…عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ عَرَضَ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ الْمُتَکَلِّمِ فِی حَدِیثِهِ فَکَأَنَّمَا خَدَشَ وَجْهَهُ.»
الکافی، ج۲، ص۶۶۰
از امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل شده است:
«هرکس در میان سخن برادر مسلمانش که در حال سخن گفتن است بپرد، مانند این است که به صورتش خنج زده باشد!»
…عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «إِنَّ مِنْ حَقِّ الدَّاخِلِ عَلَى أَهْلِ الْبَیْتِ أَنْ یَمْشُوا مَعَهُ هُنَیْئَةً إِذَا دَخَلَ وَ إِذَا خَرَجَ.» وَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ فِی بَیْتِهِ فَهُوَ أَمِیرٌ عَلَیْهِ حَتَّى یَخْرُجَ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۹
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:
«از جمله حقوق کسی که به خانه‌ای وارد شده است، بر اهالی آن خانه، این است که هنگام ورود و هنگام خروج، کمی او را هم‌راهی کنند.»
ایشان همچنین فرمودند:
«هرگاه یکی از شما وارد خانه‌ی برادر مسلمانش شود، او (مهمان) امیرِ (امرکننده و دستوردهنده‌ی به) او (میزبان) است، تا زمانی که (از خانه‌اش) خارج شود.»
…عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ:
«مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُسْلِمِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«از (مصادیقِ) احترام به خداوند (عزّوجلّ)، احترام به سپیدموی مسلمان است.»
…عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ عَرَفَ فَضْلَ کَبِیرٍ لِسِنِّهِ فَوَقَّرَهُ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
از امام صادق، از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است:
«هرکس فضیلت شخص کهن‌سال را به‌واسطه سنّش بداند و به او احترام بگذارد، خداوند او را از وحشت روز قیامت ایمن می‌دارد.»
…عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ وَقَّرَ ذَا شَیْبَةٍ فِی الْإِسْلَامِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
از امام صادق، از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است:
«هرکس به کسی که مویش را در اسلام سفید کرده است، احترام بگذارد، خداوند (عزّوجلّ) او را از وحشت روز قیامت ایمن می‌دارد.»
…عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِی الشَّیْبَةِ وَ مَنْ أَکْرَمَ مُؤْمِناً فَبِکَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِی شَیْبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَنْ یَسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«از (مصادیقِ) احترام به خداوند (عزّوجلّ)، احترام به مؤمنِ سپیدموی است.
هرکس مؤمنی را گرامی دارد، گرامی‌داشت خداوند را آغاز کرده است [و خداوند پاسخش را خواهد داد]
و هرکس مؤمنِ سپیدمویی را سبُک گرداند، خداوند پیش از مرگش، (مأموری را) به سویش می‌فرستد تا او را سبک گرداند (تحقیر کند.)»
پیشی گرفتن در سلام کردن، سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است، مستحب است و ثواب بیش‌تری دارد.
اما هر چیزی آدابی دارد و شایسته است انسان این آداب را بداند و به آن پای‌بند باشد.
…عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَى الْکَبِیرِ وَ الْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ وَ الْقَلِیلُ عَلَى الْکَثِیرِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«کوچک(تر)، به بزرگ (تر) سلام می‌کند،
عبورکننده، به (کسی که در مسیرش) نشسته
و (جمعیت) کم(تر) به (جمعیت) زیاد(تر).»
…عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«الْقَلِیلُ یَبْدَءُونَ الْکَثِیرَ بِالسَّلَامِ وَ الرَّاکِبُ یَبْدَأُ الْمَاشِیَ وَ أَصْحَابُ الْبِغَالِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْحَمِیرِ وَ أَصْحَابُ الْخَیْلِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْبِغَالِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«ابتدا، (جمعیت) کم(تر) به(جمعیت) زیاد(تر) سلام می‌کند،
کسی که سوار بر مرکب است، به کسی که پیاده می‌رود،
کسی که سوار بر قاطر است، به کسی که سوار بر الاغ است
و کسی که سوار بر اسب است، به کسی که سوار بر قاطر است.»
…عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:
«یُسَلِّمُ الرَّاکِبُ عَلَى الْمَاشِی وَ الْمَاشِی عَلَى الْقَاعِدِ وَ إِذَا لَقِیَتْ جَمَاعَةٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْأَقَلُّ عَلَى الْأَکْثَرِ وَ إِذَا لَقِیَ وَاحِدٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْوَاحِدُ عَلَى الْجَمَاعَةِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«کسی که سواره می‌رود، به کسی که پیاده می‌رود، سلام می‌کند
و کسی که پیاده می‌رود، به کسی که (در مسیرش) نشسته است.
وقتی گروهی به گروه دیگری می‌رسند، گروهی که کم‌تر هستند، به گروهی که بیشترند، سلام می‌کنند
و وقتی یک نفر به گروهی می‌رسد، آن یک نفر به آن گروه سلام می‌کند.»
…عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِذَا کَانَ قَوْمٌ فِی مَجْلِسٍ ثُمَّ سَبَقَ قَوْمٌ فَدَخَلُوا فَعَلَى الدَّاخِلِ أَخِیراً إِذَا دَخَلَ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَیْهِمْ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«وقتی گروهی در مجلسی هستند، بعد، گروه دیگری وارد می‌شوند، بر گروهی که دیرتر وارد شده‌اند، لازم است که هنگام ورود، بر گروه اول سلام کنند.»
حفظ احترام و شخصیت متربی، از واجبات کار یک مربی است. یکی از عوامل شکستن حرمت متربی، این است که کار زشت یا اشتباهش نزد دیگران آشکار شود.
به‌همین‌خاطر است که مربی باید تا جایی که ممکن است، از «اصل تغافل» استفاده کند تا پرده حرمت میان او و متربی‌اش دریده نشود.
وای به حال مربی‌ای که نه‌تنها خود را به ندانستن و نفهمیدن نزند، بلکه کار زشت یا اشتباه متربی‌اش را بر سر دست گیرد و برای دیگران هم بیان نماید.
این‌جاست که گویا جای متهم و شاکی عوض می‌شود؛ متهم تبرئه می‌گردد و شاکی مجرم می‌شود...
…عَنِ اَلصَّادِقِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَنَّهُ قَالَ:
«مَنِ اطَّلَعَ مِنْ مُؤْمِنٍ عَلَى ذَنْبٍ أَوْ سَیِّئَةٍ فَأَفْشَى ذَلِکَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَکْتُمْهَا وَ لَمْ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ لَهُ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ کَعَامِلِهَا وَ عَلَیْهِ وِزْرُ ذَلِکَ الَّذِی أَفْشَاهُ عَلَیْهِ وَ کَانَ مَغْفُوراً لِعَامِلِهَا وَ کَانَ عِقَابُهُ مَا أَفْشَى عَلَیْهِ فِی الدُّنْیَا مَسْتُورٌ عَلَیْهِ فِی الْآخِرَةِ ثُمَّ یَجِدُ اللَّهَ أَکْرَمَ مِنْ أَنْ یُثَنِّیَ عَلَیْهِ عِقَاباً فِی الْآخِرَةِ.»
الإختصاص، ص۳۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«هرکس به گناه یا کار بد مؤمنی آگاه شود و آن را برملا سازد، پنهانش ننماید و برای آن شخص از خداوند طلب آمرزش نکند، نزد خداوند مانند همان‌کسی است که آن کار را انجام داده است و گناه همان‌کاری که برملا ساخته است، بر گردنش خواهد بود.
کسی که آن کار را انجام داده، آمرزیده می‌شود و مجازاتش این است که کارش در دنیا برملا شده. کار او در آخرت پنهان خواهد شد و خداوند را بزرگوارتر از این خواهد یافت که مجدداً در آخرت مجازاتش نماید.»
حدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ بِمَدِینَةِ اَلرَّسُولِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ [عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ] عَنْ أَبِیهِ [عَنْ ] عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ قَالَ قَالَ اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ:
«کَانَ ص... إِذَا انْتَهَى إِلَى قَوْمٍ جَلَسَ حَیْثُ یَنْتَهِی بِهِ الْمَجْلِسُ وَ یَأْمُرُ بِذَلِکَ وَ یُعْطِی کُلَّ جُلَسَائِهِ نَصِیبَهُ حَتَّى لَا یَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسَائِهِ أَنَّ أَحَداً أَکْرَمُ عَلَیْهِ مِنْهُ مَنْ جَالَسَهُ صَابَرَهُ حَتَّى یَکُونَ هُوَ الْمُنْصَرِفَ عَنْهُ ... قَدْ وَسِعَ النَّاسَ مِنْهُ خُلُقُهُ وَ صَارَ لَهُمْ أَباً رَحِیماً وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِی الْحَقِّ سَوَاءً مَجْلِسُهُ مَجْلِسُ حِلْمٍ وَ حَیَاءٍ وَ صِدْقٍ وَ أَمَانَةٍ لَا تُرْفَعُ فِیهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُؤْبَنُ فِیهِ الْحُرَمُ وَ لَا تُثْنَى فَلَتَاتُهُ مُتَعَادِلِینَ مُتَوَاصِلِینَ فِیهِ بِالتَّقْوَى مُتَوَاضِعِینَ یُوَقِّرُونَ الْکَبِیرَ وَ یَرْحَمُونَ الصَّغِیرَ وَ یُؤْثِرُونَ ذَا الْحَاجَةِ وَ یَحْفَظُونَ الْغَرِیبَ. کَانَ دَائِمَ الْبِشْرِ سَهْلَ الْخُلُقِ لَیِّنَ الْجَانِبِ لَیْسَ بِفَظٍّ وَ لَا غَلِیظٍ وَ لَا صَخَّابٍ وَ لَا فَحَّاشٍ وَ لَا عَیَّابٍ وَ لَا مَزَّاحٍ وَ لَا مَدَّاحٍ یَتَغَافَلُ عَمَّا لَا یَشْتَهِی فَلَا یُؤْیِسُ مِنْهُ وَ لَا یُخَیِّبُ فِیهِ مُؤَمِّلِیهِ قَدْ تَرَکَ نَفْسَهُ مِنْ ثَلَاثٍ الْمِرَاءِ وَ الْإِکْثَارِ وَ مَا لَا یَعْنِیهِ وَ تَرَکَ النَّاسَ مِنْ ثَلَاثٍ کَانَ لَا یَذُمُّ أَحَداً وَ لَا یُعَیِّرُهُ وَ لَا یَطْلُبُ عَثَرَاتِهِ وَ لَا عَوْرَتَهُ وَ لَا یَتَکَلَّمُ إِلَّا فِیمَا رَجَا ثَوَابَهُ إِذَا تَکَلَّمَ أَطْرَقَ جُلَسَاؤُهُ کَأَنَّمَا عَلَى رُءُوسِهِمُ الطَّیْرُ وَ إِذَا سَکَتَ تَکَلَّمُوا وَ لَا یَتَنَازَعُونَ عِنْدَهُ الْحَدِیثَ وَ إِذَا تَکَلَّمَ عِنْدَهُ أَحَدٌ أَنْصَتُوا لَهُ حَتَّى یَفْرُغَ مِنْ حَدِیثِهِ یَضْحَکُ مِمَّا یَضْحَکُونَ مِنْهُ وَ یَتَعَجَّبُ مِمَّا یَتَعَجَّبُونَ مِنْهُ وَ یَصْبِرُ لِلْغَرِیبِ عَلَى الْجَفْوَةِ فِی الْمَسْأَلَةِ وَ الْمَنْطِقِ ... وَ لَا یَقْطَعُ عَلَى أَحَدٍ کَلَامَهُ حَتَّى یَجُوزَهُ فَیَقْطَعَهُ بِنَهْیٍ أَوْ قِیَامٍ. کَانَ سُکُوتُهُ عَلَى أَرْبَعٍ الْحِلْمِ وَ الْحَذَرِ وَ التَّقْدِیرِ وَ التَّفَکُّرِ فَأَمَّا التَّقْدِیرُ فَفِی تَسْوِیَةِ النَّظَرِ وَ الِاسْتِمَاعِ بَیْنَ النَّاسِ وَ أَمَّا تَفَکُّرُهُ فَفِیمَا یَبْقَى وَ یَفْنَى وَ جُمِعَ لَهُ الْحِلْمُ فِی الصَّبْرِ فَکَانَ لَا یُغْضِبُهُ شَیْءٌ وَ لَا یَسْتَفِزُّهُ وَ جُمِعَ لَهُ الْحَذَرُ فِی أَرْبَعٍ أَخْذِهِ الْحَسَنَ لِیُقْتَدَى بِهِ وَ تَرْکِهِ الْقَبِیحَ لِیُنْتَهَى عَنْهُ وَ اجْتِهَادِهِ الرَّأْیَ فِی إِصْلَاحِ أُمَّتِهِ وَ الْقِیَامِ فِیمَا جَمَعَ لَهُمْ مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.»
عیون‌أخبارالرضا، ج۱، ص۳۱۸
از امام رضا نقل شده است که امیرالمؤمنین جلسات رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) با اصحابشان را چنین توصیف فرمودند:
«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هرگاه نزد گروهی می‌رفتند که نشسته بودند، در انتهای مجلس می‌نشستند و (دیگران را نیز) به همین کار دستور می‌دادند.
سهم و بهره همه افراد حاضر در جلسه را ادا می‌کردند، به‌نحوی که هیچ‌یک از آنان گمان نمی‌کرد دیگری نزد پیامبر از او گرامی‌تر است.
هرکس نزد ایشان می‌نشست، حضرت (خودشان جلسه را تمام نمی‌کردند، بلکه) آن‌قدر صبر می‌کردند تا خود آن شخص بلند شود و جلسه را ترک کند...
خلقِ نیکوی ایشان شامل حال عموم مردم بود (نه فقط برای بعضی اقشار خاص).
برای مردم پدری مهربان بودند و در برابر حق، همه برای ایشان یکسان بودند.
جلسه ایشان، جلسه بردباری، حیاء، راست‌گویی و امانت‌داری بود.
در جلسه ایشان، صدای کسی بلند نمی‌شد، حُرمت کسی نمی‌شکست و اشتباهات کسی بازگو نمی‌گشت.
حاضرین بر اساس تقوا با هم برابر و به هم پیوسته بودند. نسبت به یکدیگر متواضع بودند، به بزرگ‌ترها احترام می‌گذاشتند و با کوچک‌ترها مهربان بودند.
نسبت به نیازمندان ازخودگذشتگی می‌کردند و از افراد غریب محافظت می‌کردند.
ایشان همواره خوش‌رو، نرم‌خو و خوش‌برخورد بودند. سخت‌گیر نبودند.
خشن، اهل دادوفریاد، بدزبان و عیب‌جو نبودند.
نه زیاد شوخی می‌کردند و نه زیاد از کسی تعریف می‌کردند.
خود را نسبت به چیزی که خوش نداشتند، به غفلت می‌زدند تا کسی از ایشان مأیوس نشود و دوست‌دارانشان نااُمید نگردند.
(در جمع‌ها) نسبت به خود، سه چیز را ترک می‌کردند؛ بحث و جدل، پرحرفی و حرف‌های بی‌فایده.
همچنین نسبت به دیگران، سه چیز را ترک می‌کردند؛ هرگز کسی را مذمّت نمی‌کردند و با سرزنش خود او را سرافکنده نمی‌نمودند، دنبال لغزش‌ها و کارهای زشت و شرم‌آور کسی نبودند و جز در موردی که امید ثواب داشتند، سخنی نمی‌گفتند.
زمانی که سخن می‌گفتند، حاضرین در جلسه آرام می‌گرفتند، گویا پرنده‌ای روی سرهایشان بود و زمانی که ایشان ساکت می‌شدند، دیگران سخن می‌گفتند.
حاضرین، نزد ایشان، فرصت صحبت کردن را از یکدیگر نمی‌ربودند و هرگاه نزد ایشان کسی صحبت می‌کرد، دیگران خاموش می‌شدند و گوش می‌دادند تا حرفش تمام شود.
حضرت به چیزی می‌خندیدند که دیگران به آن می‌خندیدند و از چیزی ابراز شگفتی می‌کردند که دیگران از آن شگفت‌زده می‌شدند.
ایشان نسبت به کسی که غریب بود (با آداب حاکم بر جلسه آشنا نبود) و هنگام درخواست کردن و سخن گفتن با بدرفتاری و خشونت برخورد می‌کرد، صبر می‌کردند...
سخن کسی را قطع نمی‌کردند مگر این‌که از حدودِ (الهی) تجاوز کند؛ که در این‌صورت یا با نهی کردن یا با برخواستن از مجلس، حرفش را قطع می‌کردند.
خاموشیِ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر اساس چهار چیز بود؛ «بردباری»، «احتیاط شدید»، «اندازه‌گیری» و «تفکّر»؛
- «اندازه‌گیریِ» ایشان این بود که در نگاه کردن به مردم (حاضرین) و گوش دادنِ سخن‌هایشان یکسان برخورد کنند.
- «تفکر»شان در مورد چیزهایی بود که باقی هستند و چیزهایی که فانی‌اند (و از بین می‌روند.)
- «بردباری» ایشان با صبرشان همراه بود؛ به‌همین‌خاطر چیزی ایشان را نه خشمگین می‌ساخت و نه ناخرسند می‌نمود.
- «احتیاط شدید» حضرت نیز در چهار چیز بود: کار زیبا انجام دهند تا دیگران به ایشان اقتدا نمایند، کار زشت را ترک کنند تا دیگران نیز آن را ترک کنند، تمام تلاششان را برای تصمیم‌گیری برای اصلاح امتشان به‌کار گیرند و اقدام برای آن‌چه که خیر دنیا و آخرت را برای مردم در پی داشته باشد.»
...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«مَا مِنْ رَجُلٍ تَکَبَّرَ أَوْ تَجَبَّرَ إِلَّا لِذِلَّةٍ وَجَدَهَا فِی نَفْسِهِ.»
الکافی، ج۲، ص۳۱۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«هیچ مردی نیست که تکبر ورزد یا زورگویی کند، جزاین‌که به‌خاطر ذلت و خواری‌ای است که در خود یافته است.»
قَالَ النَّبِیُّ ص:
«لَا یَکْذِبُ الْکَاذِبُ إِلَّا مِنْ مَهَانَةِ نَفْسِهِ.»
الإختصاص، ص۲۳۲
از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است:
«دروغ‌گو دروغ نمی‌گوید، مگر از روی پستی و خواریِ نفسش.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــ
نبود «عزت نفس» در انسان، عامل بسیاری از بدی‌ها و پلیدی‌هاست.
در مطلبی که پیش‌تر با عنوان «اندر فوائد احساس کرامت نفس» ذکر شده بود نیز از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نقل شده بود که: هرکس «نفس» خود را والا بداند، دنیا و شهوات را پست می‌انگارد و «نفس»اش را با آلودگی به معاصی، پست نمی‌گرداند.
همچنین عرض شده بود که: اگر واقعاً قصد تربیت و ارشاد دیگران و باز داشتن آنان از پستی‌ها و آلودگی‌ها را داریم، راهش توسری زدن و تحقیر نیست. برعکس؛ باید به آن‌ها احترام گذاشت و بزرگی و ارزش‌هایشان را به چشمشان آورد، تا «خودشان» به پستی‌ها تن ندهند و طریق رشد را بپیمایند.
...عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع یَقُولُ:
«لَا تُذْهِبِ الْحِشْمَةَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ أَخِیکَ أَبْقِ مِنْهَا فَإِنَّ ذَهَابَهَا ذَهَابُ الْحَیَاءِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۷۲
از امام کاظم نقل شده‌است که فرمودند:
«حرمت میان خود و برادر(ایمانی)ات را از بین مبر، مقداری از آن را باقی بگذار؛
چراکه از بین رفتنِ این حرمت، از بین رفتنِ حیاست.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ عَرَضَ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ الْمُتَکَلِّمِ فِی حَدِیثِهِ فَکَأَنَّمَا خَدَشَ وَجْهَهُ.»
الکافی، ج۲، ص۶۶۰
امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل فرموده‌اند:
«هرکس در میان سخن برادر مسلمانش بپرد (و حرفش را قطع کند)، مانند این است که صورتش را (با ناخن) بخراشد.»
این مطلب پیش تر در قدس آنلاین منتشر شده است.
احترام به سادات، از رسوم شیعیان بوده و هست. جالب است بدانید، از قرن سوم، تشکلی برای تکریم سادات و رسیدگی به امور آنان شکل گرفت. این تشکل کم کم گسترش یافت و قوت گرفت، تا جایی که در دوران افول بنی عباس، رسمیت یافت. در این تشکل، افرادی با عنوان «نقیب» در شهرهای مختلف به امور سادات رسیدگی می کردند و همگی زیر نظر «نقیب النقباء» فعالیت داشتند. سید رضی، تدوین کننده نهج البلاغه، در زمان خود، این منصب را دارا بوده است و نقابت علویان و طالبیان[۱] را به عهده داشته است.
از جمله وظائفی که برای صاحبان منصب نقابت بر شمرده اند، می توان به این موارد اشاره کرد:
الف. ضبط انساب سادات و ثبت ولادت و وفات آنان (برای شناسایی دقیقِ جامعه سادات، داخل نشدن بیگانگان در میان آنان و فراموش نشدن سیادتشان)
ب. الزام سادات به رعایت احکام اسلامی و آداب اجتماعی و نیز باز داشتن آنان از تفاخر به دیگران و اشتغال به شغل های پست (جهت حفظ احترام و محبوبیت خاندان پیامبر)
ج. مدیریت اموالی که شرعاً به سادات تعلق می گیرد (مثل سهمی که از غنائم جنگی یا خمس، به آنان تعلق می گیرد)
د. رفع خصومت و قضاوت میان سادات و اجرای حدود شرعی بر سادات خطاکار، به صورت مستقل[۲]
هـ. ولایت بر اموال سادات یتیم، رسیدگی به امور آنان و فراهم نمودن زمینه ازدواج دخترانی که ولیِ معینی ندارند
و. جلوگیری از ازدواج دختران سادات با افرادی که هم شأن آن ها نیستند
این رسم پسندیده ریشه در احادیث پیامبر و ائمه (صلوات الله علیهم) دارد.
به نمونه ای از این احادیث که شیخ صدوق به نقل از امام رضا (علیه السلام) در کتاب «عیون أخبار الرضا علیه السلام» ذکر کرده است، توجه نمایید:
...حَدَّثَنَا دِعْبِلُ بْنُ عَلِیٍّ (الْخُزَاعِیِّ) قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«أَرْبَعَةٌ أَنَا لَهُمْ شَفِیعٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ الْمُکْرِمُ لِذُرِّیَّتِی مِنْ بَعْدِی وَ الْقَاضِی لَهُمْ حَوَائِجَهُمْ وَ السَّاعِی لَهُمْ فِی أُمُورِهِمْ عِنْدَ اضْطِرَارِهِمْ إِلَیْهِ وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ بِقَلْبِهِ وَ لِسَانِهِ.»[۳]
دِعبِل خُزاعی[۴] از امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) نقل کرده است که ایشان از پدرشان، از پدرانشان، از امیرالمؤمنین نقل کردند که رسول خدا (صلوات الله علیهم) فرمودند:
«چهار گروه هستند که در روز قیامت، من شفیعشان خواهم بود؛
۱- کسی که پس از من، به ذریه‌ام[۵] احترام بگذارد،
۲- و کسی که نیازهای آنان را برآورده سازد،
۳- و کسی که هنگام ناچاری آن ها، در (رسیدگی به) امورشان بکوشد،
۴- و کسی که آنان را با قلب و زبانش دوست بدارد.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] علویان: خاندان امیرالمؤمنین (علیه السلام)، طالبیان: خاندان حضرت ابوطالب (رحمة الله علیه).
[۲] چنان چه امروزه، برای حفظ حرمت بعضی قشرها، دادگاهی ویژه تشکیل می شود.
[۳] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۲۵۳.
[۴] دِعبل بن علی بن رزین، شاعر شیعه قرن های دوم و سوم هجری است. وی از اصحاب امام کاظم و امام رضا بوده است و محضر امام جواد (علیهم السلام) را نیز درک کرده است. دعبل خُزاعی در برابر دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) زبانی تند داشت و به همین دلیل، به دستور عباسیان به قتل رسید.
[۵] فرزند و نسل و دودمان.
