اقسام علم از نگاه امام صادق

 

...عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:

«وَجَدْتُ عِلْمَ النَّاسِ کُلَّهُ فِی أَرْبَعٍ أَوَّلُهَا أَنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ وَ الثَّانِی أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِکَ وَ الثَّالِثُ أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْکَ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْرِفَ مَا یُخْرِجُکَ مِنْ دِینِکَ.»

 الکافی ج ۱، ص ۵۰

 

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:

«تمام علم مردم را در چهار [موضوع] یافتم:

اول آن‌که پروردگارت را کاملاً بشناسی،

دوم آن‌که کاملاً بفهمی با تو چه [رفتاری] کرده است،

سوم آن‌که کاملاً بفهمی از [خلقتِ] تو چه قصدی داشته است،

و چهارم آن‌که کاملاً بفهمی چه‌چیز تو را از دینت بیرون می‌کند.»

 

آن یک ساعت تفکر چگونه باشد؟

 

لابد شنیده‌اید که ساعتی «فکر کردن»، (بنابر نقل‌های مختلف) از یک شب، یک سال یا ده‌ها سال‌ها عبادت بهتر است.

اما این تفکر بهتر است چگونه و در مورد چه موضوعی باشد تا سودمندتر باشد؟

 

...عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَرْوِی النَّاسُ «أَنَّ تَفَکُّرَ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ» قُلْتُ کَیْفَ یَتَفَکَّرُ؟

قالَ: «یَمُرُّ بِالْخَرِبَةِ أَوْ بِالدَّارِ فَیَقُولُ أَیْنَ سَاکِنُوکِ أَیْنَ بَانُوکِ مَا بَالُکِ لَا تَتَکَلَّمِینَ.»

 الکافی، ج‏۲، ص۵۴

 

حسن صیقل گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) درباره روایتی که مردم (از پیامبر) نقل می‌کنند؛ «ساعتی تفکر، از برخواستن یک شب (برای عبادت) بهتر است» سؤال کردم که (انسان باید) چگونه فکر کند؟

حضرت فرمودند:

«از خرابه‌ها یا خانه‌ها گذر کند و بگوید:

ساکنانت کجا هستند؟

سازندگانت کجا هستند؟

تو را چه شده است که سخن نمی‌گویی؟»