چرا کثیرالشک نباید به شکش اعتنا کند؟
کسی که در نمازهایش بیش‌ازحد شک می‌کند، «کثیرالشک» نامیده می‌شود. چنین کسی نباید به شک خود اعتنا کند، بلکه باید فرض کند نمازش صحیح است و به آن ادامه دهد.
امام صادق (علیه‌السلام) فلسفه این حکم را برای دو تن از شاگردانشان توضیح داده‌اند:
...عَنْ زُرَارَةَ وَ أَبِی بَصِیرٍ قَالا قُلْنَا لَهُ: الرَّجُلُ یَشُکُ کَثِیراً فِی صَلَاتِهِ حَتَّى لَا یَدْرِیَ کَمْ صَلَّى وَ لَا مَا بَقِیَ عَلَیْهِ.
قَالَ: «یُعِیدُ.»
قُلْنَا لَهُ: فَإِنَّهُ یَکْثُرُ عَلَیْهِ ذَلِکَ کُلَّمَا عَادَ شَکَّ.
قَالَ: «یَمْضِی فِی شَکِّهِ.» ثُمَّ قَالَ: «لَا تُعَوِّدُوا الْخَبِیثَ مِنْ أَنْفُسِکُمْ بِنَقْضِ الصَّلَاةِ فَتُطْمِعُوهُ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ خَبِیثٌ یَعْتَادُ لِمَا عُوِّدَ فَلْیَمْضِ أَحَدُکُمْ فِی الْوَهْمِ وَ لَا یُکْثِرَنَّ نَقْضَ الصَّلَاةِ فَإِنَّهُ إِذَا فَعَلَ ذَلِکَ مَرَّاتٍ لَمْ یَعُدْ إِلَیْهِ الشَّکُّ.»
قَالَ زُرَارَةُ ثُمَّ قَالَ: «إِنَّمَا یُرِیدُ الْخَبِیثُ أَنْ یُطَاعَ فَإِذَا عُصِیَ لَمْ یَعُدْ إِلَى أَحَدِکُمْ.»
الکافی، ج۳، ص۳۵۸
زراره و ابوبصیر گویند: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردیم:
مردی در (تعداد رکعاتِ) نمازش زیاد شک می‌کند؛ به‌طوری‌که نمی‌داند چه‌قدر خوانده است و چه‌قدر باقی مانده‌است. (تکلیفش چیست؟)
حضرت فرمودند:
«(نمازش را) دوباره بخواند.»
به ایشان عرض کردیم:
این اتفاق زیاد برایش می‌افتد؛ به‌طوری‌که هربار که (نمازش را) دوباره می‌خواند، (باز هم) شک می‌کند.
حضرت فرمودند:
«به شکش پایان دهد (به آن اعتنا نکند).»
سپس فرمودند:
«با شکستن نماز، آن خبیث را به خودتان عادت ندهید؛ که به نفستان طمع می‌کند (تا دائم وسوسه‌اش کند).
به‌راستی که شیطان خبیث است و به آن‌چه عادتش دهند، عادت می‌کند.
پس هریک از شما باید به وهمش پایان دهد و نباید نمازش را بشکند؛ چراکه اگر این کار (بی‌اعتنایی به وهم و شک) را چندبار انجام دهد، دیگر دچار شک نخواهد شد.»
زراره گوید: حضرت سپس فرمودند:
«تنها خواسته‌ی آن خبیث، این است که از او اطاعت شود. پس اگر از او نافرمانی شود، نزد هیچ‌یک از شما باز نخواهدگشت.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] حضرت صادق (سلام‌الله‌علیه و روحی‌فداه) در این حدیث، ضمن بیان حکم مسأله و فلسفه‌ی حکم، راه‌کاری برای درمان ابتلاءِ بیمارگونه به شک و وسواس و ترفندی برای شکست شیطان را نیز ارائه فرموده‌اند.
[2] کاش رساله‌های عملیه ما، از این ظرائف شیرین، جذاب و مفید روایی تهی نمی‌شدند و به جملاتی خشک و مغلق بدل نمی‌گشتند!
