اهمیت و جایگاه فوق‌العاده «دعا»، در نسبت ما با پروردگار
…عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «اُدْعُ وَ لاَ تَقُلْ "قَدْ فُرِغَ مِنَ اَلْأَمْرِ" فَإِنَّ اَلدُّعَاءَ هُوَ اَلْعِبَادَةُ إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: «إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبٰادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِینَ» وَ قَالَ «اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ».»
الکافی، ج۲، ص۴۶۷
از حماد بن عیسی نقل شده است:
شنیدم که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمودند:
«دعا کن و نگو "این کار تمام‌شده است."[۱]
زیرا دعا، همان عبادت است.
خداوند (عزّوجلّ) می‌فرماید:
«إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبٰادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِینَ»[غافر:۶۰]؛ «به‌راستی کسانی که تکبر می‌ورزند از این‌که مرا عبادت کنند، به‌زودی با ذلت و خواری وارد جهنم خواهند شد.»
و نیز می‌فرماید:
«اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»[غافر:۶۰]؛ «مرا بخوانید[۲] تا اجابت کنم شما را.»[۳]
…عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: أَیُّ اَلْعِبَادَةِ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ: «مَا مِنْ شَیْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْئَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ یَسْتَکْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لاَ یَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ.»
الکافی، ج۲، ص۴۶۶
حنان بن سَدیر گوید:
به امام باقر (علیه‌السلام) عرض کردم:
کدام عبادت برتر (از سایر عبادات) است؟
حضرت فرمودند:
«هیچ‌چیز نزد خداوند (عزّوجلّ) برتر از این نیست که چیزهایی که نزد اوست از او خواسته شود.
و هیچ‌کس نزد خداوند (عزّوجلّ) منفورتر نیست از کسی که نسبت به عبادت خداوند تکبر می‌ورزد و چیزهایی که نزد خداست را (از او) نمی‌خواهد.»
…عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ اَلْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ لِی: «یَا مُیَسِّرُ اُدْعُ وَ لاَ تَقُلْ إِنَّ اَلْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْزِلَةً لاَ تُنَالُ إِلاَّ بِمَسْأَلَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ یَسْأَلْ لَمْ یُعْطَ شَیْئاً فَسَلْ تُعْطَ یَا مُیَسِّرُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ بَابٍ یُقْرَعُ إِلاَّ یُوشِکُ أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.»
الکافی، ج۲، ص۴۶۶
میسِّر بن عبدالعزیز گوید:
امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«ای میسّر! دعا کن! و نگو: "این کار تمام‌شده است."
به‌راستی که نزد خداوند (عزّوجلّ) جایگاه و مقامی هست که جز با درخواست، به آن نخواهی رسید
و اگر بنده‌ای دهانش را ببندد و (از خداوند) چیزی نخواهد، چیزی (از آن مقام) به او داده نخواهد شد.
پس درخواست کن؛ تا به تو داده شود.
ای میسّر! هیچ دَری نیست که کوبیده شود، مگراین‌که باز شدن آن برای کوبنده‌اش نزدیک‌تر می‌شود.»[۴]
…عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: «إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: «إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبٰادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِینَ»» قَالَ: «هُوَ اَلدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ اَلْعِبَادَةِ اَلدُّعَاءُ.» قُلْتُ: «إِنَّ إِبْرٰاهِیمَ لَأَوّٰاهٌ حَلِیمٌ» قَالَ: «اَلْأَوَّاهُ هُوَ اَلدَّعَّاءُ.»
الکافی، ج۲، ص۴۶۶
از زرارة بن اَعیَن نقل شده است:
امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند:
«خداوند (عزّوجلّ) می‌فرماید: «إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبٰادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِینَ»[غافر:۶۰]؛ «به‌راستی کسانی که از روی تکبر، خداوند را عبادت نمی‌کنند، با ذلّت و خواری، وارد جهنم خواهند شد.» مقصودِ خداوند، دعاست و برترین عبادت دعاست.»[۵] [۶]
زراره گوید: عرض کردم:
[درباره این آیه نیز توضیح بفرمایید:] «إِنَّ إِبْرٰاهِیمَ لَأَوّٰاهٌ حَلِیمٌ»[توبه:۱۱۴]؛ «به‌راستی که ابراهیم أوّاه و حلیم بود.»
حضرت فرمودند:
«"أوّاه"[۷] یعنی "دعّاء"؛ بسیار دعا کننده.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] یعنی نگو این، مسئله‌ی مهمی نیست و معلوم است حاصل می‌شود و دیگر نیاز به دعا کردن نیست یا چیزی نیست که برای به‌دست‌آمدنش بخواهم دعا کنم.
[۲] دعا؛ یعنی صدا کردنِ کسی برای درخواستِ چیزی از او.
[۳] متن کامل آیه این است: «وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»[غافر:۶۰]؛ «و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از عبادت من تکبّر ورزند، به زودی خوار و رسوا به دوزخ درآیند.» (ترجمه انصاریان). خداوند ابتدا از طریق پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به بندگانش دستور می‌دهد که دعا کنند تا استجابت شود. سپس می‌فرماید دعا نکردن (که به‌تعبیر امام صادق (علیه‌السلام) همان عبادت نکردن است،) نشانه تکبّر ورزیدن در برابر خداوند (عزّوجلّ) است و عقوبتی سخت در پی دارد.
[۴] یعنی احتمال باز شدن آن در (برآورده شدن آن حاجت) بیش‌تر خواهد بود.
[۵] یعنی مقصود خداوند از "کسانی که از روی تکبر، تن به عبادت پروردگارشان نمی‌دهند"، کسانی‌اند که از روی تکبر، دعا نمی‌کنند و حاجاتشان را از او نمی‌خواهند.
[۶] لابد شنیده‌اید که بعضی افراد می‌گویند: "من از خدا چیزی نمی‌خواهم." بر اساس آن‌چه ذکر شد، حتی اگر منظورِ چنین اشخاصی این باشد که خداوند به احوال من آگاه است و من به قضای او راضی هستم و…، باز هم چنین سخنی، سخن درستی نیست و چنین اخلاقی ناشایست است؛ چراکه دعا کردن نشانه تواضع است و کسی که دعا نمی‌کند، گویا در برابر خداوند تکبر می‌ورزد.
[۷] «أوّاه»، بر وزن فعّال است و دلالت بر کثرت «آه کشیدن» دارد؛ یعنی حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) بسیار «آه» می‌کشید! جالب است بدانید: - همان‌طور که پیش‌تر در مطلبی با عنوان «چرا انسان هنگام درد، ناخودآگاه «آه» می‌گوید؟» ذکر شده بود، - «به‌راستی که «آه» نامی است از نام‌های خداوند (عزّوجلّ)؛ پس کسی که بگوید «آه»، از خداوند (تبارک‌وتعالی) یاری طلبیده است.» (التوحید، ص۲۱۹)
