سه انگیزه مخالفان اهل بیت، در نقل فضائل ایشان

 

...عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع ... فَقُلْتُ لِلرِّضَا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ عِنْدَنَا أَخْبَاراً فِی فَضَائِلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ فَضْلِکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ هِیَ مِنْ رِوَایَةِ مُخَالِفِیکُمْ وَ لَا نَعْرِفُ مِثْلَهَا عِنْدَکُمْ أَ فَنَدِینُ بِهَا فَقَالَ:

«یَا ابْنَ أَبِی مَحْمُودٍ لَقَدْ أَخْبَرَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ فَإِنْ کَانَ النَّاطِقُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَدْ عَبَدَ اللَّهَ وَ إِنْ کَانَ النَّاطِقُ عَنْ إِبْلِیسَ فَقَدْ عَبَدَ إِبْلِیسَ ثُمَّ قَالَ الرِّضَا یَا ابْنَ أَبِی مَحْمُودٍ إِنَّ مُخَالِفِینَا وَضَعُوا أَخْبَاراً فِی فَضَائِلِنَا وَ جَعَلُوهَا عَلَى ثَلَاثَةِ أَقْسَامٍ أَحَدُهَا الْغُلُوُّ وَ ثَانِیهَا التَّقْصِیرُ فِی أَمْرِنَا وَ ثَالِثُهَا التَّصْرِیحُ بِمَثَالِبِ أَعْدَائِنَا فَإِذَا سَمِعَ النَّاسُ الْغُلُوَّ فِینَا کَفَّرُوا شِیعَتَنَا وَ نَسَبُوهُمْ إِلَى الْقَوْلِ بِرُبُوبِیَّتِنَا وَ إِذَا سَمِعُوا التَّقْصِیرَ اعْتَقَدُوهُ فِینَا وَ إِذَا سَمِعُوا مَثَالِبَ أَعْدَائِنَا بِأَسْمَائِهِمْ ثَلَبُونَا بِأَسْمَائِنَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ یَا ابْنَ أَبِی مَحْمُودٍ إِذَا أَخَذَ النَّاسُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَالْزَمْ طَرِیقَتَنَا فَإِنَّهُ مَنْ لَزِمَنَا لَزِمْنَاهُ وَ مَنْ فَارَقَنَا فَارَقْنَاهُ إِنَّ أَدْنَى مَا یَخْرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الْإِیمَانِ أَنْ یَقُولَ لِلْحَصَاةِ هَذِهِ نَوَاةٌ ثُمَّ یَدِینَ بِذَلِکَ وَ یَبْرَأَ مِمَّنْ خَالَفَهُ یَا ابْنَ أَبِی مَحْمُودٍ احْفَظْ مَا حَدَّثْتُکَ بِهِ فَقَدْ جَمَعْتُ لَکَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.»[1]

 

شیخ صدوق در کتاب «عیون أخبار الرضا علیه السلام» در ضمن روایتی، از «ابراهیم بن ابی محمود» نقل می کند که گفت:

... به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم:

ای فرزند پیامبر خدا! نزد ما روایاتی در مورد فضائل امیر مؤمنان (علیه السلام) و برتری شما اهل بیت (نسبت به دیگران) هست که مخالفانتان نقل کرده اند و ما مانندِ آنها را نزد شما نیافته ایم. آیا این روایات را بپذیریم؟

امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

«ای فرزند ابو محمود! پدرم از پدرش، از جدّش برایم نقل کرده است که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هرکس به گوینده ای که از خداوند سخن می گوید تمایل یابد، در حقیقت خداوند را عبادت کرده است و اگر گوینده از ابلیس سخن بگوید، در حقیقت ابلیس را عبادت کرده است.»

ای فرزند ابو محمود! به راستی که مخالفانِ ما، روایاتی در مورد فضائل ما (اهل بیت) جعل کرده اند! این روایات جعلی سه گونه اند؛

1- یک گونه، غلو (در مورد ما اهل بیت) است،[2]

2- گونه دوم، کوتاهی در امرِ ماست،[3]

3- گونه سوم، بیان صریح معایب و بدی های دشمنان ماست.[4]

- وقتی مردم روایات غلوآمیز پیرامون ما را می شنوند، شیعیانمان را تکفیر می کنند و آنان را متهم می سازند که معتقد به ربوبیتِ ما هستند،

- و وقتی روایاتی را که در مورد ما کوتاهی شده است می شوند، در مورد ما همان قدر معتقد خواهند بود،[5]

- و هنگامی که بدیِ دشمنان مان را – با ذکر نامشان – می شنوند، ما را با ذکر ناممان به بدی یاد می کنند.[6] در حالی که خداوند (عزّ و جلّ) فرموده است: «(به معبود) کسانى که غیر خدا را مى‏خوانند دشنام ندهید، مبادا آنها (نیز) از روى (ظلم و) جهل، خدا را دشنام دهند!»[7]

ای فرزند ابو محمود! آن گاه که مردم به سمت راست و چپ رفتند، تو به طریق ما پای بند باش! چرا که هرکس با ما همراه باشد، ما نیز همراه او خواهیم بود و هرکس از ما جدا شود، ما نیز از او جدا خواهیم شد. به راستی کمترین چیزی که انسان به واسطه ی آن از (مرتبه ی) ایمان خارج می شود، آن است که در مورد سنگ ریزه ای بگوید هسته ی گیاه است، سپس حرف خود را باور کند و از کسی که با او مخالفت کند، برائت جوید.

ای فرزند ابو محمود! آن چه را که به تو می گویم حفظ کن! به راستی که من خیر دنیا و آخرت را برایت جمع کرده ام.»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص303 و 304.

[2] این که به اهل بیت (علیهم السلام) صفات و مقاماتِ بیش از اندازه ای نسبت داده شود؛ مانند الوهیت، خالقیت، ربوبیت، رزّاقیت و...

[3] این که برای اهل بیت (علیهم السلام) فضائلی نقل شود، اما ایشان را در جایگاهی پایین تر از مقام رفیع امامت قرار دهند؛ تنها در این حد که آنان از نسل پیامبر بوده اند یا اینکه دارای علم و اخلاقی نیکو بوده اند. به این ترتیب اهل بیت هم عرضِ بسیاری دیگر قرار خواهند گرفت.

[4] این که از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) نام برده شود و معایب و بدی هایشان به صراحت بیان شود.

[5] نه در حدّ و شأن حقیقی شان که در زیارت جامعه کبیره به آن اشاره شده است.

[6] شاید بتوان از این فراز سخن امام رضا (علیه السلام) چنین برداشت نمود که روایاتی که در آنها عیوب و بدی های دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) به صراحت و با ذکر نامشان بیان شده است، احتمالا از جعلیات مخالفان اهل بیت است و نقل چنین روایاتی، در نهایت، به تخریب اهل بیت منجر خواهد شد.

[7] سوره انعام، آیه108، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.