…عَنْ أَبِی حَمْزَةَ اَلثُّمَالِیِّ قَالَ: قَالَ اَلصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ:
«اُرْجُ اَللَّهَ رَجَاءً لاَ یُجَرِّئُکَ عَلَى مَعَاصِیهِ وَ خَفِ اَللَّهَ خَوْفاً لاَ یُؤْیِسُکَ مِنْ رَحْمَتِهِ.»
الأمالی(للصدوق)، ج۱، ص۱۴
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«به خداوند آن‌طور امید داشته باش که این امید، به تو جرئت ندهد نافرمانی‌اش کنی
و از خداوند آن‌طور بترس که این ترس، تو را از رحمت او نااُمید نکند.»
و قَالَ الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ:
«لَا تَکُونَنَّ أَوَّلَ مُشِیرٍ، وَ إِیَّاکَ وَ الرَّأْیَ الْفَطِیرَ، وَ تَجَنَّبْ ارْتِجَالَ الْکَلَامِ، وَ لَا تُشِرْ عَلَى مُسْتَبِدٍّ بِرَأْیِهِ، وَ لَا عَلَى وَغْدٍ، وَ لَا عَلَى مُتَلَوِّنٍ، وَ لَا عَلَى لَجُوجٍ. وَ خَفِ اللَّهَ فِی مَوَاقِعِ هَوَى الْمُسْتَشِیرِ، فَإِنَّمَا الْتِمَاسُ مُوَافَقَتِهِ لُؤْمٌ، وَ سُوءُ الِاسْتِمَاعِ مِنْهُ جِنَایَةٌ.»
نزهةالناظروتنبیه‌الخاطر، ص۱۱۳
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«هرگز اولین مشورت‌دهنده نباش!
بپرهیز از این‌که نظر خام و ناپخته‌ای دهی!
بپرهیز از این‌که بدون فکر و ناسنجیده سخن گویی!
به کسی که خودرأی است و کسی که بی‌ارزش و بی‌ادب است و کسی که دم‌دمی‌مزاج و چندرنگ است و کسی که لج‌باز است، مشورت نده!
هنگامی که هوا و هوسِ مشورت‌گیرنده به سمتی گرایش دارد، از خدا بترس!
چراکه اگر بخواهی با او موافقت کنی، سزاوار سرزنش خواهی بود و اگر خوب به سخنانش گوش ندهی، جنایب[*] است.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] جنایت؛ گناهی است که مستوجب عقوبت و مجازات است. در بعضی منابع نیز «خیانت» ذکر شده است. (ر.ک: الدرةالباهرةمن‌الأصداف‌الطاهرة، ص۳۱)
...عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:
«مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِیجَ وَ لْیَبْدَأْ بِالْإِنَاثِ قَبْلَ الذُّکُورِ فَإِنَّ مَنْ فَرَّحَ ابْنَةً فَکَأَنَّمَا أَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ مُؤْمِنَةً فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَیْنِ ابْنٍ فَکَأَنَّمَا بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ اللَّهُ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ.»
الأمالی(للصدوق)، ص۵۷۷
از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است:
«هرکس به بازار برود و هدیه‌هایی بخرد و برای خانواده‌اش ببرد، مانند کسی است که صدقه‌هایی را برای افراد نیازمند حمل می‌کند.
(وقتی خواست هدیه‌ها را بدهد،) قبل از این‌که به پسرها بدهد، به دخترها و زنان بدهد؛
زیرا کسی که دختری را شادمان سازد، مثل این است که کنیز مؤمنی از نسل اسماعیل (علیه‌السلام) را در راه خدا آزاد نموده
و کسی که پسری را خوشحال کند، مثل این است که از ترس خداوند (عزّوجلّ) گریسته است
و کسی که از ترس خدا بگرید، خداوند او را به بهشت‌های پرنعمت وارد می‌گرداند.»
در روایات دیگر نیز به روحیه لطیف دختران اشاره شده است.
به عنوان مثال:
...عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:
«نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ مُلْطِفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُونِسَاتٌ مُبَارَکَاتٌ مُفَلِّیَاتٌ.»
الکافی، ج۶، ص۵
از امام صادق، از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل شده است:
«چه خوب فرزندانی هستند دخترها؛ لطیف، کمک‌کار، انس‌گیرنده، بابرکت و پاکیزه.»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا عُذَافِرُ إِنَّکَ تُعَامِلُ أَبَا أَیُّوبَ وَ الرَّبِیعَ فَمَا حَالُکَ إِذَا نُودِیَ بِکَ فِی أَعْوَانِ الظَّلَمَةِ؟» قَالَ: فَوَجَمَ أَبِی. فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَمَّا رَأَى مَا أَصَابَهُ: «أَیْ عُذَافِرُ إِنَّمَا خَوَّفْتُکَ بِمَا خَوَّفَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ.» قَالَ مُحَمَّدٌ: فَقَدِمَ أَبِی فَلَمْ یَزَلْ مَغْمُوماً مَکْرُوباً حَتَّى مَاتَ.
الکافی، ج۵، ص۱۰۵
از محمد بن عُذافر صیرفی نقل شده است:
پدرم، عذافر بن عیسی صیرفی نقل کرده است:
امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«ای عذافر! تو با ابو ایوب و ربیع معامله انجام می‌دهی. احوالت چگونه خواهد بود، زمانی که (در قیامت) تو را جزء یاوران ستم‌گران صدا بزنند؟»
محمد گوید:
پدرم از شدت ناراحتی زبانش بند آمد.
امام صادق (علیه‌السلام) وقتی این حالت پدرم را دیدند، به او فرمودند:
«ای عذافر! من تو را از چیزی ترساندم که خداوند (عزّوجلّ) مرا از آن ترسانده است.»
محمد گوید:
پدرم (از نزد امام) آمد و همواره ناراحت و اندوهگین بود، تا از دنیا رفت.[*]
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] شغل محمد بن عذافر و پدرش عذافر بن عیسی، صرافی بوده است و به این واسطه با افراد مختلف، از جمله کارگزاران بنی‌عباس، معامله می‌کرده‌اند.
...عَنْ صَالِحِ بْنِ رَزِینٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ وَ غَیْرِهِمَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةً عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.»
الکافی، ج۲، ص۴۸۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«در روز قیامت همه چشم‌ها گریان هستند؛ مگر سه تا؛
- چشمی که (از روی حیا،) از محارم خداوند، فرو انداخته شود،
- چشمی که در اطاعت از خداوند، شب را بیدار بماند
- و چشمی که از ترس خداوند، در دل شب گریه کند.»
...عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
«مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ قَطْرَةِ دُمُوعٍ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ لَا یُرَادُ بِهَا غَیْرُهُ.»
الکافی، ج۲، ص۴۸۲
از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است:
«هیچ قطره‌ای نزد خداوند دوست‌داشتنی‌تر از قطره اشکی نیست که در سیاهی شب، از خوف خداوند جاری شود و غیر خدا با آن قصد نشده باشد.»
حال، خداوند در ازای این چیز ارزشمند، چه به بنده‌اش عنایت می‌فرماید؟
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَا مِنْ شَیْءٍ إِلَّا وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدُّمُوعُ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ تُطْفِئُ بِحَاراً مِنْ نَارٍ فَإِذَا اغْرَوْرَقَتِ الْعَیْنُ بِمَائِهَا لَمْ یَرْهَقْ وَجْهاً قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ وَ لَوْ أَنَّ بَاکِیاً بَکَى فِی أُمَّةٍ لَرُحِمُوا.»
الکافی، ج۲، ص۴۸۱
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«چیزی نیست، مگراین‌که پیمانه و وزنی دارد، به‌جز اشک‌ها؛ چراکه یک قطره (اشک)، دریاهایی از آتش را خاموش می‌کند.
وقتی چشم اشک‌آلود می‌شود، هرگز تیرگی و خواری‌ای چهره را آلوده نمی‌سازد و وقتی اشک جاری می‌گردد، خداوند او را بر آتش حرام می‌کند
و اگر در یک امت، یک گریه‌کننده گریه کند، همه‌شان مورد رحمت (الهی) قرار می‌گیرند.»
...عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «إِنَّ الرَّجُلَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّةَ.» قُلْتُ: یُدْخِلُهُ اللَّهُ بِالذَّنْبِ الْجَنَّةَ؟! قَالَ: «نَعَمْ إِنَّهُ لَیُذْنِبُ فَلَا یَزَالُ مِنْهُ خَائِفاً مَاقِتاً لِنَفْسِهِ فَیَرْحَمُهُ اللَّهُ فَیُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ.»
الکافی، ج۲، ص۴۲۶
عمرو بن عثمان از یکی از شیعیان نقل کرده است:
از امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمودند:
«به‌راستی که انسان گناهی مرتکب می‌شود و خداوند به‌خاطر آن گناه او را به بهشت وارد می‌کند.»
عرض کردم:
خداوند او را به‌خاطر گناه به بهشت وارد می‌کند؟!
حضرت فرمودند:
«بله، به‌راستی که او گناهی مرتکب می‌شود و دائماً از خداوند می‌ترسد و از خودش بدش می‌آید. پس خداوند به او رحم می‌کند و او را وارد بهشت می‌کند.»
...عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
«مَنْ خَافَ اللَّهَ أَخَافَ اللَّهُ مِنْهُ کُلَّ شَیْءٍ
وَ مَنْ لَمْ یَخَفِ اللَّهَ أَخَافَهُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ.»
الکافی، ج۲، ص۶۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«هرکه از خدا بترسد، خداوند همه‌چیز را از او می‌ترساند
و هرکه از خدا نترسد، خداوند او را از همه‌چیز می‌ترساند.»
سُئِلَ [عَنْ الرِّضَا] ع عَنْ حَدِّ التَّوَکُّلِ؟ فَقَالَ ع: «أَنْ لَا تَخَافَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ.»
تحف‌العقول، ص۴۴۵
از امام رضا (علیه السلام) در مورد مرز (تعریفِ) «توکل» سؤال شد.
حضرت فرمودند: «این‌که از هیچ‌کس نترسی، جز از خداوند.»
