احوالات حضرت زهرا، پس از رحلت پدر

 

...عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«إِنَّ فَاطِمَةَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَى أَبِیهَا وَ کَانَ یَأْتِیهَا جَبْرَئِیلُ ع فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ.»

 الکافی، ج‏۱، ص۴۵۸

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود:

«به‌راستی که حضرت فاطمه، هفتاد و پنج روز[1] پس از رسول خدا (صلوت‌الله‌علیهما) (در دنیا) مکث[2] کرد و اندوه سنگینی به‌خاطر پدرش بر او وارد شده بود.

جبرئیل نزدش می‌آمد و صبرش بر (مصیبتِ) پدرش را نیکو می‌شمرد، جانش را آرام می‌کرد، درباره پدرش و مکان او به ایشان خبر می‌داد و حضرت را از آن‌چه بعد از ایشان برای نسلشان رخ خواهد داد، آگاه می‌کرد و این‌ها را حضرت علی (علیه‌السلام) می‌نوشت.»[3]

 

پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] در مورد مدت زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) پس رحلت پدر بزرگوارشان، میان ۷۵ روز و ۹۵ روز تردید است. گویا این تردید به دلیل بی‌نقطه بودنِ نسخه‌ای است که این زمان را ذکر کرده است. توضیح این‌که در زبان عربی اگر هفتاد و پنج (خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ) و نود و پنج (خَمْسَةً وَ تِسْعِینَ) بدون نقطه نوشته شوند، شبیه هم خواهند بود.

[2] مکث: «توقف» توأم با «انتظار» (روضه کوتاه)

[3] این نوشته به «مصحف زهرا» مشهور است و نزد امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) می‌باشد. جهت اطلاع بیشتر.

 

چرا نصاب زکات یک‌چهلم است؟

 

...عَنْ قُثَمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی عَنِ الزَّکَاةِ کَیْفَ صَارَتْ مِنْ کُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ لَمْ تَکُنْ أَقَلَّ أَوْ أَکْثَرَ مَا وَجْهُهَا؟ فَقَالَ: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ کُلَّهُمْ فَعَلِمَ صَغِیرَهُمْ وَ کَبِیرَهُمْ وَ غَنِیَّهُمْ وَ فَقِیرَهُمْ فَجَعَلَ‏ مِنْ‏ کُلِ‏ أَلْفِ‏ إِنْسَانٍ‏ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ مِسْکِیناً وَ لَوْ عَلِمَ أَنَّ ذَلِکَ لَا یَسَعُهُمْ لَزَادَهُمْ لِأَنَّهُ خَالِقُهُمْ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِهِمْ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۵۰۸

 

از قُثَم نقل شده است که گفت:

به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:

فدایتان شوم، مرا در مورد زکات آگاه کنید که چه‌طور (نصابش) بیست‌وپنج از هر هزار (یک‌چهلم) است، نه کمتر و نه بیشتر؟ علتش چیست؟

حضرت فرمودند:

«به‌راستی‌که خداوند (عزّوجلّ) همه مخلوقات را آفرید و کوچک و بزرگشان و غنی و فقیرشان را شناخت

و از هر هزار انسان، بیست‌وپنج نفر[1] را مسکین[2] قرار داد

و اگر می‌دانست این مقدار زکات کفافشان را نمی‌دهد، بر سهمشان می‌افزود؛ چراکه او آفریننده‌شان است و اوست که به آنان آگاه‌تر است.»

 

پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] یعنی یک‌چهلم.

[2] «مسکین»: کسی که از شدت فقر، بی‌چاره و درمانده شده‌باشد.

 

مقصود از زکات ظاهری و باطنی چیست

 

...عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَأَلَهُ رَجُلٌ فِی کَمْ تَجِبُ الزَّکَاةُ مِنَ الْمَالِ فَقَالَ لَهُ: «الزَّکَاةَ الظَّاهِرَةَ أَمِ الْبَاطِنَةَ تُرِیدُ؟» فَقَالَ: أُرِیدُهُمَا جَمِیعاً. فَقَالَ: «أَمَّا الظَّاهِرَةُ فَفِی کُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةٌ وَ عِشْرُونَ وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَلَا تَسْتَأْثِرْ عَلَى أَخِیکَ بِمَا هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْهِ مِنْکَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۵۰۰

 

مفضّل‌بن‌عمر گوید:

نزد امام صادق (علیه‌السلام) بودم که مردی از ایشان پرسید:

زکات در چه مقدار از مال واجب است؟

حضرت به او فرمودند:

«منظورت زکات ظاهری است یا باطنی؟»

عرض کرد:

هردو را می‌خواهم (بدانم.)

حضرت فرمودند:

«زکات ظاهری، (نصابش) در هر هزار، بیست‌وپنج است (یک‌چهلم)

و زکات باطنی، این است که چیزی را که برادر (ایمانی)ات از تو به آن نیازمندتر است، به خود اختصاص ندهی و از او دریغ نداری.»

 

برنامه یک مسلمان در روز جمعه

 

...عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏:

«لِیَتَزَیَّنْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَغْتَسِلُ وَ یَتَطَیَّبُ وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ لْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمُعَةِ وَ لْیَکُنْ عَلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ السَّکِینَةُ وَ الْوَقَارُ وَ لْیُحْسِنْ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَ لْیَفْعَلِ الْخَیْرَ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ اللَّهَ یَطَّلِعُ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ لِیُضَاعِفَ الْحَسَنَاتِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۷

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«هریک از شما باید در روز جمعه؛

- غسل کند،

- عطر بزند،

- محاسنش را شانه کند،

- پاکیزه‌ترین لباس‌هایش را بپوشد

- و برای (نماز)جمعه آماده شود.

و بر او لازم است که در این روز؛

- آرامش و وقار داشته باشد،

- عبادت پروردگارش را به نیکی انجام دهد

- و هرقدر می‌تواند کار خیر انجام دهد.

چراکه خداوند (در این روز) اهل زمین را وارسی می‌کند، تا کارهای نیکشان را دو برابر گرداند.»

 

چرا خداوند زمین را طوری خلق کرده که گاهی بلرزد؟

 

امام صادق (علیه‌السلام) در ضمن حدیث طولانی‌ای که در چند جلسه، پیرامون آفرینش جهان و شگفتی‌ها و حکمت‌های آن، برای مفضّل‌بن‌عمر املاء کردند و مفضّل نیز آن را در کتابی به نام «التوحید» (معروف به «توحید مفضل») گرد آورده است، فرموده‌اند:

«...فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَلِمَ صَارَتْ هَذِهِ الْأَرْضُ تُزَلْزَلُ قِیلَ لَهُ إِنَّ الزَّلْزَلَةَ وَ مَا أَشْبَهَهَا مَوْعِظَةٌ وَ تَرْهِیبٌ یُرَهَّبُ بِهَا النَّاسُ لِیَرْعَوُوا وَ یَنْزِعُوا عَنِ الْمَعَاصِی وَ کَذَلِکَ مَا یَنْزِلُ بِهِمْ مِنَ الْبَلَاءِ فِی أَبْدَانِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ یَجْرِی فِی التَّدْبِیرِ عَلَى مَا فِیهِ صَلَاحُهُمْ وَ اسْتِقَامَتُهُمْ وَ یُدَّخَرُ لَهُمْ إِنْ صَلَحُوا مِنَ الثَّوَابِ وَ الْعِوَضِ فِی الْآخِرَةِ مَا لَا یَعْدِلُهُ شَیْ‏ءٌ مِنْ أُمُورِ الدُّنْیَا وَ رُبَّمَا عُجِّلَ ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا إِذَا کَانَ ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا صَلَاحاً لِلْعَامَّةِ وَ الْخَاصَّة.»

 توحید المفضل، ص۱۴۴

 

«اگر کسی بگوید:

"چرا این زمین می‌لرزد؟"،

به او گفته می‌شود:

«به‌راستی که زلزله و (بلاهای) شبیه آن، پند و هشداری است که مردم با آن ترسانده می‌شوند تا مراقب باشند و از نافرمانی‌ها دست بکشند.

همچنین بلایی که به بدن‌ها و اموالشان وارد می‌شود، بر اساس این تدبیر[1] جاری می‌شود که صلاح[2] و استقامت[3] آنان در آن است

و به این خاطر است که اگر (در این آزمایش‌ها) سالم به در آمدند، برایشان ثواب و جایگزینی در آخرت ذخیره شود که هیچ چیز از امور دنیا با آن برابری نمی‌کند

و ممکن است وقوع زلزله، هرگاه به صلاح عوام و خواص مردم باشد، در دنیا جلو انداخته شود.[4]»»

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

گاهی ما از چیزی بدمان می‌آید درحالی‌که برایمان خوب است و گاهی از چیزی خوشمان می‌آید که برایمان بد است و این خداست که می‌داند و این ماییم که نمی‌دانیم؛

«عَسى‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[5]

 

پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] تدبیر: دیدنِ پشت‌صحنه و عاقبت امور، نه ظاهر آن‌ها.

[2] صلاح: سلامت از فساد و تباهی.

[3] استقامت: همواره در راه بودن، پیمودنِ دائمیِ راه حق.

[4] گویا لرزش زمین اوقات مشخصی دارد که گاهی به‌خاطر مصلحت مردم جلو انداخته می‌شود.

[5] سوره بقره، آیه۲۱۶.

 

محبوب‌ترین مسجدی‌ها نزد خداوند

 

...عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِجَبْرَئِیلَ ع: یَا جَبْرَئِیلُ أَیُّ الْبِقَاعِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؟ قَالَ: الْمَسَاجِدُ وَ أَحَبُّ أَهْلِهَا إِلَى اللَّهِ أَوَّلُهُمْ دُخُولًا وَ آخِرُهُمْ خُرُوجاً مِنْهَا.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۸۹

 

از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است:

«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جبرئیل فرمودند:

«ای جبرئیل! کدام بخش زمین، نزد خداوند محبوب‌تر است؟»

عرض کرد:

«مسجدها. از میان اهل مسجد نیز محبوب‌ترینشان نزد خداوند، کسی است که پیش از همه وارد مسجد می‌شود و پس از همه از آن خارج می‌شود.»»

 

غذای فوری برای گرسنگان

 

...عَنْ خَالِهِ شُعَیْبٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:

«مَنْ جَاعَ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یَقُولُ یَا رَبِّ إِنِّی جَائِعٌ فَأَطْعِمْنِی فَإِنَّهُ یُطْعَمُ مِنْ سَاعَتِهِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۷۵

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«هرکس گرسنه شد، وضو بگیرد، دو رکعت نماز بخواند، سپس بگوید: «پروردگارا! من گرسنه‌ام، به من غذا بده!»

ساعتی نمی‌گذرد که خداوند به او غذا می‌دهد.»

 

ادب ساقی‌گری

 

...عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:

«لِیَشْرَبْ‏ سَاقِی‏ الْقَوْمِ‏ آخِرَهُمْ.»

 المحاسن، ج2، ص452

 

امام صادق از پدرانشان از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) نقل فرموده‌اند:

«آب دهنده‌ی گروه، باید آخر از همه آب بنوشد.»

 

 

جمعه حرمت دارد!

 

...عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«إِنَّ لِلْجُمُعَةِ حَقّاً وَ حُرْمَةً فَإِیَّاکَ أَنْ تُضَیِّعَ أَوْ تُقَصِّرَ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ عِبَادَةِ اللَّهِ وَ التَّقَرُّبِ إِلَیْهِ بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ تَرْکِ الْمَحَارِمِ کُلِّهَا فَإِنَّ اللَّهَ یُضَاعِفُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ وَ یَرْفَعُ فِیهِ الدَّرَجَاتِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۴

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«جمعه، حق و حرمتی دارد.

مبادا آن را ضایع کنی یا (در این روز) کوتاهی کنی در انجام عبادت خداوند و تقرّب جستن به سوی او با عمل نیک و ترک همه کارهای حرام؛

چراکه خداوند در این روز، نیکی‌ها را دوبرابر می‌کند، بدی‌ها را پاک می‌کند و بر درجات می‌افزاید.»

 

آن یک ساعت تفکر چگونه باشد؟

 

لابد شنیده‌اید که ساعتی «فکر کردن»، (بنابر نقل‌های مختلف) از یک شب، یک سال یا ده‌ها سال‌ها عبادت بهتر است.

اما این تفکر بهتر است چگونه و در مورد چه موضوعی باشد تا سودمندتر باشد؟

 

...عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَرْوِی النَّاسُ «أَنَّ تَفَکُّرَ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ» قُلْتُ کَیْفَ یَتَفَکَّرُ؟

قالَ: «یَمُرُّ بِالْخَرِبَةِ أَوْ بِالدَّارِ فَیَقُولُ أَیْنَ سَاکِنُوکِ أَیْنَ بَانُوکِ مَا بَالُکِ لَا تَتَکَلَّمِینَ.»

 الکافی، ج‏۲، ص۵۴

 

حسن صیقل گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) درباره روایتی که مردم (از پیامبر) نقل می‌کنند؛ «ساعتی تفکر، از برخواستن یک شب (برای عبادت) بهتر است» سؤال کردم که (انسان باید) چگونه فکر کند؟

حضرت فرمودند:

«از خرابه‌ها یا خانه‌ها گذر کند و بگوید:

ساکنانت کجا هستند؟

سازندگانت کجا هستند؟

تو را چه شده است که سخن نمی‌گویی؟»

 

علت خواندن ۵۱ رکعت نماز در روز چیست؟

 

همان‌طور که می‌دانید، علاوه بر ۱۷ رکعت نماز واجب، ۳۴ رکعت #نماز_نافله نیز توصیه شده است که روی هم می‌شود ۵۱ رکعت نماز در روز.

اما علت توصیه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به خواندن این تعداد رکعت نماز در روز چیست؟

 

...عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْخَمْسِینَ وَ الْوَاحِدِ رَکْعَةً. فَقَالَ:

«إِنَّ سَاعَاتِ النَّهَارِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ سَاعَةٌ وَ مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَى غُرُوبِ الشَّفَقِ غَسَقٌ وَ لِکُلِّ سَاعَةٍ رَکْعَتَانِ وَ لِلْغَسَقِ رَکْعَةٌ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۸۷

 

از امام صادق (علیه‌السلام) درباره ۵۱ رکعت نماز سؤال شد.

حضرت فرمودند:

«ساعت‌های روز؛ ۱۲ ساعت است،

ساعت‌های شب؛ ۱۲ ساعت است،

از طلوع فجر[1] تا طلوع خورشید[2]؛ ۱ ساعت است،

از غروب خورشید تا غروب شفق[3]، زمان تاریک شدن هوا[4] است.

هر ساعت، ۲ رکعت نماز دارد و زمان تاریک شدن هوا نیز ۱ رکعت نماز دارد.»

 

پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] طلوع فجر: هنگام آغاز وقت نماز صبح.

[2] به این فاصله زمانی (از طلوع فجر تا طلوع خورشید)، بین‌الطلوعین گفته می‌شود.

[3] غروب شفق: هنگام آغاز وقت فضیلت نماز عشاء. (شفق، همان «حُمره مغربیه» است.)

[4] به این فاصله زمانی (از غروب خورشید تا غروب شفق)، غَسَق گفته می‌شود.

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] چنان‌چه ملاحظه می‌فرمایید، تقسیم‌بندیِ شرعیِ ساعات شبانه‌روز به این نحو است؛ هر شبانه‌روز به حدود ۲۵ مقطع زمانی (ساعت) تقسیم می‌شود. این مقاطع زمانی در طول شب و روز و در فصل‌های مختلف سال متغیرند؛ چرا که طول شب و روز، در یک شبانه‌روز متغیر است و در طول سال نیز کم و زیاد می‌شود. (جدول و نمودارهای جزئیات این تغییرات، در ادامه ارائه خواهد شد.)

[2] این تقسیم‌بندی در بستر طبیعت و با توجه به گردش خورشید در آسمان، تعریف شده است و التزام به آن، انسان را بیشتر متوجه آیات الهی و موقعیتش در عالم هستی می‌کند.

[3] شاید این برابر نبودن ساعات شرعی، حکمتی داشته باشد؛ مثلاً ممکن است ارزش یا ثمره انجام کارها در ساعات مختلف روز یا در فصول مختلف سال، متفاوت باشد.

[4] این‌که برای هر ساعت از شبانه‌روز، نمازی در نظر گرفته شده است، گویا به این دلیل است که مؤمن همواره به یاد پروردگار باشد و ارتباطش با معبود دائماً برقرار باشد.

[5] ظاهراً مقصود از «ساعت» در روایات، همین مقاطع زمانی است؛ مثلاً وقتی گفته می‌شود: «ساعتی تفکر، برتر از فلان مقدار عبادت است» یا «اگر فلان نماز و دعا را بخوانی، ساعتی نمی‌گذرد که حاجتت برآورده می‌شود» یا...

 

 

جدول و نمودارهای مرتبط:

 

توضیحات جدول و نمودارها:

روز: از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب

شب: از اذان عشاء تا اذان صبح

بین‌الطلوعین: از اذان صبح تا طلوع آفتاب

غَسَق: از غروب آفتاب تا اذان عشاء

ساعت شرعی در روز: طول مدت روز، تقسیم بر ۱۲

ساعت شرعی در شب: طول مدت شب، تقسیم بر ۱۲

 

جدول تغییرات ساعات و اوقات شرعی، در طول سال

 

 

نمودار تغییر ساعت اوقات شرعی، در طول سال

 

 

نمودار تغییر طول روز و شب، در طول سال

 

 

نمودار تغییر مدت هر ساعت شرعی در روز و شب، در طول سال

 

 

فضیلت صلوات در روز جمعه

 

...عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا عُمَرُ إِنَّهُ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَلَائِکَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ فِی أَیْدِیهِمْ أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ قَرَاطِیسُ الْفِضَّةِ لَا تَکْتُبُونَ إِلَى لَیْلَةِ السَّبْتِ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ص فَأَکْثِرْ مِنْهَا.» وَ قَالَ: «یَا عُمَرُ إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ فِی کُلِّ یَوْمِ جُمُعَةٍ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ مِائَةَ مَرَّةٍ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۶

 

عُمَربن‌یزید گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:

«ای عمر! به‌راستی که وقتی شب جمعه فرا رسد، فرشتگانی به تعداد ذرّات ریز (مورچگان ریز) از آسمان فرود می‌آیند، درحالی‌که در دستانشان قلم‌هایی از طلا و کاغذهایی از نقره است و تا شب شنبه، چیزی نمی‌نویسند به‌جز «صلوات بر محمد و آل محمد» را. پس زیاد صلوات بفرست.»

همچنین حضرت فرمودند:

«ای عمر! یکی از سنت‌ها این است که در هر روز جمعه، هزار مرتبه بر محمد و اهل‌بیتش صلوات بفرستی و در دیگر روزها، صد مرتبه.»

 

ساعات استجابت دعا در روز جمعه

 

...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«السَّاعَةُ الَّتِی یُسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَا بَیْنَ فَرَاغِ الْإِمَامِ مِنَ الْخُطْبَةِ إِلَى أَنْ یَسْتَوِیَ النَّاسُ فِی الصُّفُوفِ وَ سَاعَةٌ أُخْرَى مِنْ آخِرِ النَّهَارِ إِلَى غُرُوبِ الشَّمْسِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۴

 
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«ساعتی که دعا در روز جمعه مستجاب است (عبارت است از):

1) زمانی که امام(جمعه) خطبه‌اش تمام می‌شود تا وقتی که مردم صفوف (نمازجمعه) را مرتب کنند.

2) و ساعتِ دیگر: از انتهای روز تا وقتی که خورشید غروب کند (آخرین لحظات روز جمعه).»

 

نماز استخاره چگونه و به چه معناست؟

 

وقتی انسان می‌خواهد سفری برود یا معامله‌ای انجام دهد، مطمئن نیست این کار، در نهایت، به صلاحش خواهد بود یا خیر.

بنابراین خوب است پس از این‌که جوانب مختلف آن کار را سنجید و تصمیم به انجامش گرفت، از خداوند بخواهد هرچه برای او خیر است، پیش آورد.

به این «طلب خیر از خداوند»، «استخاره» گفته می‌شود.

در احادیث توصیه شده است که این «طلب خیر از خداوند» با نمازی همراه باشد؛

 

...عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:‏

«صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ اسْتَخِرِ اللَّهَ فَوَ اللَّهِ مَا اسْتَخَارَ اللَّهَ مُسْلِمٌ إِلَّا خَارَ لَهُ الْبَتَّةَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۷۰

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:

«دو رکعت نماز بخوان و از خداوند طلب خیر کن؛ که به خدا قسم! هیچ مسلمانی از خداوند طلب خیر نکرده است، مگراین‌که حتماً خداوند برایش خیر مُقدَّر فرموده.»

 

همچنین توصیه شده است این نماز و دعا، چنین باشد:

 

...عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ شَیْئاً فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ لْیَحْمَدِ اللَّهَ وَ لْیُثْنِ عَلَیْهِ وَ لْیُصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ یَقُولُ: «اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ خَیْراً لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ فَیَسِّرْهُ لِی وَ اقْدِرْهُ وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ فَاصْرِفْهُ عَنِّی.»» فَسَأَلْتُهُ أَیَّ شَیْ‏ءٍ أَقْرَأُ فِیهِمَا؟ فَقَالَ: «اقْرَأْ فِیهِمَا مَا شِئْتَ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ فِیهِمَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ‏.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۷۱

 

مُرازم‌بن‌حکیم گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:

«هرگاه یکی از شما قصد انجام کاری کرد، دو رکعت نماز بخواند، سپس خداوند را حمد کند، سپس او را ستایش کند و بر محمد و اهل‌بیتش صلوات بفرستد و بگوید:

«خداوندا! اگر این کار برای دین و دنیای من خوب است، آن را برای من مُیسَّر(آسان) فرما و مُقدَّر بنما و اگر چنین نیست (خیر دین و دنیایم در آن نیست)، آن را از من دور کن.»»

مُرازم گوید: پرسیدم:

در آن دو رکعت چه (سوره‌ای) بخواند؟

حضرت فرمودند:

«در آن دو رکعت هرچه خواستی بخوان و اگر خواستی، «قل هو الله أحد» و «قل یا أیّها الکافرون» را می‌خوانی.»

 

«امیرالمؤمنین» ؛ عنوان اختصاصی امام علی

 

...عَنْ عُمَرَ بْنِ زَاهِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَائِمِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ: «لَا ذَاکَ اسْمٌ سَمَّى اللَّهُ بِهِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لَا یَتَسَمَّى بِهِ بَعْدَهُ إِلَّا کَافِرٌ.» قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ؟ قَالَ: «یَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ.» ثُمَّ قَرَأَ: «بَقِیَّتُ اللَّهِ‏ خَیْرٌ لَکُمْ‏ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»

 الکافی، ج‏۱، ص۴۱۲

 

عُمربن‌زاهر نقل می‌کند: مردی از امام صادق (علیه‌السلام) درباره حضرت قائم (عجّل‌الله‌فرجَه) پرسید که:

(آیا می‌توان) به عنوان «امیر مؤمنان» بر ایشان سلام کرد؟

حضرت فرمودند:

«خیر. این، اسمی است که خداوند امیرالمؤمنین را به آن نامیده است. قبل از ایشان کسی به این نام نامیده نشده و بعد از ایشان هم کسی به آن نامیده نمی‌شود، مگر کافر.»

عمر گوید: عرض کردم:

فدایتان شوم، چطور به امام زمان سلام داده می‌شود؟

فرمودند:

«می‌گویند: «السلام علیک یا بقیةَ الله».»

سپس حضرت این آیه را قرائت فرمودند:

«بَقِیَّتُ اللَّهِ‏ خَیْرٌ لَکُمْ‏ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛ «آن‌چه خداوند باقی می‌گذارد، برایتان بهتر است، اگر باایمان باشید.» [هود:۸۶]

 

 

 

وَ قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ ع یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ. فَقَالَ: «مَهْ فَإِنَّهُ لَا یَرْضَى‏ بِهَذِهِ‏ التَّسْمِیَةِ أَحَدٌ إِلَّا ابْتُلِیَ بِبَلَاءِ أَبِی جَهْلٍ.»

 مناقب آل أبی طالب، ج‏۳، ص۵۵

 

مردی خطاب به امام صادق (علیه‌السلام) گفت:

«ای امیر مؤمنان!»

حضرت فرمودند:

«چنین نگو! هیچ کس راضی نیست به این عنوان نامیده شود، مگراین‌که به بلای ابوجهل دچار خواهد شد.»

 

پرندگان در روز جمعه به یک‌دیگر چه می‌گویند؟

 

...عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَوْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ إِنَّ کَلَامَ الطَّیْرِ فِیهِ إِذَا الْتَقَى بَعْضُهَا بَعْضاً سَلَامٌ سَلَامٌ یَوْمٌ صَالِحٌ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۴۱۵

 

از امام باقر یا امام صادق (علیهماالسلام) نقل شده است که فرمودند:

«خورشید بر روزی برتر از "روز جمعه" طلوع نکرده است.

سخن پرندگان در این روز، وقتی به یک‌دیگر می‌رسند، این است:

«سلامٌ سلامٌ، یومٌ صالحٌ»؛ «سلام سلام، چه روز خوبی است».»

 

اگر مأمومین بفهمند نماز امام‌جماعت باطل بوده...

 

...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ أَمَّ قَوْماً وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ طُهْرٍ فَأَعْلَمَهُمْ بَعْدَ مَا صَلَّوْا. فَقَالَ: «یُعِیدُ هُوَ وَ لَا یُعِیدُونَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

محمدبن‌مسلم گوید:

از امام صادق (علیه‌السلام) درباره مردی پرسیدم که امام‌جماعتِ عده‌ای شده، درحالی‌که طهارت (غسل یا وضو) نداشته است. پس بعد از آن‌که نمازشان را خواندند، به آن‌ها اطلاع می‌دهد (که طهارت نداشته و نمازش باطل بوده. تکلیف چیست؟)

حضرت فرمودند:

«خودش باید نمازش را دوباره بخواند، اما (مأمومین) لازم نیست دوباره بخوانند.»

 

 

 

...عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی الْأَعْمَى یَؤُمُّ الْقَوْمَ وَ هُوَ عَلَى غَیْرِ الْقِبْلَةِ، قَالَ: «یُعِیدُ وَ لَا یُعِیدُونَ فَإِنَّهُمْ قَدْ تَحَرَّوْا.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

حلبی گوید:

امام صادق (علیه‌السلام) در مورد شخص نابینایی که امام‌جماعتِ عده‌ای شده، درحالی‌که به‌سوی قبله نایستاده‌است، فرمودند:

«خودش باید دوباره بخواند و (مأمومین) لازم نیست دوباره بخوانند؛ چون آن‌ها تحقیق کرده‌اند (و به او اعتماد نموده‌اند.)»

 

 

 

...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَحَدَهُمَا ع عَنْ رَجُلٍ صَلَّى بِقَوْمٍ رَکْعَتَیْنِ فَأَخْبَرَهُمْ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ عَلَى وُضُوءٍ. قَالَ: «یُتِمُّ الْقَوْمُ صَلَاتَهُمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ عَلَى الْإِمَامِ ضَمَانٌ‏ .»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۸

 

زراره گوید:

از امام باقر یا امام صادق (علیهماالسلام) درباره مردی پرسیدم که (امام‌جماعت شده و) دو رکعت (از چهار رکعت) را برای عده‌ای نماز خوانده. بعد (در میان نماز) به آن‌ها اطلاع می‌دهد که وضو نداشته. (تکلیف چیست؟)

حضرت فرمودند:

«آن عده نمازشان را (ادامه دهند و) تمام کنند؛ چرا که ضمانتی به گردن امام‌جماعت نیست.»

 

 

 

...عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی قَوْمٍ خَرَجُوا مِنْ خُرَاسَانَ أَوْ بَعْضِ الْجِبَالِ وَ کَانَ یَؤُمُّهُمْ رَجُلٌ فَلَمَّا صَارُوا إِلَى الْکُوفَةِ عَلِمُوا أَنَّهُ یَهُودِیٌّ. قَالَ: «لَا یُعِیدُونَ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۹

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که درباره عده‌ای که از خراسان یا کوه‌های اطراف حرکت کرده‌اند و تا وقتی به کوفه برسند، مردی امام‌جماعتشان شده که (بعداً می‌فهمند) یهودی بوده (و به دروغ خود را مسلمان جا زده است)، فرمودند:

«لازم نیست نمازشان را دوباره بخوانند.»

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

البته این در صورتی است که مأمومین بعداً بفهمند نماز او باطل است، و الّا اگر از ابتدا بدانند، نمازشان صحیح نیست و باید دوباره بخوانند.

 

شرکت در نماز جماعت اهل سنت

 

...عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

«یُحْسَبُ لَکَ إِذَا دَخَلْتَ مَعَهُمْ وَ إِنْ لَمْ تَقْتَدِ بِهِمْ مِثْلُ مَا یُحْسَبُ لَکَ إِذَا کُنْتَ مَعَ مَنْ تَقْتَدِی بِهِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۳

 

حفص‌بن‌بَختری از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده است:

«اگر در جمع آن‌ها (اهل‌سنت) وارد شوی، حتی اگر به آن‌ها اقتدا نکنی (و نمازت را به نیت فُرادی بخوانی)، مانند وقتی برایت محاسبه می‌شود که نمازت را با کسی بخوانی که (با رضایت قلبی) به او اقتدا می‌کنی.»

 

شرط پذیرش نماز فُرادی

 

...عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَیْلِ قَالا قُلْنَا لَهُ: الصَّلَوَاتُ فِی جَمَاعَةٍ فَرِیضَةٌ هِیَ؟ فَقَالَ: «الصَّلَوَاتُ فَرِیضَةٌ وَ لَیْسَ الِاجْتِمَاعُ بِمَفْرُوضٍ فِی الصَّلَاةِ کُلِّهَا وَ لَکِنَّهَا سُنَّةٌ وَ مَنْ تَرَکَهَا رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۲

 

از زرارةبن‌اعیَن و فضیل‌بن‌یسار نقل شده است:

به امام صادق (یا امام باقر علیهماالسلام) عرض کردیم:

آیا به جماعت خواندن نماز، فریضه (واجب) است؟

حضرت فرمودند:

«نمازها، فریضه هستند و به جماعت خواندنِ همه‌ی نمازها، فریضه نیست، بلکه سنت است.

(اما) هرکس از روی بی‌میلی و بدون دلیل (بیماری)، نماز جماعت و اجتماع مؤمنان را ترک کند، نمازی برای او نخواهد بود (نمازش پذیرفته نیست.)»

 

فضیلت نماز جماعت دونفره، نسبت به نماز فُرادی

 

...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: مَا یَرْوِی النَّاسُ أَنَّ الصَّلَاةَ فِی جَمَاعَةٍ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاةِ الرَّجُلِ وَحْدَهُ بِخَمْسٍ وَ عِشْرِینَ صَلَاةً. فَقَالَ: «صَدَقُوا.» فَقُلْتُ: الرَّجُلَانِ یَکُونَانِ جَمَاعَةً؟ فَقَالَ: «نَعَمْ وَ یَقُومُ الرَّجُلُ عَنْ یَمِینِ الْإِمَامِ.»

 الکافی، ج‏۳، ص۳۷۱

 

زراره گوید:

به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:

این‌که مردم نقل می‌کنند که "یک نماز در جماعت برتر است از بیست‌وپنج نمازی که انسان به‌تنهایی بخواند" (درست است؟)

حضرت فرمودند:

«درست می‌گویند.»

عرض کردم:

آیا دو نفر هم جماعت محسوب می‌شوند؟

فرمودند:

«بله و (هرگاه نماز جماعتِ دونفری تشکیل شد،) مأموم، سمت راست امام بایستد.»