پشت‌صحنه تشریع ذکر سجده در عوالم بالا
...عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ اَلْجُهَنِیِّ أَنَّهُ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ اَلْعَظِیمِ» قَالَ لَنَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: «اِجْعَلُوهَا فِی رُکُوعِکُمْ.» فَلَمَّا نَزَلَتْ «سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّکَ اَلْأَعْلَى» قَالَ لَنَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: «اِجْعَلُوهَا فِی سُجُودِکُمْ.»
تهذیب‌الأحکام، ج۲، ص۳۱۳
از عقبة بن عامر جُهَنی نقل شده است:
زمانی که آیه «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ اَلْعَظِیمِ»[واقعه:۷۴] نازل شد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ما فرمودند:
«این آیه را در رکوعتان بخوانید.»
و زمانی که آیه «سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّکَ اَلْأَعْلَى»[أعلی:۱] نازل شد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ما فرمودند:
«این آیه را در سجده‌تان بخوانید.»
اما جالب است بدانید که پشت‌صحنه نزول این آیه چه بوده است و در عوالم بالا چه رخ داده که در پی آن، این آیه نازل شده و رسول خدا به مسلمانان دستور داده‌اند که این ذکر را در سجده‌هایشان بخوانند.
...رَوَى جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلَیْهِمُ اَلسَّلاَمُ أَنَّهُ قَالَ: «فِی اَلْعَرْشِ تِمْثَالُ جَمِیعِ مَا خَلَقَ اَللَّهُ فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ قَالَ وَ هَذَا تَأْوِیلُ قَوْلِهِ «وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاّٰ عِنْدَنٰا خَزٰائِنُهُ» وَ إِنَّ بَیْنَ اَلْقَائِمَةِ مِنْ قَوَائِمِ اَلْعَرْشِ وَ اَلْقَائِمَةِ اَلثَّانِیَةِ خَفَقَانُ اَلطَّیْرِ اَلْمُسْرِعِ مَسِیرَةَ أَلْفِ عَامٍ وَ اَلْعَرْشُ یُکْسَى کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ أَلْفَ لَوْنٍ مِنَ اَلنُّورِ لاَ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیْهِ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اَللَّهِ وَ اَلْأَشْیَاءُ کُلُّهَا فِی اَلْعَرْشِ کَحَلْقَةٍ فِی فَلاَةٍ وَ إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ حِزْقَائِیلُ لَهُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ أَلْفَ جَنَاحٍ مَا بَیْنَ اَلْجَنَاحِ إِلَى اَلْجَنَاحِ خَمْسُمِائَةِ عَامٍ فَخَطَرَ لَهُ خَاطِرٌ هَلْ فَوْقَ اَلْعَرْشِ شَیْءٌ فَزَادَهُ اَللَّهُ مِثْلَهَا أَجْنِحَةً أُخْرَى فَکَانَ لَهُ سِتٌّ وَ ثَلاَثُونَ أَلْفَ جَنَاحٍ مَا بَیْنَ اَلْجَنَاحِ إِلَى اَلْجَنَاحِ خَمْسُمِائَةِ عَامٍ ثُمَّ أَوْحَى اَللَّهُ: «أَیُّهَا اَلْمَلَکُ طِرْ» فَطَارَ مِقْدَارَ عِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ لَمْ یَنَلْ رَأْسُهُ قَائِمَةً مِنْ قَوَائِمِ اَلْعَرْشِ ثُمَّ ضَاعَفَ اَللَّهُ لَهُ فِی اَلْجَنَاحِ وَ اَلْقُوَّةِ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَطِیرَ فَطَارَ مِقْدَارَ ثَلاَثِینَ أَلْفَ عَامٍ وَ لَمْ یَنَلْ أَیْضاً فَأَوْحَى اَللَّهُ إِلَیْهِ: «أَیُّهَا اَلْمَلَکُ لَوْ طِرْتَ إِلَى نَفْخِ اَلصُّورِ مَعَ أَجْنِحَتِکَ وَ قُوَّتِکَ لَمْ تَبْلُغْ إِلَى سَاقِ اَلْعَرْشِ.» فَقَالَ اَلْمَلَکُ: «سُبْحَانَ رَبِّیَ اَلْأَعْلَى.» فَأَنْزَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّکَ اَلْأَعْلَى» فَقَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:«اِجْعَلُوهَا فِی سُجُودِکُمْ.»»
روضةالواعظین، ج۱، ص۴۷
از امام صادق، از پدرشان، از جدشان (امام سجاد علیهم‌السلام) نقل شده است:
«در عرش، تمثال تمام مخلوقات خداوند هست؛ چه مخلوقات خشکی و چه مخلوقات دریا. این تأویل سخن خداوند است که:
«وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاّٰ عِنْدَنٰا خَزٰائِنُهُ»[حجر:۲۱]؛
«و هیچ‌چیزی نیست، مگراین‌که گنجینه‌ها (مخزن‌های) آن نزد ماست.»
به‌راستی که میان (هریک از) پایه‌های عرش تا پایه بعدی، (به‌اندازه‌ی) هزار سال پرواز پرنده‌ای تیزپرواز فاصله است و عرش، در هر روز با هفتادهزار رنگ از نور که هیچ‌یک از مخلوقات خداوند توانایی نگاه کردن به‌سوی آن را ندارد، پوشانده می‌شود و تمام اشیاء در عرش، مانند حلقه‌ای در بیایان است.
و به‌راستی که خداوند فرشته‌ای دارد که به آن «حزقائیل» می‌گویند. این فرشته، هجده‌هزار بال دارد و میان هر بالش با بال دیگر، پانصد سال راه فاصله است.
[روزی] به ذهنش خطور کرد که «آیا بالای این عرش، چیزی هست؟!»
پس خداوند مثل همان بال‌هایی که داشت، بال‌های دیگری (به همان‌تعداد و به همان اندازه) بال‌هایی اضافه کرد، پس بال‌هایش سی‌وشش‌هزار تا شدند که میان هر بال با بال دیگر، پانصد سال فاصله بود.
سپس خداوند (به او) وحی فرمود: «ای فرشته! پرواز کن!»
حزقائیل به‌قدر بیست‌هزار سال پرواز کرد، اما سرش حتی به یکی از پایه‌های عرش هم نرسید.
سپس خداوند تعداد و توان بال‌هایش را دوبرابر کرد و به او دستور داد که پرواز کند. پس به‌قدر سی‌هزار سال پرواز کرد، اما باز هم نرسید.
آن‌گاه خداوند به او وحی فرمود: «ای فرشته! اگر تا زمان نفخ صور با این بال‌هایت و با همین توانت پرواز کنی، هرگز به ساق (پایین پایه‌های) عرش نخواهی رسید.»
پس فرشته (حزقائیل) عرض کرد: «سُبْحَانَ رَبِّیَ اَلْأَعْلَى»؛ «منزّه است پروردگارم که والاتر (از همه‌چیز) است.»
آن‌گاه خداوند (عزّوجلّ) این آیه را نازل کرد که:
«سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّکَ اَلْأَعْلَى»[واقعه:۷۴]؛
«(ای پیامبر!) نام پروردگار والاترت را تسبیح (تنزیه) کن.»
پس پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) [به مسلمانان] فرمود: «این آیه را در سجده‌تان بخوانید.»»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ
خوب است هنگام سجده‌هایمان، این ماجرا را و عظمت وصف‌ناپذیر پروردگارمان را یاد کنیم و بعد، این ذکر مبارک را بر زبان جاری کنیم که: «سُبْحَانَ رَبِّیَ اَلْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ»
آن‌گاه لذت مضاعفی از جریان این ذکر بر جانتان خواهید چشید. امتحان کنید.
