ادب روزه‌داری

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ.» وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا وَ قَالَ: «لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ.»

 الکافی، ج۴، ص۸۷

 

از محمد بن مسلم نقل شده است:

امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:

«هرگاه روزه گرفتی، گوشَت، چشمت، مویت و پوستت هم باید روزه باشند.»

محمد بن مسلم گوید:

حضرت غیر از این‌ها، اعضای دیگری را نیز برشمردند و (بعد) فرمودند:

«روزی که روزه‌دار هستی، نباید مثل روزی باشد که روزه نگرفته‌ای.»

 

 

 

...عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ: «یَا جَابِرُ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَنْ صَامَ نَهَارَهُ وَ قَامَ وِرْداً مِنْ لَیْلِهِ وَ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ کَفَّ لِسَانَهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ.» فَقَالَ: جَابِرٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَحْسَنَ هَذَا الْحَدِیثَ! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «یَا جَابِرُ وَ مَا أَشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوطَ!»»

 الکافی، ج۴، ص۸۷

 

از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است:

«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جابر بن عبدالله انصاری فرمودند:

«ای جابر! این ماه، ماه رمضان است. هرکس در روزهایش روزه بگیرد، بخشی از شب‌هایش را (به عبادت) برخیزد، شکم و عورتش (از کارهای ناروا) خودداری کنند و زبانش را (از گناه) باز دارد، از گناهانش خارج می‌شود، همان‌طور که از این ماه خارج می‌شود.»

جابر بن عبدالله عرض کرد:

ای رسول خدا! چه‌قدر این سخن زیباست!

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:

«ای جابر! و چه‌قدر (رعایت) این شرط‌ها دشوار است!»»

 

وقتی چشممان به نامحرمی می‌افتد و...

 

خداوند، بنا به مصالحی، انسان را چنین خلق کرده است که نسبت به جنس مخالف تمایل دارد و گاهی به‌خاطر اوصاف و ویژگی‌های خاصی که در بعضی از آن‌ها می‌بیند، این کشش بیشتر است؛ انسان مکثی می‌کند، دلش تکانی می‌خورد و به فکر فرو می‌رود... این، «طبیعی» است.

اما فرق انسان رشدیافته‌ای که پایش را از طبیعتش فراتر نهاده و نگاهش را به افق‌های دورتری دوخته است، با انسانِ فرومانده در طبیعت خویش، این است که او اسیر طبیعت نمی‌شود؛ بر آن مسلط می‌شود و شرایط را مدیریت می‌کند.

 

ما در طول روز و شب، در فضاهای حقیقی و مجازی؛ در خیابان‌ها و بازارها و پارک‌ها، در کانال‌های تلویزیونی و سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های مجازی، در این سنگ محک قرار می‌گیریم؛

آیا می‌توانیم شرایط را مدیریت کنیم؟ آیا می‌توانیم رشدیافتگی و عبور از طبیعت را تمرین کنیم؟

 

بله، راهکار پیش‌گیرانه، مدیریت نگاه و فرو انداختن چشم از نامحرم است، اما گاهی شرایط چنین رقم می‌خورد که نگاهمان به کسی می‌افتد و مکثی و لرزشی و فکری و...

تمام انسان‌ها در معرض این آزمون هستند و این موقعیت می‌تواند سکویی برای پرش آن‌ها یا مانعی در راه رشدشان باشد.

 

جالب است بدانید که حتی پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز از این امتحان مستثنا نبوده‌اند و مانند سایر انسان‌ها در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند.

رفتار ایشان در چنین موقعیتی، نمونه و الگویی است برای رهروان و دوست‌دارانشان.

ملاحظه بفرمایید...

 

 

...عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص امْرَأَةً فَأَعْجَبَتْهُ فَدَخَلَ عَلَى أُمِّ سَلَمَةَ وَ کَانَ یَوْمُهَا فَأَصَابَ مِنْهَا وَ خَرَجَ إِلَى النَّاسِ وَ رَأْسُهُ یَقْطُرُ فَقَالَ: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا النَّظَرُ مِنَ الشَّیْطَانِ فَمَنْ وَجَدَ مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ.»»

 الکافی، ج۵، ص۴۹۴

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:

«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) زنی را دیدند که ایشان را به شگفتی انداخت. پس نزد [همسرشان] ام‌سلمه که آن‌روز نوبت او بود، رفتند و با او همبستر شدند.

(بعد) درحالی‌که از سرشان آبِ (غسل) می‌چکید، نزد مردم آمدند و فرمودند:

«ای مردم! نگاه [به نامحرم]، از شیطان است. پس هرکس به آن دچار شد، نزد همسرش رود.»»

 

 

توصیه ایشان به کسانی که از نعمتِ داشتن همسر محروم‌اند نیز قابل توجه است...

 

 

...عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «إِذَا نَظَرَ أَحَدُکُمْ إِلَى الْمَرْأَةِ الْحَسْنَاءِ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ فَإِنَّ الَّذِی مَعَهَا مِثْلُ الَّذِی مَعَ تِلْکَ.» فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ أَهْلٌ فَمَا یَصْنَعُ؟ قَالَ: «فَلْیَرْفَعْ نَظَرَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَ لْیُرَاقِبْهُ وَ لْیَسْأَلْهُ مِنْ فَضْلِهِ.»»

 الکافی، ج۵، ص۴۹۴

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:

«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:

«هرگاه یکی از شما به زنی زیبا نگاه کرد، نزد همسرش بود؛ چراکه آن‌چه نزد همسرش هست، مانند چیزی است نزد آن زن است.»

مردی بلند شد و عرض کرد:

ای رسول خدا! اگر همسری نداشت، چه کند؟

حضرت فرمودند:

«پس نگاهش را به آسمان بلند کند و مراقب خداوند باشد (از او بترسد) و از خداوند، از فضلش درخواستِ (همسری) کند.»»

 

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ

مطلب مرتبط: «به آسمان نگاه کن…»

 

تماشای جفت‌گیری حیوانات، خوب نیست

 

...عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَال‏:

«أَنَّ عَلِیّاً ع مَرَّ عَلَى بَهِیمَةٍ وَ فَحْلٍ یَسْفَدُهَا عَلَى ظَهْرِ الطَّرِیقِ فَأَعْرَضَ عَنْهُ بِوَجْهِهِ فَقِیلَ لَهُ لِمَ فَعَلْتَ ذَلِکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ إِنَّهُ لَا یَنْبَغِی أَنْ تَصْنَعُوا مَا یَصْنَعُونَ وَ هُوَ مِنَ الْمُنْکَرِ إِلَّا أَنْ تُوَارُوهُ حَیْثُ لَا یَرَاهُ رَجُلٌ وَ لَا امْرَأَةٌ.»

 من‌لایحضره‌الفقیه، ج‏۳، ص۴۷۳

 

امام صادق از پدرشان (علیهماالسلام) نقل فرمودند:

«امام علی (علیه‌السلام) در راهشان به چهارپایان نر و ماده‌ای برخورد کردند که وسط جاده، جفت‌گیری می‌کردند.

حضرت از صحنه روی برگرداندند.

به ایشان عرض شد: چرا چنین کردید، ای امیر مؤمنان؟

فرمودند: «شایسته نیست شما نیز (مانند صاحبان این چهارپایان) چنین کنید. این کار زشت است. مگر این‌که پنهانشان کنید، طوری که هیچ مرد و زنی آن‌ها را نبینند.»»

 

خواهرزن هم نامحرم است. شک دارید؟

 

برخی تصور می‌کنند خواهرزن یا برادرشوهر تاحدودی مَحرَم حساب می‌شوند و می‌توانند نسبت به سایرین، با هم راحت‌تر باشند.

گویا این تصور غلط، در زمان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نیز بوده است:

 

أحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَ یَحِلُّ لَهُ أَنْ‏ یَنْظُرَ إِلَى‏ شَعْرِ أُخْتِ‏ امْرَأَتِهِ‏؟ فَقَالَ: «لَا، إِلَّا أَنْ تَکُونَ مِنَ الْقَوَاعِدِ.» قُلْتُ لَهُ: أُخْتُ امْرَأَتِهِ وَ الْغَرِیبَةُ سَوَاءٌ؟ قَالَ: «نَعَمْ.» قُلْتُ: فَمَا لِی مِنَ النَّظَرِ إِلَیْهِ مِنْهَا؟ فَقَالَ: «شَعْرُهَا وَ ذِرَاعُهَا.»

 قرب الإسناد، ص۳۶۳

 

احمد بن محمد بن ابی‌نصر گوید:

از امام رضا (علیه‌السلام) پرسیدم:

آیا برای مرد جایز است که به موی خواهرزنش نگاه کند؟

امام فرمودند:

«خیر، مگراین‌که خواهرزنش پیرزنی ازپاافتاده باشد.»

 

پرسیدم:

خواهرزن و زنان غریبه (از نظر مَحرمیت) مثل هم هستند؟

فرمودند:

«بله.»

 

پرسیدم:

برای من تا چه حد جایز است به پیرزن ازپاافتاده نگاه کنم؟ 

فرمودند:

«موها و ساعدش.»

 

اگر مرد متأهل یا مجردی، چشمش به زنی افتاد و دلش رفت، چه کند؟

 

امام صادق، از پدرشان، از پدرانشان نقل کرده‌اند که امیر مؤمنان (علیهم‌السلام) در یک جلسه، چهارصد نکته به یارانشان آموختند که به صلاح دین و دنیای هر مسلمانی است. فرمودند:

 

«...إِذَا رَأَی أَحَدُکمُ امْرَأَةً تُعْجِبُهُ فَلْیأْتِ أَهْلَهُ فَإِنَّ عِنْدَ أَهْلِهِ مِثْلَ مَا رَأَی وَ لَا یجْعَلَنَّ لِلشَّیطَانِ إِلَی قَلْبِهِ سَبِیلًا وَ لْیصْرِفْ بَصَرَهُ عَنْهَا فَإِنْ لَمْ تَکنْ لَهُ زَوْجَةٌ فَلْیصَلِّ رَکعَتَینِ وَ یحْمَدُ اللَّهَ کثِیراً وَ یصَلِّی عَلَی النَّبِی وَ آلِهِ ص ثُمَّ لْیسْأَلِ اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنَّهُ یبِیحُ لَهُ بِرَأْفَتِهِ مَا یغْنِیه...»

 الخصال، ج۲، ص۶۳۷

 

«...هرگاه یکی از شما زنی را دید که او را سخت به شگفتی واداشت، نزد همسرش برود؛ زیرا مانندِ آن‌چه دیده‌است، نزد همسرش نیز هست. شیطان را به قلبش راه ندهد و چشمش را از آن زن برگرداند.

اگر همسری ندارد، دو رکعت نماز بخواند، خداوند را بسیار حمد کند و بر پیامبر و خاندانش صلوات فرستد، آن‌گاه از خداوند بخواهد از فضلش به او بدهد. خداوند از روی محبتش، او را بی‌نیاز می‌گرداند...»

 

به آسمان نگاه کن...

 

سال‌ها پیش، وقتی جوانی نوزده‌بیست‌ساله بودم، در یکی از دانشگاه‌های اصفهان درس می‌خواندم و دوشنبه‌شب‌ها از سیل ناهنجاری‌های محیط تحصیل، به دامان بلند، پرمهر و بابرکتِ آیتِ دوست‌داشتنیِ خدا، ناصری دولت‌آبادی پناه می‌بردم؛ مسجد کمرزرین، مدرسه علمیه حضرت ولی‌عصر (عجل‌الله‌فرجه)، طلبه‌های باصفای درچه‌ای و...

 

یکی از توصیه‌های راه‌گشا و به‌یادماندنی حضرت استاد، این بود که:

«وقتی چشمتان به نامحرم می‌افتد،

به آسمان نگاه کنید و عظمت خدا را ببینید

یا به زمین نگاه کنید و حقارت خودتان را...»

عمرش دراز باد که از چشمه معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌نوشید و می‌نوشانید؛

 

قالَ الصَّادِقُ ع‏:

«مَنْ‏ نَظَرَ إِلَى‏ امْرَأَةٍ فَرَفَعَ‏ بَصَرَهُ‏ إِلَى السَّمَاءِ أَوْ غَمَّضَ بَصَرَهُ لَمْ یَرْتَدَّ إِلَیْهِ بَصَرُهُ حَتَّى یُزَوِّجَهُ اللَّهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ.»

 من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص۴۷۳

 

امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:

«کسی که نگاهش به زنی (نامحرم) بیفتد و چشمش را به آسمان بلند کند یا پایین اندازد، پیش از آن‌که چشمش (به جای خود) برگردد، خداوند او را به ازدواج حورالعینی درخواهدآورد.»