...قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«لَا یُسْأَلُ فِی الْقَبْرِ إِلَّا مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً أَوْ مَحَضَ الْکُفْرَ مَحْضاً وَ الآخَرُونَ یُلْهَوْنَ عَنْهُمْ.»
الکافی، ج۳، ص۲۳۵
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«در قبر فقط از کسی سؤال می‌شود که ایمانش کاملاً خالص باشد یا کفرش کاملاً خالص باشد و دیگران به حال خود رها می‌شوند.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع:
«أ أَلَا لَا خَیْرَ فِی عِلْمٍ لَیْسَ فِیهِ تَفَهُّمٌ أَلَا لَا خَیْرَ فِی قِرَاءَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَدَبُّرٌ أَلَا لَا خَیْرَ فِی عِبَادَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَفَکُّر»
الکافی، ج۱، ص۳۶
امام صادق از امیر مؤمنان (علیهماالسلام) نقل کرده‌اند:
«بدان! در علمی که در آن «تفهّم»[1] نباشد، هیچ خیری نیست.
بدان! در قرآن خواندنی که در آن «تدبّر»[2] نباشد، هیچ خیری نیست.
بدان! در عبادتی که در آن «تفکّر»[3] نباشد، هیچ خیری نیست.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «تفهّم»: فهمِ جرعه‌جرعه و تدریجی.
[2] «تدبّر»: توجه به پشت صحنه و آخر و عاقبت یک چیز.
[3] «تفکّر»: توجه به مقدمات و دلائل، برای فهمیدن مسئله‌ای که نمی‌دانیم.
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْعَبَّاسِ بِالْحِیرَةِ فَقَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِی الصِّیَامِ الْیَوْمَ فَقُلْتُ ذَاکَ إِلَى الْإِمَامِ إِنْ صُمْتَ صُمْنَا وَ إِنْ أَفْطَرْتَ أَفْطَرْنَا فَقَالَ یَا غُلَامُ عَلَیَّ بِالْمَائِدَةِ فَأَکَلْتُ مَعَهُ وَ أَنَا أَعْلَمُ وَ اللَّهِ أَنَّهُ یَوْمٌ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَکَانَ إِفْطَارِی یَوْماً وَ قَضَاؤُهُ أَیْسَرَ عَلَیَّ مِنْ أَنْ یُضْرَبَ عُنُقِی وَ لَا یُعْبَدَ اللَّهُ.»
الکافی، ج۴، ص۸۳
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«نزد ابوالعباس سفّاح[1] در حیره[2] رفتم.
(به من) گفت: ای اباعبدالله![3] نظرت درباره روزه‌ی امروز چیست؟[4]
گفتم: این امر به امام (پیشوای مسلمانان) مربوط است؛ اگر روزه بگیری، من هم روزه می‌گیرم، اگر افطار کنی، من هم افطار می‌کنم!
(به غلامش) گفت: ای غلام! سفره را برایم پهن کن.
پس من هم با او غذا خوردم، درحالی‌که ـ به خدا قسم ـ می‌دانستم که آن روز، یکی از روزهای ماه رمضان است. اما این‌که روزه‌ی یک روز را بخورم و (بعداً) قضایش را به‌جا آورم، برایم آسان‌تر بود از این‌که گردنم زده‌شود و خداوند عبادت نشود.»[5]
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] ابوالعباس عبدالله‌بن‌محمد سفّاح: اولین خلیفه عباسی.
[2] حیره: شهری اطراف کوفه. (لازم به توضیح است که امام صادق (علیه‌السلام) در ابتدای خلافت بنی عباس، که پایتخت خود را کوفه قرار داده‌بودند، حدود دو سال ساکن شهر کوفه شدند و در این مدت به پرورش شاگرد و نشر علوم و معارف پرداختند.)
[3] ابوعبدالله: کنیه امام صادق (علیه‌السلام).
[4] احتمالاً در مورد آن روز تردید بوده‌است که آیا آخرین روز ماه مبارک رمضان است یا اولین روز ماه شوال.
[5] اشاره حضرت به این مسئله است که اگر در آن مقطع کشته می‌شدند، امکان حفظ اسلام ناب و پرورش انسان‌هایی که خداوند را عبادت کنند، نبود.
...عَنْ أَبِی وَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
«مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ خَالِداً فِیهَا.»
الکافی، ج۷، ص۴۵
ابو ولّاد حنّاط گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمود:
«هرکس عمداً خود را بکشد، در آتش جهنم جاودانه است.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص:
«کَمَا لَا یَحِلُّ لِغَرِیمِکَ أَنْ یَمْطُلَکَ وَ هُوَ مُوسِرٌ فَکَذَلِکَ لَا یَحِلُّ لَکَ أَنْ تُعْسِرَهُ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّهُ مُعْسِرٌ.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۱۹۳
امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل کرده‌اند:
«همان‌طور که بده‌کارِ تو، اگر دستش باز باشد، جایز نیست پرداخت بدهی‌اش را به تأخیر بیاندازد،
همان‌طور، تو نیز اگر بدانی دستش تنگ است، جایز نیست او را تحت فشار قرار دهی.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ «إِنِّی أُحِبُّک»،ِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً.»
الکافی، ج۵، ص۵۶۹
امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل کرده‌اند:
«این گفته‌ی مرد به همسرش که: «دوستت دارم»، تا ابد از قلب او بیرون نمی‌رود.»
...عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ قَوْمٌ یَعْمَلُونَ بِالْمَعَاصِی وَ یَقُولُونَ نَرْجُو فَلَا یَزَالُونَ کَذَلِکَ حَتَّى یَأْتِیَهُمُ الْمَوْتُ.
فقَالَ: «هَؤُلَاءِ قَوْمٌ یَتَرَجَّحُونَ فِی الْأَمَانِیِّ کَذَبُوا لَیْسُوا بِرَاجِینَ إِنَّ مَنْ رَجَا شَیْئاً طَلَبَهُ وَ مَنْ خَافَ مِنْ شَیْءٍ هَرَبَ مِنْهُ.»
الکافی، ج۲، ص۶۸
یکی از اصحاب گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
گروهی هستند که گناه می‌کنند و می‌گویند (به رحمت خداوند) امیدواریم و همواره چنین‌اند تا وقتی مرگ به سراغشان می‌آید.
حضرت فرمودند:
«آن‌ها جماعتی هستند که به آرزوها دل بسته‌اند. دروغ می‌گویند، امیدوار نیستند.
کسی که به چیزی امید دارد، آن را می‌جوید و کسی که از چیزی می‌ترسد، از آن می‌گریزد.»
...عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ أَوْ أَبِیهِ عَن أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا کَانَ فِی وَصِیَّةِ لُقْمَانَ قَالَ: «کَانَ فِیهَا الْأَعَاجِیبُ وَ کَانَ أَعْجَبَ مَا کَانَ فِیهَا أَنْ قَالَ: لِابْنِهِ خَفِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خِیفَةً لَوْ جِئْتَهُ بِبِرِّ الثَّقَلَیْنِ لَعَذَّبَکَ وَ ارْجُ اللَّهَ رَجَاءً لَوْ جِئْتَهُ بِذُنُوبِ الثَّقَلَیْنِ لَرَحِمَکَ» ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «کَانَ أَبِی یَقُولُ: إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ إِلَّا [وَ] فِی قَلْبِهِ نُورَانِ نُورُ خِیفَةٍ وَ نُورُ رَجَاءٍ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ یَزِدْ عَلَى هَذَا وَ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ یَزِدْ عَلَى هَذَا.»
الکافی، ج۲، ص۶۷
از حارث بن مغیره یا پدرش نقل شده‌است که گفت:
به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
در وصیت لقمان (به پسرش) چه بود؟
حضرت فرمودند:
«در آن، مطالب شگفت‌انگیزی بود و عجیب‌ترین چیزی که در آن بود، این است که به پسرش گفت:
«آن‌چنان از خداوند (عزّوجلّ) بترس که اگر کارهای نیک جن و انس را (در روز قیامت) نزدش حاضر کنی، عذابت می‌کند
و آن‌چنان به خداوند امید داشته باش که اگر گناهان جن و انس را نزدش حاضر کنی، به تو رحم می‌کند.»»
سپس امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«پدرم می‌فرمود:
«هیچ بنده مؤمنی نیست، مگراین‌که در قلبش دو نور است؛ نور ترس (خوف) و نور امید (رجاء)، اگر این وزن شود، بیش از آن نیست و اگر آن وزن شود، بیش از این نیست.»»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَنْ یَلْزَمُ الرَّجُلَ مِنْ قَرَابَتِهِ مِمَّنْ یُنْفِقُ عَلَیْهِ؟
قالَ: «الْوَالِدَانِ وَ الْوَلَدُ وَ الزَّوْجَةُ.»
الکافی، ج۴، ص۱۳
محمد بن مسلم گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: نفقه‌ی[1] کدام‌یک از نزدیکان مرد، بر گردن اوست؟
حضرت فرمودند: «پدر و مادر و فرزند و همسر(زن).»
** ** ** ** **
...عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«أُتِیَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ بِیَتِیمٍ فَقَالَ خُذُوا بِنَفَقَتِهِ أَقْرَبَ النَّاسِ مِنْهُ مِنَ الْعَشِیرَةِ کَمَا یَأْکُلُ مِیرَاثَهُ.»
الکافی، ج۴، ص۱۳
غیاث بن ابراهیم از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«یتیمی را نزد امیر مؤمنان (صلوات‌الله‌علیه) آوردند.[2] حضرت فرمودند: نفقه‌اش را از نزدیک‌ترین اقوامش بگیرید، چنان‌چه (اگر این یتیم بمیرد،) ارث او را می‌خورد.»[3]
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «نفقه» در لغت، به معنای هزینه و خرجی است و در اصطلاح، عبارت است از مالی که برای ادامه زندگی، صرف مخارج ضروری همسر و فرزندان، خویشاوندان و مانند آن‌ها می‌شود؛ اعم از خوراک، پوشاک، مسکن و غیره. (ویکی فقه)
[2] لابد به این خاطر که کسی عهده‌دارش نمی‌شده‌است.
[3] بنابراین نفقه کسی که توانایی تأمین هزینه‌های خود را ندارد، بر عهده کسانی است که به ترتیب طبقات ارث‌بَری از او ارث می‌برند؛ به این معنا که اگر طبقه اول (پدر، مادر، فرزند و...) نبودند، بر عهده طبقه دوم (پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر و...) است و اگر طبقه دوم هم نبودند، به عهده طبقه سوم (عمو، عمه، دایی، خاله و...) است.
...عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«إِنَّ الْعَبْدَ لَفِی فُسْحَةٍ مِنْ أَمْرِهِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَرْبَعِینَ سَنَةً فَإِذَا بَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مَلَکَیْهِ قَدْ عَمَّرْتُ عَبْدِی هَذَا عُمُراً فَغَلِّظَا وَ شَدِّدَا وَ تَحَفَّظَا وَ اکْتُبَا عَلَیْهِ قَلِیلَ عَمَلِهِ وَ کَثِیرَهُ وَ صَغِیرَهُ وَ کَبِیرَهُ.»
الکافی، ج۸، ص۱۰۸
ابو بصیر از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«بنده، تا قبل از چهل‌سالگی، در وسعت و گشایش است، اما وقتی به چهل‌سالگی برسد، خداوند (عزّوجلّ) به دو فرشته‌اش (که اعمال او را ثبت می‌کنند) وحی می‌کند:
این بنده‌ام را عمری زندگی بخشیده‌ام، (از این پس نسبت به او) تندی کنید و سخت گیرید و شدیداً مراقبت کنید و اعمال او را ـ چه کم باشد، چه زیاد، چه کوچک باشد، چه بزرگ ـ بنویسید.»
پیش‌تر درباره قانون کلی و غیرقابل‌تغییرِ «کَمَا تَدِینُ تُدَانُ» (از هر دست بدهی، با همان دست می‌گیری)، چند حدیث ارائه شده‌بود.
یکی دیگر از شاخه‌های این قانون، نوع رفتار فرزندان با پدرانشان است؛
...عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«بَرُّوا آبَاءَکُمْ یَبَرَّکُمْ أَبْنَاؤُکُمْ.»
الکافی، ج۵، ص۵۵۴
عبید بن زراره از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«با پدرانتان خوش‌رفتاری کنید تا پسرانتان با شما خوش‌رفتاری کنند.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برای مطالعه بیشتر، مراجعه شود به:
هشدارهایی هول‌ناک درباره ناموس، که باید جدی گرفت
...عَنِ ابْنِ یَقْطِینٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «مَنْ أَصَابَتْهُ زَلْزَلَةٌ فَلْیَقْرَأْ «یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ».» قَالَ: «إِنَّ مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ النَّوْمِ لَمْ یَسْقُطْ عَلَیْهِ الْبَیْتُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.»
تهذیب الأحکام، ج۳، ص۲۹۴
علی بن یقطین از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمودند:
«هرکس با زلزله‌ای روبه‌رو شد، بخواند:
«یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»؛
«ای کسی (خدایی) که آسمان‌ها و زمین را از این‌که (از جای خود) دور شوند حفظ می‌کند و اگر آسمان‌ها و زمین جابه‌جا شوند، جز او هیچ‌کس آن‌ها را حفظ نخواهدکرد، او که (نسبت به کوتاهی بندگان) بردبار و آمرزنده (گناهان آن‌ها) است، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از این اتفاق بد حفظ نما. همانا تو توانایی هرکاری را داری».» [برگرفته از آیه۴۱ سوره فاطر]
(آن‌گاه) حضرت فرمودند:
«به‌راستی، کسی که این (دعا) را هنگام خواب بخواند، هرگز خانه بر سرش آوار نخواهد شد، اگر خدا بخواهد.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هفته گذشته که اطراف مشهد زلزله‌ای رخ داد، آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی‌شاهرودی، وقتی در میان تدریس، زلزله را احساس کردند، با آرامش «آیه۴۱ سوره فاطر» را قرائت کردند و بلافاصله به درس خود ادامه دادند. واکنش ایشان به این اتفاق، جالب و آموزنده بود.
...عَنْ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ص قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ عَمِلَ فِی بِدْعَةٍ خَلَّاهُ الشَّیْطَانُ وَ الْعِبَادَةَ وَ أَلْقَى عَلَیْهِ الْخُشُوعَ وَ الْبُکَاءَ أَبَى اللَّهُ لِصَاحِبِ الْبِدْعَةِ بِالتَّوْبَةِ.» قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ: «إِنَّهُ قَدْ أُشْرِبَ قَلْبُهُ حُبَّهَا.»
النوادر (للراوندی)، ص18
امام صادق از پدرانشان از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) نقل فرموده‌اند:
«کسی که کار بدعت‌آمیزی انجام دهد، شیطان او را به عبادتی مشغول می‌سازد و خشوع و گریه (در عبادت) را به او القاء می‌کند. خداوند هرگز توبه بدعت‌گذار را نمی‌پذیرد.»
گفته‌شد: ای رسول خدا! چرا چنین است؟
فرمودند: «زیرا علاقه‌اش به بدعتی که انجام داده، در دلش جای گرفته‌است.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
واضح است که حدیث فوق به این معنا نیست که هر عبادت با حال و با اشکی، از القائات شیطان است، بلکه به این معناست که بروز این حالت به تنهایی نباید ملاک سنجش قرار گیرد و با صِرف مشاهده این حالت در خود یا در دیگری، نباید خوش‌بین بود و سایر معیارها را فراموش نمود.
پیش‌تر نیز در حدیثی با عنوان «گول نماز و روزه‌شان را نخورید!»، از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌بود:
«با نمازشان و با روزه‌شان، فریب نخورید! که همانا انسان گاهی چنان نسبت به نماز و روزه حرص می‌ورزد که اگر آن را ترک کند، وحشت می‌کند، اما آنان را (اگر خواستید بیازمائید؛) هنگام "راست‌گفتاری" و "ادای امانت" بیازمائید.»
از امام رضا (علیه‌السلام) نقل شده‌است:
«صَاحِبُ النِّعْمَةِ یَجِبُ عَلَیْهِ التَّوْسِعَةُ عَنْ عِیَالِهِ.»
الکافی، ج۴، ص۱۱
«کسی که نعمت دارد (وضعش خوب است)، بر او واجب است که نسبت به عیال (افراد تحت تکفّلش) توسعه دهد (دست‌ودل‌باز باشد.)»
امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل فرموده‌اند:
«مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ یَعُولُ.»
الکافی، ج۴، ص۱۲
«ملعون است! ملعون است! آن‌که (حقِ) کسی که تحت تکفّلش است را ضایع کند.»
یکی از قوانین کلی و غیرقابل‌تغییر عالَم، این است که «از هر دست بدهی، با همان دست می‌گیری» یا به تعبیر روایی: «کَمَا تَدِینُ تُدَانُ».
یکی از شاخه‌های این قانون، «رعایت حرمت ناموس دیگران» است. در زیر به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:
مفضل بن عمر جُعفی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«ای مفضل! آیا می‌دانی چرا گفته‌شده‌است «کسی که زنا کند، با او زنا می‌شود.»؟»
عرض کردم: نه، فدایتان شوم.
حضرت فرمودند:
«در میان بنی‌اسرائیل، زنی زناکار بود و مردی که زیاد نزد او می‌رفت. آخرین باری که مرد نزد او رفت، خداوند بر زبان زن این حرف را جاری کرد که: «بدان که نزد همسرت باز می‌گردی و مردی را با او خواهی‌یافت.»
آن مرد با بدحالی از نزد زن خارج شد و با حالتی که سابقه نداشت به خانه‌اش وارد شد. او همیشه با اجازه وارد می‌شد، اما آن روز بدون اجازه. ناگهان در بسترش مردی را یافت. آن‌گاه هر دو نزاعشان را نزد حضرت موسی (علیه‌السلام) بردند.
جبرئیل بر حضرت موسی نازل شد و گفت: «ای موسی! کسی که زنا کند، روزی با او زنا می‌شود.»
حضرت موسی به آن دو نگریست و فرمود: «عفت پیشه کنید، تا نسبت به زنانتان عفت پیشه شود.»» [عفت: خود داری از امیال و شهوات نفسانی و کارهای زشت]
الکافی، ج۵، ص۵۵۳
نسبت به این مسئله، هنگام «انتخاب همسر» نیز هشدار داده شده‌است؛ چنان‌چه امام کاظم از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل فرموده‌اند:
«تَزَوَّجُوا إِلَى آلِ فُلَانٍ فَإِنَّهُمْ عَفُّوا فَعَفَّتْ نِسَاؤُهُمْ وَ لَا تَزَوَّجُوا إِلَى آلِ فُلَانٍ فَإِنَّهُمْ بَغَوْا فَبَغَتْ نِسَاؤُهُمْ وَ قَالَ مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ ... أَیُّهَا النَّاسُ لَا تَزْنُوا فَتَزْنِیَ نِسَاؤُکُمْ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ.»
الکافی، ج۵، ص۵۵۴
«از فلان قبیله زن بگیرید؛ زیرا آن‌ها عفت پیشه می‌کنند، پس زنانشان نیز عفت پیشه می‌کنند و از فلان قبیله زن نگیرید؛ زیرا آن‌ها زنا می‌کنند، پس زنانشان نیز زنا می‌کنند.
در تورات نوشته شده‌است: «...ای مردم! زنا نکنید، که زنانتان زنا می‌کنند. از هر دست بدهی، با همان دست می‌گیری.»»
نکته: باید توجه داشت که زنا، صورت‌های مختلفی دارد؛
زنای چشم (نگاه حرام به نامحرم)
زنای گوش (گوش دادن به صدای حرام نامحرم)
زنای زبان (گفتگوی حرام با نامحرم)
زنای پوست (لمس بدن نامحرم) و...
که اگر خدای ناکرده، به هر صورتی انجام شود، به همان صورت به فرد بازخواهدگشت؛ چنان‌چه از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است:
«أَ مَا یَخْشَى الَّذِینَ یَنْظُرُونَ فِی أَدْبَارِ النِّسَاءِ أَنْ یُبْتَلَوْا بِذَلِکَ فِی نِسَائِهِمْ.»
الکافی، ج۵، ص۵۵۳
«آیا کسانی که به پشت زنان نگاه می‌کنند، نمی‌ترسند که در مورد زنان خودشان، همین‌گونه مبتلا شوند.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کاش هنگام چشم‌چرانی و متلک‌پرانی و شوخی‌های کلامی و دیدن عکس‌ها و کلیپ‌های خصوصی و دست‌اندازی به ناموس دیگری و دیگر حالات این‌چنینی، عاقبت آن را نیز در ذهن مرور نماییم و لااقل به ناموس خود رحم کنیم. نعوذ بالله...
...عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ قَیْسِ بْنِ رُمَّانَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَذَکَرْتُ لَهُ بَعْضَ حَالِی. فَقَالَ «یَا جَارِیَةُ هَاتِ ذَلِکَ الْکِیسَ هَذِهِ أَرْبَعُمِائَةِ دِینَارٍ وَصَلَنِی بِهَا أَبُو جَعْفَرٍ فَخُذْهَا وَ تَفَرَّجْ بِهَا.» قَالَ فَقُلْتُ لَا وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا هَذَا دَهْرِی وَ لَکِنْ أَحْبَبْتُ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لِی. قَالَ فَقَالَ «إِنِّی سَأَفْعَلُ وَ لَکِنْ إِیَّاکَ أَنْ تُخْبِرَ النَّاسَ بِکُلِّ حَالِکَ فَتَهُونَ عَلَیْهِمْ.»
الکافی، ج۴، ص۲۱
مفضل بن قیس گوید:
خدمت امام صادق (علیه‌السلام) رسیدم و بعضی از مسائلم را برای ایشان بازگو کردم.
حضرت به کنیزشان فرمودند:
«آن کیسه را بیاور.»
(آن‌گاه به من فرمودند:)
«این، چهارصد دینار(سکه طلا) است که ابوجعفر (منصور دوانیقی) به من هدیه داده‌است. آن را بگیر و اندوهت را با آن برطرف کن.»
عرض کردم:
نه به خدا قسم - فدایتان شوم - منظورم این نبود، بلکه دوست دارم در پیش‌گاه خداوند برایم دعا کنید.
حضرت فرمودند:
«این کار را خواهم کرد، اما مبادا تمام مسائلت را به مردم بگویی، که نزدشان خوار خواهی شد.»
در روایات، به‌شدت از «درخواست از دیگران» نهی شده‌است، به عنوان نمونه:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ابوذر فرمودند:
«یَا أَبَا ذَرٍّ إِیَّاکَ وَ السُّؤَالَ فَإِنَّهُ ذُلٌّ حَاضِرٌ وَ فَقْرٌ تَتَعَجَّلُهُ وَ فِیهِ حِسَابٌ طَوِیلٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.»
«ای ابوذر! از درخواست (از دیگران) بپرهیز، که درخواست کردن، موجب می‌شود: در آن لحظه خوار شوی، بعد دچار فقر شوی، و در روز قیامت، رسیدگی به حسابت طولانی شود.»
من‌لایحضره‌الفقیه، ج۴، ص۳۷۵
اما این نهی، در سه مورد استثناء شده‌است:
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است:
«عثمان بن عفوان بر درب مسجد نشسته‌بود، که مردی نزد او رفت و درخواست (پول) کرد.
عثمان دستور داد پنج درهم (سکه نقره) به او بدهند.
آن مرد به عثمان گفت: مرا راهنمایی کن (تا پول بیشتری جمع کنم).
عثمان با دستش به گوشه‌ای از مسجد که امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) و عبدالله بن جعفر[1] آن‌جا بودند، اشاره کرد و به او گفت: آن‌طرف، آن جوانان را که می‌بینی...
پس آن مرد نزد ایشان رفت و سلام کرد و از آن‌ها درخواست (پول) کرد.
امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) فرمودند:
«یَا هَذَا إِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا فِی إِحْدَى ثَلَاثٍ دَمٍ مُفْجِعٍ أَوْ دَیْنٍ مُقْرِحٍ أَوْ فَقْرٍ مُدْقِعٍ. فَفِی أَیّهَا تَسأَلُ؟»
«ای مرد! درخواست کردن جایز نیست، مگر در سه مورد:
خون‌بهای مصیبت‌وار،
بدهیِ جان‌کاه،
و فقر زمین‌گیرکننده.[2]
حال، درخواست تو برای کدام‌یک از این‌هاست؟»
آن مرد عرض کرد: در مورد یکی از این سه مورد.
پس امام حسن (علیه‌السلام) دستور دادند پنجاه دینار (سکه طلا) به او بدهند،[3]
امام حسین (علیه‌السلام) نیز دستور دادند چهل و نه دینار به او بدهند،
عبدالله بن جعفر نیز دستور داد چهل و هشت دینار به او بدهند...»[4]
الخصال، ج۱، ص۱۳۵
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] همسر حضرت زینب (سلام‌الله علیها).
[2] یعنی فقط در مواردی که حقیقةً انسان مضطر باشد و چاره‌ای نداشته باشد.
[3] جالب است که حضرات دیگر کنکاش نکردند و ریز نشدند. تنها خواستند آگاهی دهند و حجت را تمام کنند.
[4] این ادب نیز زیبا و قابل توجه است که انسان از بزرگ‌تر پیشی نگیرد.
مسعدة بن زیاد گوید: نزد امام صادق (علیه‌السلام) بودم که مردی به ایشان عرض کرد:
پدر و مادرم به فدایتان، من وقتی وارد دستشویی خانه‌ام می‌شوم، همسایگانی دارم که کنیزانی دارند که آواز می‌خوانند و عود[1] می‌نوازند. گاهی نشستن (در دستشویی) را طولانی می‌کنم تا به صدایشان گوش دهم.
حضرت فرمودند:
«این کار را نکن.»
آن مرد گفت:
به خدا قسم، من نزد آن‌ها نمی‌روم (و در مجلسشان شرکت نمی‌کنم)، بلکه فقط صدایش را با گوشم می‌شنوم.
امام صادق (علیه‌السلام) به او فرمودند:
«خدا تو را حفظ کند، مگر نشنیده‌ای که خداوند (عزّوجلّ) می‌فرماید:
«إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»؛ «به‌راستی که گوش و چشم و قلب، همه‌شان مورد سؤال قرار می‌گیرند»؟»[2]
آن مرد گفت:
آری به خدا قسم، گویا این آیه قرآن را تاکنون از هیچ عرب و عجمی نشنیده‌بودم. إن‌شاءالله دیگر این کار را تکرار نمی‌کنم و از خداوند طلب عفو می‌کنم.
امام صادق (علیه‌السلام) به او فرمودند:
«برخیز، غسل کن و هرقدر به دلت افتاد، نماز بخوان،[3] که تو گناهی بزرگ مرتکب می‌شده‌ای و چه بد وضعی داشتی، اگر با این حال می‌مُردی. خداوند را حمد کن (که به اشتباهت پی بردی) و به‌خاطر هرآن‌چه ناخوشایندِ اوست، به درگاهش توبه کن. چراکه خداوند فقط از زشتی‌ها بدش می‌آید. هرکاری اهلی دارد، تو زشتی‌ها را به اهلش واگذار.»[4]
الکافی، ج۶، ص۴۳۲
پاورقیـــــــــــــــــــــــــ
[1] عود، بربط یا رود، ساز قدیمی ایرانی و از رده سازهای زهیِ زخمه‌ای است.
[2] سوره إسراء، آیه۳۶.
[3] مقصود این است که آن‌قدر نماز بخواند که احساس کند توبه‌اش پذیرفته شده‌است.
[4] متأسفانه در فرهنگ ما، چیزی که حتی گوش دادن به آن هم، این‌چنین نهی شده‌است، زشتی‌اش تا حد زیادی از بین رفته‌است و با عناوینی زیبا و توجیهاتی فریبنده، بزک شده‌است. نعوذ بالله...
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ:
«الْمُرُوَّةُ مُرُوَّتَانِ مُرُوَّةُ الْحَضَرِ وَ مُرُوَّةُ السَّفَرِ فَأَمَّا مُرُوَّةُ الْحَضَرِ فَتِلَاوَةُ الْقُرْآنِ وَ حُضُورُ الْمَسَاجِدِ وَ صُحْبَةُ أَهْلِ الْخَیْرِ وَ النَّظَرُ فِی الْفِقْهِ وَ أَمَّا مُرُوَّةُ السَّفَرِ فَبَذْلُ الزَّادِ وَ الْمِزَاحُ فِی غَیْرِ مَا یُسْخِطُ اللَّهَ وَ قِلَّةُ الْخِلَافِ عَلَى مَنْ تَصْحَبُهُ وَ تَرْکُ الرِّوَایَةِ عَلَیْهِمْ إِذَا أَنْتَ فَارَقْتَهُم.»
الأمالی (للمفید)، ص۴۴ ؛ تحف العقول، ص۳۷۴
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«مردانگی، دو گونه است؛ مردانگی در حَضَر[1] و مردانگی در سفر.
مردانگی در حضر، عبارت است از:
- تلاوت قرآن،
- حضور در مساجد،
- هم‌نشینی با نیکوکاران،
- و تأمّل در فقه.[2]
و اما مردانگی در سفر:
- بخشیدن از ره‌توشه،[3]
- شوخی کردن در مورد چیزهایی که موجب نارضایتی خداوند نشود،
- کم مخالفت کردن با هم‌راهان،
- تعریف نکردن عیب‌هایشان برای دیگران، وقتی از آن‌ها جدا شدی.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــ
[1] حضَر: حضور در وطن خویش
[2] فقه: فهم حاصل از تأمل و تفکر (در دین)
[3] یعنی خوراکی‌ها و وسایلی که برای سفر برده‌ایم را با هم‌سفرانمان شریک شویم.
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«شَکَا رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص الْوَحْشَةَ فَأَمَرَهُ أَنْ یَتَّخِذَ فِی بَیْتِهِ زَوْجَ حَمَامٍ.»
الکافی، ج۶، ص۵۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«مردی نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از «ترس از تنهایی» شکایت کرد. حضرت به او دستور دادند یک جفت کبوتر در خانه نگه دارد.»
..عَنْ أَبِی سَلَمَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«الْحَمَامُ طَیْرٌ مِنْ طُیُورِ الْأَنْبِیَاءِ ع الَّتِی کَانُوا یُمْسِکُونَ فِی بُیُوتِهِمْ وَ لَیْسَ مِنْ بَیْتٍ فِیهِ حَمَامٌ إِلَّا لَمْ تُصِبْ أَهْلَ ذَلِکَ الْبَیْتِ آفَةٌ مِنَ الْجِنِّ إِنَّ سُفَهَاءَ الْجِنِّ یَعْبَثُونَ فِی الْبَیْتِ فَیَعْبَثُونَ بِالْحَمَامِ وَ یَدَعُونَ النَّاسَ.»
قَالَ: فَرَأَیْتُ فِی بُیُوتِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَمَاماً لِابْنِهِ إِسْمَاعِیلَ.
الکافی، ج۶، ص۵۴۷
ابو سلمه از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:
«کبوتر پرنده‌ای است از پرندگان پیامبران که در خانه‌هایشان نگه می‌داشتند و هیچ خانه‌ای نیست که در آن کبوتر باشد، مگراین‌که آسیبی از جن به اهالی آن خانه نمی‌رسد. به‌راستی که جن‌های کم‌خِرَد در خانه بازی می‌کنند، پس (اگر کبوتر در خانه باشد،) با کبوتر بازی می‌کنند و انسان‌ها را رها می‌کنند.»
راوی گوید: آن‌گاه دیدم در خانه امام صادق (علیه‌السلام) کبوتری بود که برای پسرشان اسماعیل بود.
...عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ صَالِحٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَرَأَیْتُ عَلَى فِرَاشِهِ ثَلَاثَ حَمَامَاتٍ خُضْرٍ قَدْ ذَرَقْنَ عَلَى الْفِرَاشِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَؤُلَاءِ الْحَمَامُ تَقْذَرُ الْفِرَاشَ.
فَقَالَ: «لَا إِنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ تُسْکَنَ فِی الْبَیْتِ.»
الکافی، ج۶، ص۵۴۸
عبدالکریم‌بن‌صالح گوید: خدمت امام صادق (علیه‌السلام) رسیدم و دیدم روی زیرانداز ایشان سه کبوتر سبزرنگ بودند که بر آن فضله انداخته‌بودند. عرض کردم فدایتان شوم، این کبوترها زیراندازتان را آلوده کرده‌اند.
حضرت فرمودند: «نه، مستحب است که (کبوترها) در خانه سکونت داده‌شوند.»
