معجزه تفکر (۱)

 

انسان، در سرزمین مشرکان زندگی کند و خود نیز...

در محله‌ی راهزنان بزرگ شود و خود نیز...[۱]

.

.

.

و بعد ...

آن قدر رشد کند که از برترین بندگان شود،[۲]

که خداوند به رسولش امر کند باید او را دوست داشته باشی،[۳]

که بهشت مشتاق دیدارش باشد،[۴]

که وقتی همه برگشتند، او بایستد،[۵]

که وقتی هم قطارانش در سیل دنیاگرایی غرق شدند[۶]، زهدش همچنان مثال زهد عیسی ع باشد،[۷]

که چنان در دفاع از دین استوار باشد، که طعم زندان خلیفه ثانی[۸] و تبعید خلیفه ثالث[۹] را بچشد و باز بایستد.

 

 

 

چطور توانست از آن منجلاب به این مقام بلند صعود کند و چنین استوار بایستد؟

راز موفقیتش چه بود؟

 

به نظر می رسد، امام صادق (علیه‌السلام) در این روایت به راز موفقیت او اشاره فرموده‌اند؛

 

 

« کَانَ أَکْثَرُ عِبَادَةِ أَبِی ذَرٍّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ خَصْلَتَیْنِ التَّفَکُّرَ وَ الِاعْتِبَارَ »

 الخصال، ج‏۱، ص۴۲

 

بیشترین عبادت ابوذر، رحمت خدا بر او باد، دو خصلت بود؛ «تفکر» و «عبرت آموزی».

 

 

 

ابوذر بسیار اهل تفکر و عبرت‌آموزی بود.

کلید رهایی‌اش از شرک را نیز با همین دو خصلت به دست آورد؛

 

خودش نقل می‌کند:

سال‌ها قبل از اسلام بت‌پرست بوده و «مناة» را که  بت قبیله‌اش بوده، عبادت می‌کرده.

روزی مقداری شیر برای «مناة» می‌آورد، کنارش می‌گذارد و گوشه‌ای می‌ایستد تا ببیند با آن چه می‌کند.

اندکی بعد، روباهی می‌آید، شیر را می‌خورد، کنار «مناة» می‌آید، پایش را بلند می‌کند، بر آن ادرار می‌کند و می‌رود!

 

ابوذر با دیدن این منظره به فکر فرو می‌رود...

با خود می‌گوید: بتی که به این اندازه ناتوان است که روباهی می‌تواند غذای او را بخورد و این جسارت را نسبت به او روا دارد، چگونه می‌تواند از من و قبیله‌ام دفع ضرر کند.

 

با همین تلنگر بیدار می‌شود، از بت‌پرستی دست می‌شوید، تحقیق می‌کند و سه سال پیش از بعثت پیامبر (در هفده‌سالگی) یکتاپرست می‌شود.

پس از مطلع شدن از ظهور پیامبر خاتم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز بی‌درنگ به اسلام متلبّس می‌شود.[۱۰]

 

 

 

خداوند، عالم را طوری خلق کرده است که از در و دیوارش آیه و نشانه و موعظه می‌بارد؛

 

امام کاظم (علیه‌السلام) در پاسخ  به نامه‌ی هارون‌الرشید، که از ایشان درخواست موعظه‌ای کوتاه کرده بود، به این جمله اکتفا می‌کنند که:

«مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ تَرَاهُ عَیْنُکَ إِلَّا وَ فِیهِ مَوْعِظَةٌ»

 الأمالی( للصدوق)، ص۵۰۹

 

«چیزی نیست که چشمت آن را ببیند و در آن موعظه‌ای نباشد.»

 

 

کافی است؛ خوب «ببینیم»، به «فکر» رویم و «عبرت» گیریم.

 

 

 

پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــ

[۱] بیست سال پیش از بعثت پیامبر ص، در قبیله‌ی «بنی‌غِفار» به دنیا آمد. [اعیان الشیعه، ج۴، ص۲۲۵] شغل مردم قبیله‌اش غارت کاروان‌هایی بود که به مکه رفت‌وآمد داشتند. خود نیز علی رغم سن کم، راهزن قهاری بود و همیشه تنها راهزنی می کرد. [طبقات ابن سعد]

[۲] قال رسول الله ص: «ذَاکَ مِنَّا أَبْغَضَ اللَّهُ مَنْ أَبْغَضَهُ وَ أَحَبَّ مَنْ أَحَبَّهُ»؛ «او از ما (اهل بیت ع) است، خدا بدش می آید از کسی که از او بدش بیاید، و دوست دارد کسی را که او را دوست داشته باشد.» [الاختصاص، ص۲۲۲]

[۳] قال رسول الله ص: «إِنَّ اللَّهَ أَمَرَنِی بِحُبِّ أَرْبَعَةٍ عَلِیٍّ وَ سَلْمَانَ وَ أَبِی‏ ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ»؛ «خداوند به من امر کرد که چهار نفر را دوست داشته باشم؛ علی ع و سلمان و ابوذر و مقداد بن الاسود.» [عیون أخبار الرضا، ص۲۰۰]

[۴] قال رسول الله ص: «الْجَنَّةُ تَشْتَاقُ إِلَیْکَ یَا عَلِیُّ وَ إِلَى عَمَّارٍ وَ سَلْمَانَ وَ أَبِی‏ ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادِ»؛ «ای علی! بهشت مشتاق توست و مشتاق عمار و سلمان و ابوذر و مقداد.» [الخصال، ج۱، ص۱۴۵]

[۵] قال الباقر ع: «ارْتَدَّ النَّاسُ‏ بَعْدَ النَّبِیِ‏ ص إِلَّا ثَلَاثَةَ نَفَرٍ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ وَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِیُّ وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ ثُمَّ إِنَّ النَّاسَ عَرَفُوا وَ لَحِقُوا بَعْد»؛ «بعد از (رحلت) پیامبر ص، همه مردم مرتد شدند(از مسیر صحیح دین خارج شدند) جز سه نفر؛ مقداد بن الاسود و ابوذر غفاری و سلمان فارسی، سپس مردم حق را شناختند و بعد از آن ملحق شدند.» [الإختصاص، ص۶]

[۶] پس از فتوحات گسترده، اموال هنگفتی به سرزمین مسلمین روانه شد. نقل است که زبیر بن عوام در بصره باغی داشت که در آن هزار غلام و هزار کنیز مشغول به کار بودند، و پس از مرگش، طلاهایش را با تَبَر میان ورّاث قسمت کردند.

[۷] قال رسول الله ص: «مَنْ أَرَادَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَى زُهْدِ عِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ع فَلْیَنْظُرْ إِلَى زُهْدِ أَبِی‏ ذَرٍّ»؛ «هرکه خواست زهد عیسی بن مریم ع را ببیند، به زهد ابوذر بنگرد.» [روضة الواعظین، ص۲۴۰- ۲۴۶]

[۸] ابوذر، در زمان حکومت عمر بن خطاب، علی رغم ممنوعیت نقل احادیث پیامبر ص، به همین جرم به زندان افتاد. [المجروحین، ج ۱، ص ۳۵] وی می‌گفت: «و الله اگر شمشیری را بر دهانم نهند تا از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت نقل نکنم، تحمل بُرندگی شمشیر را بر ترک سخن رسول خدا ترجیح خواهم داد.» [طبقات کبری، ج ۲، ص ۳۵۴]

[۹] ابوذر به خاطر اعتراضات صریح و علنی اش به بذل و بخشش‌های هنگفت عثمان بن عفوان از بیت‌المال، مورد خشم وی قرار گرفت و بار اول به شام و بار دوم به ربذه تبعید شد و سرانجام در سال ۳۲ هجری قمری در همین مکان از دنیا رفت. [شرح نهج‌البلاغه(لابن‌ابی‌الحدید)، ج ۸، ص۲۵۶]

[۱۰] خود می‌گوید: من چهارمین نفر بودم که اسلام آوردم و نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) رفتم و شادی را در چهره او احساس کردم [صحیح ابن‌حبان، ج ۱۶، ص ۸۳]