیا به جماعت خواندن نماز، فریضه (واجب) است؟

حضرت فرمودند:

«نمازها، فریضه هستند و به جماعت خواندنِ همه‌ی نمازها، فریضه نیست، بلکه سنت است.

(اما) هرکس از روی بی‌میلی و بدون دلیل (بیماری)، نماز جماعت و اجتماع مؤمنان را ترک کند، نمازی برای او نخواهد بود (نمازش پذیرفته نیست.)»

 

فضیلت نماز جماعت دونفره، نسبت به نماز فُرادی

 

...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: مَا یَرْوِی النَّاسُ أَنَّ الصَّلَاةَ فِی جَمَاعَةٍ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاةِ الرَّجُلِ وَحْدَهُ بِخَمْسٍ وَ عِشْرِینَ صَلَاةً. فَقَالَ: «صَدَقُوا.» فَقُلْتُ: الرَّجُلَانِ یَکُونَانِ جَمَاعَةً؟ فَقَالَ: «نَعَمْ وَ یَقُومُ الرَّجُلُ عَنْ یَمِینِ الْإِمَامِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۱

 

زراره گوید:

به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:

این‌که مردم نقل می‌کنند که "یک نماز در جماعت برتر است از بیست‌وپنج نمازی که انسان به‌تنهایی بخواند" (درست است؟)

حضرت فرمودند:

«درست می‌گویند.»

عرض کردم:

آیا دو نفر هم جماعت محسوب می‌شوند؟

فرمودند:

«بله و (هرگاه نماز جماعتِ دونفری تشکیل شد،) مأموم، سمت راست امام بایستد.»

 

کودکانمان را از چه سنی به نماز و روزه امر کنیم و چرا؟

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ:

«إِنَّا نَأْمُرُ صِبْیَانَنَا بِالصَّلَاةِ إِذَا کَانُوا بَنِی خَمْسِ سِنِینَ فَمُرُوا صِبْیَانَکُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا کَانُوا بَنِی سَبْعِ سِنِینَ وَ نَحْنُ نَأْمُرُ صِبْیَانَنَا بِالصَّوْمِ إِذَا کَانُوا بَنِی سَبْعِ سِنِینَ بِمَا أَطَاقُوا مِنْ صِیَامِ الْیَوْمِ إِنْ کَانَ إِلَى نِصْفِ النَّهَارِ أَوْ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ أَوْ أَقَلَّ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ وَ الْغَرَثُ أَفْطَرُوا حَتَّى یَتَعَوَّدُوا الصَّوْمَ وَ یُطِیقُوهُ فَمُرُوا صِبْیَانَکُمْ إِذَا کَانُوا بَنِی تِسْعِ سِنِینَ بِالصَّوْمِ مَا اسْتَطَاعُوا مِنْ صِیَامِ الْیَوْمِ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ أَفْطَرُوا.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۰۹

 

از امام صادق از پدرشان (امام باقر علیهماالسلام) نقل شده است:

«ما (اهل بیت) کودکانمان را هرگاه پنچ‌ساله شوند، به نماز امر می‌کنیم.

شما نیز کودکانتان را وقتی هفت‌ساله شدند، به نماز امر کنید.

ما کودکانمان را هرگاه هفت‌ساله شوند، به روزه امر می‌کنیم، به مقداری که طاقت روزه‌ی یک روز را داشته باشند؛ چه به قدرِ نصف روز باشد، یا بیشترِ روز یا کمی از آن و هرگاه تشنگی و گرسنگی بر آنان غالب گشت، روزه‌شان را افطار می‌کنند، تا به این ترتیب به روزه‌گرفتن عادت کنند و طاقتِ روزه را بیابند.

شما نیز کودکانتان را وقتی نُه‌ساله شدند، به روزه امر کنید، به مقداری که طاقت روزه‌ی یک روز را داشته باشند و هرگاه تشنگی بر آنان غالب گشت، روزه‌شان را افطار کنند.»

 

چون که با کودک سر و کارت فُتاد...

 

قالَ النَّبِیُّ ص:

«مَنْ کَانَ عِنْدَهُ صَبِیٌ فَلْیَتَصَابَ لَهُ.»

 من‌لایحضره‌الفقیه، ج‏۳، ص۴۸۴

 

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:

«هرکس کودکی نزدش بود، با او کودکانه رفتار کند.»

 

علت تأکید اهل‌بیت بر انجام غسل جمعه

 

پیش‌تر در مورد علت تأکید اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بر خواندن نمازهای نافله، حدیثی ارائه شد.

جالب است بدانید علت تأکید بر انجام غسل جمعه نیز شبیه علت خواندن نمازهای نافله است...

 

...عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع: کَیْفَ صَارَ غُسْلُ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَاجِباً؟ فَقَالَ: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَتَمَّ صَلَاةَ الْفَرِیضَةِ بِصَلَاةِ النَّافِلَةِ وَ أَتَمَّ صِیَامَ الْفَرِیضَةِ بِصِیَامِ النَّافِلَةِ وَ أَتَمَّ وُضُوءَ الْفَرِیضَةِ بِغُسْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ مَا کَانَ فِی ذَلِکَ مِنْ سَهْوٍ أَوْ تَقْصِیرٍ أَوْ نِسْیَانٍ أَوْ نُقْصَانٍ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۲

 

حسین‌بن‌خالد گوید:

از امام کاظم (علیه‌السلام) پرسیدم:

چه‌طور غسل روز جمعه، واجب[1] شده‌است؟

حضرت فرمودند:

«به‌راستی که خداوند (تبارک‌وتعالی) نماز فریضه[2] را با نماز نافله[3] کامل کرده‌است،

روزه‌ی فریضه[4] را با روزه‌ی نافله[5] کامل کرده‌است،

و وضوی فریضه[6] را با غسل روز جمعه کامل کرده‌است؛

از اشتباهات، کوتاهی‌ها، فراموشی‌ها یا نواقصی که در آن رخ می‌دهد.»[7]

 

پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] باید توجه داشت که «وجوب» در روایات، لزوماً به معنای «وجوب» در اصطلاح کتب فقهی نیست، بلکه به معنای لزوم و ثبوت است و نشان‌دهنده‌ی تأکید شدید شارع بر فعلی است که «واجب» شمرده شده و در این‌جا به‌معنای شدت استحباب غسل جمعه است.

[2] نماز فریضه: نمازهای واجب.

[3] نماز نافله: ۳۴رکعت نماز مستحبی که تأکید شده در کنار نمازهای یومیه خوانده شود؛ ۲رکعت پیش از نماز صبح، ۸رکعت پیش از نماز ظهر، ۸رکعت پیش از نماز عصر، ۴رکعت بعد از نماز مغرب، ۲رکعت نشسته بعد از نماز عشاء و ۱۱رکعت نماز شب از نیمه‌شب تا اذان صبح.

[4] روزه‌ی فریضه: روزه‌های واجب ماه مبارک رمضان.

[5] روزه‌ی نافله: روزه‌های مستحبی که در اوقات مختلف توصیه شده‌اند؛ مثل روزه ماه‌های رجب و شعبان یا ۳روز روزه در هر ماه قمری (اولین و آخرین پنج‌شنبه ماه و چهارشنبه میانیِ آن).

[6] وضوی فریضه: وضوی که برای خواندن نمازهای فریضه (واجب) گرفته می‌شوند.

[7] به‌هرحال اعمال واجبی که انسان انجام می‌دهد، خالی از نقص نیست و راه‌کار اهل‌بیت برای کامل کردنِ این اعمال و اطمینان از انجام دستورات الهی، انجام اعمال مستحبیِ اشاره‌شده است.

 

چه خنده‌ای نماز را باطل می‌کند

 

...عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الضَّحِکِ هَلْ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ. قَالَ: «أَمَّا التَّبَسُّمُ فَلَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ وَ أَمَّا الْقَهْقَهَةُ فَهِیَ تَقْطَعُ الصَّلَاةَ.»

 الکافی، ج۳، ص۳۶۴

 

سماعةبن‌مهران گوید: 

از امام صادق (علیه‌السلام) درباره خنده سؤال کردم؛ که آیا نماز را قطع (باطل) می‌کند؟

حضرت فرمودند:

«تبسم (لبخند) نماز را قطع نمی‌کند،

اما قهقهه (خنده با صدای بلند) نماز را قطع می‌کند.»