تفاوت «اخلاق مادرزادی» و «اخلاق اکتسابی»؟
تفاوت است بین «کسی‌که مادرزاد خوش‌خُلق است»
و «او که از روی قصد، و با تمرین، چنین می‌کند»
... إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «إِنَّ الْخُلُقَ مَنِیحَةٌ یَمْنَحُهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلْقَهُ فَمِنْهُ سَجِیَّةٌ وَ مِنْهُ نِیَّةٌ.» فَقُلْتُ: فَأَیَّتُهُمَا أَفْضَلُ؟ فَقَالَ: «صَاحِبُ السَّجِیَّةِ هُوَ مَجْبُولٌ لَا یَسْتَطِیعُ غَیْرَهُ وَ صَاحِبُ النِّیَّةِ یَصْبِرُ عَلَى الطَّاعَةِ تَصَبُّراً فَهُوَ أَفْضَلُهُمَا.»
الکافی، ج۲، ص۱۰۱
اسحاق بن عمّار، از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمودند:
«به‌راستى خُلق (نیکو) هدیه‌ای است که خداوند، عزّ و جلّ، به مخلوقِ خود می‌بخشد؛ برخى از آن، سجیّت(فطری و طبیعی) است، و برخى از روی نیت(عمدی و اکتسابی) است.»
[اسحاق گوید] عرض کردم:
کدام‌یک باارزش‌تر است؟
حضرت فرمودند:
«کسی‌که طبع و منشش چنین است، بر آن سرشته شده و نمی‌تواند جز این کند،
و او که با قصد و نیت چنین باشد، با سختی و مشقت بر طاعتِ (خدا) صبر می‌کند، پس او برتر است.»
