...عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَنْ لَمْ یَأْتِ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع حَتَّى یَمُوتَ کَانَ مُنْتَقِصَ الْإِیمَانِ مُنْتَقِصَ الدِّینِ إِنْ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ کَانَ دُونَ الْمُؤْمِنِینَ فِیهَا.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۴
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«کسی که به (زیارت) قبر امام حسین (علیه‌السلام) نرود تا این‌که بمیرد، از ایمانش کاسته‌است، از دینش کاسته‌است و اگر به بهشت داخل شود، در آن‌جا هم (مرتبه‌اش) پایین‌تر از مؤمنان است.»
...عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ حَجَّ دَهْرَهُ ثُمَّ لَمْ یَزُرِ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع لَکَانَ تَارِکاً حَقّاً مِنْ حُقُوقِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِأَنَّ حَقَّ الْحُسَیْنِ ع فَرِیضَةٌ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى وَاجِبَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«اگر یکی از شما حجش را به جا آورد، سپس امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت نکند، حقی از حقوق رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را ترک کرده‌است؛
چراکه (به جا آوردنِ) حق امام حسین (علیه‌السلام) فریضه‌ای از جانب خداست که بر هم مسلمانی واجب است.»
...عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الرِّضَا عَلِیِّ بْنِ مُوسَى ع عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع:
«إِنَّ أَیَّامَ زَائِرِی الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع لَا تُعَدُّ مِنْ آجَالِهِمْ.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۳
امام رضا از پدرشان از امام صادق (علیه‌السلام) نقل فرموده‌اند:
«به‌راستی که روزهای زیارت‌کنندگانِ امام حسین (علیه‌السلام)، از عمرشان محسوب نمی‌شود.»
...عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ ثُوَیْرِ بْنِ أَبِی فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«یَا حُسَیْنُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ زِیَارَةَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع إِنْ کَانَ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ حَطَّ بِهَا عَنْهُ سَیِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ بَالْحَائِرِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُفْلِحِینَ وَ إِذَا قَضَى مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِینَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ أَنَا رَسُولُ اللَّهِ رَبُّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَى.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۳
حسین‌بن‌علی‌فاخِته گوید: امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«ای حسین! هرکس با قصد زیارت امام حسین (علیه‌السلام) از منزلش خارج شود،
اگر پیاده باشد، خداوند به ازای هرقدمش، حسنه‌ای می‌نویسد و از سیئه‌ای چشم می‌پوشد.
آن‌گاه وقتی به حائر حسینی برسد، خداوند (نامِ) او را از رستگاران می‌نویسد.
وقتی آداب زیارت را به جا بیاورد، خداوند (نامِ) او را از نجات‌یافتگان می‌نویسد.
وقتی بخواهد برگردد، فرشته‌ای نزدش می‌آید و به او می‌گوید:
«من پیام‌آور خدا هستم. پروردگارت به تو سلام می‌رساند و می‌گوید:
«عملت را از نو شروع کن، که همه (گناهان) گذشته‌ات، پوشیده شد.»»»
...عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«زِیَارَةُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع تَعْدِلُ عِشْرِینَ حَجَّةً وَ أَفْضَلُ مِنْ عِشْرِینَ عُمْرَةً وَ حَجَّةً.»
الکافی، ج۴، ص۵۸۰
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) با بیست حج برابری می‌کند و از بیست عمره و یک حج بافضیلت‌تر است.»
...عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«إِنَّ أَرْبَعَةَ آلَافِ مَلَکٍ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع شُعْثٌ غُبْرٌ یَبْکُونَهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ رَئِیسُهُمْ مَلَکٌ یُقَالُ لَهُ مَنْصُورٌ فَلَا یَزُورُهُ زَائِرٌ إِلَّا اسْتَقْبَلُوهُ وَ لَا یُوَدِّعُهُ مُوَدِّعٌ إِلَّا شَیَّعُوهُ وَ لَا مَرِضَ إِلَّا عَادُوهُ وَ لَا یَمُوتُ إِلَّا صَلَّوْا عَلَى جِنَازَتِهِ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ بَعْدَ مَوْتِهِ.»
الکافی، ج۴، ص۵۸۱
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«به‌راستی که چهارهزار فرشته کنار قبر امام حسین (علیه‌السلام) هستند که آشفته‌مو و خاک‌آلودند و تا روز قیامت برای او گریه می‌کنند. رئیسشان فرشته‌ای است که به او «منصور» می‌گویند.
هیچ زائری، امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت نمی‌کند، مگراین‌که آن فرشتگان به استقبال او می‌آیند
و وداع نمی‌کند، مگراین‌که او را بدرقه می‌کنند
و مریض نمی‌شود، مگراین‌که از او عیادت می‌کنند
و نمی‌میرد، مگراین‌که بر جنازه‌اش دعا می‌کنند
و بعد از مرگش برای او آمرزش می‌طلبند.»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
«مُرُوا شِیعَتَنَا بِزِیَارَةِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع فَإِنَّ إِتْیَانَهُ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ یَمُدُّ فِی الْعُمُرِ وَ یَدْفَعُ مَدَافِعَ السُّوءِ وَ إِتْیَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَى کُلِّ مُؤْمِنٍ یُقِرُّ لَهُ بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۲
محمدبن‌مسلم (عالم و محدّثِ بزرگِ شیعه) از امام باقر (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:
«شیعیان ما را به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) امر کنید؛
چراکه انجام این‌کار، روزی را افزایش می‌دهد، عمر را طولانی می‌کند، از اتفاقات بد جلوگیری می‌کند.
انجام این‌کار بر هر مؤمنی که به امامت از جانب خداوند اقرار داشته‌باشد، واجب است.»
...عَنْ قُدَامَةَ بْنِ مَالِکٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَنْ أَرَادَ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع لَا أَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ لَا رِیَاءً وَ لَا سُمْعَةً مُحِّصَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یُمَحَّصُ الثَّوْبُ فِی الْمَاءِ فَلَا یَبْقَى عَلَیْهِ دَنَسٌ وَ یَکْتُبُ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ کُلِّ مَا رَفَعَ قَدَمَهُ عُمْرَةً.»
تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۴۴
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرکس قصد زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) را کند،
نه روی سرخوشی و سرمستی و ریا و خودنمایی،
(چنین کسی) گناهانش پاک می‌شود؛ همان‌طور که لباس در آب پاک می‌شود و آلودگی‌ای بر آن نمی‌ماند
و خداوند به‌ازای هر قدمی که می‌گذارد، یک حج و به‌ازای هر قدمی که برمی‌دارد، یک عمره می‌نویسد.»
پیش‌تر مطالب زیادی در مورد تقیه شدید در زمان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بیان شده‌بود.
گاهی علمای بزرگ شیعه، مجبور بودند احادیثی که سال‌ها، با رنج و تلاش، دانه‌دانه از اهل‌بیت شنیده‌بودند و جمع‌آوری و تصحیح و دسته‌بندی و تدوین کرده‌بودند را پنهان کنند و برای کسی نقل نکنند، تا تلاش‌هایشان برای حفظ اسلام ناب و استحکام مذهب تشیع مخفی بماند و دردسری برای شیعه و شیعیان ایجاد نشود.
حتی گاهی (وقتی شرایط سخت می‌شد و احتمال می‌دادند مأموران حکومتی قصد دستگیری آن‌ها و تفتیش خانه‌هایشان را دارند) این میراث را دفن می‌کردند. (مانند اتفاقی که برای کتاب‌های ارزشمند محمدبن‌ابی‌عمیر افتاد.)
حال، با توجه به این‌که شیوه «نقل حدیث» چنین بود که اصحاب برای اطمینان از صحت و اعتبار احادیث، آن‌ها را دهان‌به‌دهان و سینه‌به‌سینه انتقال می‌دادند و می‌نوشتند و دوباره قرائت می‌کردند تا مطمئن شوند الفاظ هم درست منتقل شده‌اند، تکلیف این میراث ارزشمند چه می‌شد؟
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی خَالِدٍ شَیْنُولَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع: جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ مَشَایِخَنَا رَوَوْا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ کَانَتِ التَّقِیَّةُ شَدِیدَةً فَکَتَمُوا کُتُبَهُمْ وَ لَمْ تُرْوَ عَنْهُمْ فَلَمَّا مَاتُوا صَارَتِ الْکُتُبُ إِلَیْنَا فَقَالَ: «حَدِّثُوا بِهَا فَإِنَّهَا حَقٌّ.»
الکافی، ج۱، ص۵۳
محمدبن‌حسن‌شینوله گوید:
به امام جواد (علیه‌السلام) عرض کردم:
فدایتان شوم، مشایخ(اساتید حدیثِ) ما، از امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) روایت نقل می‌کردند.
و (چون) تقیه شدید بود، کتاب‌هایشان را کتمان می‌کردند و از اهل‌بیت روایت نقل نمی‌کردند.
پس وقتی می‌مردند، کتاب‌هایشان به ما می‌رسید. (آیا می‌توانیم از آن احادیث استفاده کنیم؟)
حضرت فرمودند:
«از آن کتاب‌ها حدیث نقل کنید، چراکه آن‌ها حق هستند.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«أَمِیرَانِ وَ لَیْسَا بِأَمِیرَیْنِ لَیْسَ لِمَنْ تَبِعَ جَنَازَةً أَنْ یَرْجِعَ حَتَّى یُدْفَنَ أَوْ یُؤْذَنَ لَهُ وَ رَجُلٌ یَحُجُّ مَعَ امْرَأَةٍ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یَنْفِرَ حَتَّى تَقْضِیَ نُسُکَهَا.»
الکافی، ج۳، ص۱۷۱
امام صادق از رسول خدا نقل فرموده‌اند:
«کسی که به دنبال جنازه‌ای می‌رود، حق ندارد برگردد، تاوقتی‌که (جنازه) دفن شود، یا (از طرف صاحب‌عزا) به او اجازه داده‌شود.»
حال، به روایت زیر توجه فرمایید:
...عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: حَضَرَ أَبُو جَعْفَرٍ ع جَنَازَةَ رَجُلٍ مِنْ قُرَیْشٍ وَ أَنَا مَعَهُ وَ کَانَ فِیهَا عَطَاءٌ فَصَرَخَتْ صَارِخَةٌ فَقَالَ عَطَاءٌ: لَتَسْکُتِنَّ أَوْ لَنَرْجِعَنَّ قَالَ فَلَمْ تَسْکُتْ فَرَجَعَ عَطَاءٌ قَالَ فَقُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع: إِنَّ عَطَاءً قَدْ رَجَعَ قَالَ: «وَ لِمَ؟» قُلْتُ: صَرَخَتْ هَذِهِ الصَّارِخَةُ فَقَالَ لَهَا لَتَسْکُتِنَّ أَوْ لَنَرْجِعَنَّ فَلَمْ تَسْکُتْ فَرَجَعَ. فَقَالَ: «امْضِ بِنَا فَلَوْ أَنَّا إِذَا رَأَیْنَا شَیْئاً مِنَ الْبَاطِلِ مَعَ الْحَقِّ تَرَکْنَا لَهُ الْحَقَّ لَمْ نَقْضِ حَقَّ مُسْلِمٍ» قَالَ: فَلَمَّا صَلَّى عَلَى الْجِنَازَةِ قَالَ وَلِیُّهَا لِأَبِی جَعْفَرٍ ع: ارْجِعْ مَأْجُوراً رَحِمَکَ اللَّهُ فَإِنَّکَ لَا تَقْوَى عَلَى الْمَشْیِ. فَأَبَى أَنْ یَرْجِعَ قَالَ: فَقُلْتُ لَهُ: قَدْ أَذِنَ لَکَ فِی الرُّجُوعِ وَ لِی حَاجَةٌ أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَکَ عَنْهَا. فَقَالَ: «امْضِ فَلَیْسَ بِإِذْنِهِ جِئْنَا وَ لَا بِإِذْنِهِ نَرْجِعُ إِنَّمَا هُوَ فَضْلٌ وَ أَجْرٌ طَلَبْنَاهُ فَبِقَدْرِ مَا یَتْبَعُ الْجَنَازَةَ الرَّجُلُ یُؤْجَرُ عَلَى ذَلِکَ.»
الکافی، ج۳، ص۱۷۱
از زراره نقل شده است: امام باقر (علیه‌السلام) برای تشییع‌جنازه‌ی مردی از قریش حاضر شدند. من نیز همراه ایشان بودم. در این تشییع‌جنازه، «عَطاء»[1] نیز بود.
زنی شروع به ناله و فریاد کرد. عطاء گفت: یا او را ساکت کنید یا ما برمی‌گردیم! آن زن ساکت نشد و عطاء (تشییع‌جنازه را ترک کرد و) برگشت.
زراره گوید:
به امام باقر (علیه‌السلام) عرض کردم: عطاء برگشت.
امام فرمودند:
«چرا؟»
عرض کردم:
این زن ناله و فریاد کرد، او گفت یا ساکتش کنید یا ما برمی‌گردیم، ساکت نشد و او نیز برگشت.
امام فرمودند:
«با ما بیا! (تشییع را ادامه دهیم) ما اگر باطلی را ببینیم که همراهِ حق است[2] و به‌خاطر ترک باطل، بخواهیم حق را ترک کنیم، دراین‌صورت حق مسلمان را ادا نکرده‌ایم.»[3]
زراره گوید: وقتی نماز (میت) بر جنازه خوانده‌شد، صاحب‌عزا به امام باقر (علیه‌السلام) عرض کرد:
برگردید، شما اجرتان را بردید، خداوند شما را رحمت کند. شما توان پیاده‌روی ندارید.[4]
امام از برگشتن خودداری کردند.
به حضرت عرض کردم:
او به شما اجازه داد که برگردید. من نیز حاجتی دارم که می‌خواهم از شما درخواست کنم.[5]
امام فرمودند:
«بیا! ما با اجازه او نیامده‌ایم و با اجازه او برنمی‌گردیم. ما فقط برای کسب فضل و اجر آمده‌ایم و انسان به‌مقداری که دنبال جنازه برود، برای این کار اجر می‌گیرد.»
الکافی، ج۳، ص۱۷۱
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «عطاءبن‌ابی‌رباح»؛ از علمای مورد احترام بنی‌امیه.
[2] از این‌که حضرت شیون و فریادِ زنان پشت جنازه را «باطل» دانسته‌اند، معلوم می‌شود این‌کار (لااقل درصورتی‌که به گوش نامحرم برسد) جایز نیست.
[3] این هم درسی است که انسان حق ندارد به بهانه وجود یک باطل، حقی که نسبت به برادر مؤمنش دارد را ادا نکند و در این‌گونه موارد، ادای حق برادر مؤمن، ترجیح دارد.
[4] شاید به این خاطر باشد امام باقر (علیه‌السلام) درشت‌هیکل بوده‌اند؛ چنان‌چه امام صادق (علیه‌السلام) در ضمن حدیثی پدرشان را چنین توصیف کرده‌اند: «کَانَ رَجُلًا بَادِناً ثَقِیلًا»؛ «ایشان، مردی درشت‌هیکل و سنگین‌وزن بودند» (الکافی، ج۵، ص۷۳)
[5] «زراةبن‌أعیَن» از فقها و محدثانِ بزرگ شیعه بوده‌است و احتمالاً از امام، سؤالی علمی داشته‌است.
می‌دانید که با طهارت خوابیدن، توصیه شده‌است؛ به عنوان مثال:
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کُرْدُوسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَنْ تَطَهَّرَ ثُمَ أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ بَاتَ وَ فِرَاشُهُ کَمَسْجِدِه...»
الکافی، ج۳، ص۴۶۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرکس طهارت[1] گیرد، سپس به بسترش برود، شب را صبح می‌کند، درحالی‌که بسترش، مسجدش است.»
حال اگر انسان به رختخواب رود و یادش بیاید که طهارت ندارد...
فی رِوَایَةِ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَنْ آوَى إِلَى فِرَاشِهِ فَذَکَرَ أَنَّهُ عَلَى غَیْرِ طُهْرٍ وَ تَیَمَّمَ مِنْ دِثَارِ ثِیَابِهِ کَانَ فِی الصَّلَاةِ مَا ذَکَرَ اللَّهَ.»
المحاسن، ج۱، ص۴۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرکس به بسترش برود، آن‌گاه یادش بیاید که طهارت ندارد و با لباس‌رو (یا رواندازش) تیمم کند،[2] تا زمانی که در یاد خدا است، در (حال) نماز خواهد بود.»[3]
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] مقصود از طهارت، فقط وضو نیست، بلکه مقصود، طهارت از هرگونه حَدَثی است؛ یعنی غسل واجبی به گردن انسان نباشد و وضو نیز داشته باشد.
[2] منظور این است که به‌جای تیمم با خاک، به لباس‌رو یا رواندازش دست بزند و تیمم کند.
[3] البته در کتب فقهی تأکید شده‌است که با این تیمم نمی‌توان نماز خواند (حتی نماز مستحب). بلکه تنهااثرش این است که خوابش با طهارت باشد و ثوابش به او برسد.
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا بُشِّرَ بِالْوَلَدِ لَمْ یَسْأَلْ أَ ذَکَرٌ هُوَ أَمْ أُنْثَى حَتَّى یَقُولَ «أَ سَوِیٌّ؟»
فإِنْ کَانَ سَوِیّاً قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَخْلُقْ مِنِّی شَیْئاً مُشَوَّهاً.»
الکافی، ج۶، ص۲۱
نقل شده‌است که هرگاه به امام سجاد (علیه‌السلام) مژده ولادت فرزندشان را می‌دادند، هرگز نمی‌پرسیدند «پسر است یا دختر؟» تا این‌که می‌فرمودند: «آیا سالم است؟»
پس اگر سالم بود، می‌فرمودند: «حمد مخصوص خدایی است که چیز (ناقص و) ناسالمی از من خلق نکرده‌است.»
...عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ: «مَنْ أَقَامَ الصَّلَاةَ وَ قَالَ قَبْلَ أَنْ یُحْرِمَ وَ یُکَبِّرَ «یَا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ الْمُسِیءُ وَ قَدْ أَمَرْتَ الْمُحْسِنَ أَنْ یَتَجَاوَزَ عَنِ الْمُسِیءِ وَ أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَ أَنَا الْمُسِیءُ فَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجَاوَزْ عَنْ قَبِیحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّی» فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى مَلَائِکَتِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ عَفَوْتُ عَنْهُ وَ أَرْضَیْتُ عَنْهُ أَهْلَ تَبِعَاتِهِ.»»
فلاح‌السائل‌ونجاح‌المسائل، ص۱۵۵
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که امیر مؤمنان (علیه‌السلام) به یارانشان می‌فرمود:
«هرکس نماز بخواند و پیش از آن‌که تکبیرة‌الاحرام بگوید، این (دعا) را بگوید،
خداوند (تعالی) می‌فرماید:
«ای فرشتگانِ من! شاهد باشید که من از (گناهان) او چشم پوشیدم و کسانی که حقی بر او دارند را راضی نمودم.»
[آن دعا این است:]
«یَا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ الْمُسِیءُ
ای (خداوندِ) نیکوکار! بدکاری نزد تو آمده‌است!
و قَدْ أَمَرْتَ الْمُحْسِنَ أَنْ یَتَجَاوَزَ عَنِ الْمُسِیءِ
و تو (خودت) به نیکوکاران دستور داده‌ای از بدکاران درگذرند،
و أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَ أَنَا الْمُسِیءُ
و تو (خودت) نیکوکار هستی و من بدکارم،
فبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
پس به حق محمد و خاندانِ محمد،
صلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
بر محمد و خاندان محمد درود فرست،
و تَجَاوَزْ عَنْ قَبِیحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّی»
و از کارهای زشتی که از من می‌دانی، درگذر.»»
...عَنْ یَزِیدَ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«تَزَاوَرُوا فَإِنَّ فِی زِیَارَتِکُمْ إِحْیَاءً لِقُلُوبِکُمْ وَ ذِکْراً لِأَحَادِیثِنَا وَ أَحَادِیثُنَا تُعَطِّفُ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ فَإِنْ أَخَذْتُمْ بِهَا رَشَدْتُمْ وَ نَجَوْتُمْ وَ إِنْ تَرَکْتُمُوهَا ضَلَلْتُمْ وَ هَلَکْتُمْ فَخُذُوا بِهَا وَ أَنَا بِنَجَاتِکُمْ زَعِیمٌ.»
الکافی، ج۲، ص۱۸۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«به دیدار یکدیگر بروید؛ چراکه دیدار شما(شیعیان)، (موجبِ) زنده‌کردنِ دل‌هایتان و یادآوری احادیثِ ما(اهل‌بیت) است.
احادیث ما، شما را نسبت به یکدیگر نزدیک (و متمایل) می‌کند.
آن‌گاه اگر به آن‌ها عمل کنید، به مسیر صحیح هدایت می‌شوید و نجات می‌یابید
و اگر آن‌ها را ترک کنید، گم‌راه می‌شوید و از بین می‌روید.
پس به آن‌ها عمل کنید و من ضامن نجات شما خواهم بود.»
...عَنْ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ لِی: «أَ تَخْلُونَ وَ تَتَحَدَّثُونَ وَ تَقُولُونَ مَا شِئْتُمْ؟» فَقُلْتُ: إِی وَ اللَّهِ إِنَّا لَنَخْلُو وَ نَتَحَدَّثُ وَ نَقُولُ مَا شِئْنَا. فَقَالَ: «أَمَا وَ اللَّهِ لَوَدِدْتُ أَنِّی مَعَکُمْ فِی بَعْضِ تِلْکَ الْمَوَاطِنِ أَمَا وَ اللَّهِ إِنِّی لَأُحِبُّ رِیحَکُمْ وَ أَرْوَاحَکُمْ وَ إِنَّکُمْ عَلَى دِینِ اللَّهِ وَ دِینِ مَلَائِکَتِهِ فَأَعِینُوا بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ.»
الکافی، ج۲، ص۱۸۷
میسِّربن‌عبدالعزیز گوید: امام باقر (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«آیا شما (شیعیان) با هم خلوت[1] می‌کنید و با هم حرف می‌زنید و هرچه می‌خواهید[2] می‌گویید؟»
عرض کردم:
بله، به خدا قسم، ما با هم خلوت می‌کنیم و حرف می‌زنیم و هرچه می‌خواهیم می‌گوییم.
حضرت فرمودند:
«بدانید که به خدا قسم، دوست داشتم در بعضی از این مکان‌ها همراهِ شما باشم.
بدانید که به خدا قسم، من بوی شما و جان‌های شما را دوست دارم.
به‌راستی که شما پیروِ دین خدا و دین فرشتگان خدا هستید.
پس با پرهیزگاری و تلاشِ زیاد، (دین خدا را) یاری کنید.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] در شرایط سخت تقیه، که شیعیان سخت تحت فشار بودند و عقاید خود را مخفی می‌کردند، لازم بود که جلساتی مخفیانه، بدون حضور مخالفان و دشمنان تشکیل دهند تا دلشان با دیدار یکدیگر گرم شود، عقایدشان مستحکم گردد، از اخبار اطلاع یابند، از احکام و احادیث جدید آگاه شوند و...
[2] مقصود این است که در غیاب مخالفان و دشمنان، راحت و بدون محدودیت، سخن بگویند.
...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ مِنْ صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لْیَبْدَأْ بِالتَّکْبِیرِ.»
الکافی، ج۳، ص۳۴۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرکس تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را بعد از نماز واجب، قبل از این‌که برخیزد، بخواند، خداوند (گناهان) او را می‌آمرزد. و (البته تسبیحات را) باید با تکبیر (الله اکبر) آغاز کند.»
...عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
«تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ ع فِی کُلِّ یَوْمٍ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ صَلَاةِ أَلْفِ رَکْعَةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ.»
الکافی، ج۳، ص۳۴۳
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«خواندنِ روزانه‌ی تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بعد از هر نماز، برای من دوست‌داشتنی‌تر است از خواندنِ روزانه‌ی نمازی هزار رکعتی.»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع؛
أنَّهُ کَانَ یُسَبِّحُ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ص فَیَصِلُهُ وَ لَا یَقْطَعُهُ.
الکافی، ج۳، ص۳۴۲
نقل شده است که امام صادق (علیه‌السلام)؛
تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را می‌خواندند و آن را به صورت متصل می‌خواندند و قطع نمی‌کردند.
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«إِذَا شَکَکْتَ فِی تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع فَأَعِدْ.»
الکافی، ج۳، ص۳۴۲
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«هرگاه در (تعداد اذکار) تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) شک کردی، دوباره بخوان.»
...عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِذَا أَخَذْتَ مَضْجَعَکَ فَکَبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ احْمَدْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ سَبِّحْهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ وَ تَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنْ أَوَّلِ الصَّافَّاتِ وَ عَشْراً مِنْ آخِرِهَا.»
الکافی، ج۲، ص۵۳۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرگاه به محل خوابت رفتی،
- ۳۴مرتبه «الله اکبر»، ۳۳مرتبه «الحمد لله» و ۳۳مرتبه «سبحان الله» بگو،
- «آیة الکرسی»،[1]
- «معوذتین»[2]
- و ۱۰آیه اول و ۱۰آیه آخر سوره «صافات»[3] را بخوان.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] [آیه۲۵۵ سوره بقره:] « اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ»
[2] [سوره فلق و سوره ناس:] «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (۱) مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ (۲) وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ (۳) وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ (۴) وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ (۵)» ... «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (۱) مَلِکِ النَّاسِ (۲) إِلهِ النَّاسِ (۳) مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ (۴) الَّذی یُوَسْوِسُ فی صُدُورِ النَّاسِ (۵) مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ (۶)»
[3] [۱۰آیه اول و ۱۰آیه آخر سوره صافات:] «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَ الصَّافَّاتِ صَفًّا (۱) فَالزَّاجِراتِ زَجْراً (۲) فَالتَّالِیاتِ ذِکْراً (۳) إِنَّ إِلهَکُمْ لَواحِدٌ (۴) رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما وَ رَبُّ الْمَشارِقِ (۵) إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْکَواکِبِ (۶) وَ حِفْظاً مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ مارِدٍ (۷) لا یَسَّمَّعُونَ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلى وَ یُقْذَفُونَ مِنْ کُلِّ جانِبٍ (۸) دُحُوراً وَ لَهُمْ عَذابٌ واصِبٌ (۹) إِلاَّ مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ ثاقِبٌ (۱۰)» ... «وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ (۱۷۳) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حینٍ (۱۷۴) وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ (۱۷۵) أَ فَبِعَذابِنا یَسْتَعْجِلُونَ (۱۷۶) فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ فَساءَ صَباحُ الْمُنْذَرینَ (۱۷۷) وَ تَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حینٍ (۱۷۸) وَ أَبْصِرْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ (۱۷۹) سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ (۱۸۰) وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلینَ (۱۸۱) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ (۱۸۲)»
أنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع کَانَ یَوْماً قَدْ خَرَجَ مِنْ سُرَّ مَنْ رَأَى إِلَى قَرْیَةٍ لِمُهِمٍّ عَرَضَ لَهُ فَجَاءَ رَجُلٌ مِنَ الْأَعْرَابِ یَطْلُبُهُ فَقِیلَ لَهُ قَدْ ذَهَبَ إِلَى الْمَوْضِعِ الْفُلَانِیِّ فَقَصَدَهُ فَلَمَّا وَصَلَ إِلَیْهِ قَالَ لَهُ مَا حَاجَتُکَ فَقَالَ أَنَا رَجُلٌ مِنْ أَعْرَابِ الْکُوفَةِ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلَاءِ جَدِّکَ عَلِیِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ قَدْ رَکِبَنِی دَیْنٌ فَادِحٌ أَثْقَلَنِی حَمْلُهُ وَ لَمْ أَرَ مَنْ أَقْصُدُهُ لِقَضَائِهِ سِوَاکَ فَقَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ طِبْ نَفْساً وَ قَرَّ عَیْناً ثُمَّ أَنْزَلَهُ فَلَمَّا أَصْبَحَ ذَلِکَ الْیَوْمَ قَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ أُرِیدُ مِنْکَ حَاجَةً اللَّهَ اللَّهَ أَنْ تُخَالِفَنِی فِیهَا فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ لَا أُخَالِفُکَ فَکَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ وَرَقَةً بِخَطِّهِ مُعْتَرِفاً فِیهَا أَنَّ عَلَیْهِ لِلْأَعْرَابِیِّ مَالًا عَیَّنَهُ فِیهَا یَرْجَحُ عَلَى دَیْنِهِ وَ قَالَ خُذْ هَذَا الْخَطَّ فَإِذَا وَصَلْتُ إِلَى سُرَّ مَنْ رَأَى أَحْضِرْ إِلَیَّ وَ عِنْدِی جَمَاعَةً فَطَالِبْنِی بِهِ وَ أَغْلِظِ الْقَوْلَ عَلَیَّ فِی تَرْکِ إِیفَائِکَ إِیَّاهُ اللَّهَ اللَّهَ فِی مُخَالَفَتِی فَقَالَ أَفْعَلُ وَ أَخَذَ الْخَطَّ فَلَمَّا وَصَلَ أَبُو الْحَسَنِ إِلَى سُرَّ مَنْ رَأَى وَ حَضَرَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ کَثِیرُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْخَلِیفَةِ وَ غَیْرِهِمْ حَضَرَ ذَلِکَ الرَّجُلُ وَ أَخْرَجَ الْخَطَّ وَ طَالَبَهُ وَ قَالَ کَمَا أَوْصَاهُ فَأَلَانَ أَبُو الْحَسَنِ لَهُ الْقَوْلَ وَ رَفَقَهُ وَ جَعَلَ یَعْتَذِرُ إِلَیْهِ وَ وَعَدَهُ بِوَفائِهِ وَ طَیْبَةِ نَفْسِهِ فَنُقِلَ ذَلِکَ إِلَى الْخَلِیفَةِ الْمُتَوَکِّلِ فَأَمَرَ أَنْ یُحْمَلَ إِلَى أَبِی الْحَسَنِ ثَلَاثُونَ أَلْفَ دِرْهَمٍ فَلَمَّا حُمِلَتْ إِلَیْهِ تَرَکَهَا إِلَى أَنْ جَاءَ الرَّجُلُ فَقَالَ خُذْ هَذَا الْمَالَ فَاقْضِ مِنْهُ دَیْنَکَ وَ أَنْفِقِ الْبَاقِیَ عَلَى عِیَالِکَ وَ أَهْلِکَ وَ أَعْذِرْنَا فَقَالَ لَهُ الْأَعْرَابِیُّ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ اللَّهِ إِنَّ أَمَلِی کَانَ یَقْصُرُ عَنْ ثُلُثِ هَذَا وَ لَکِنَّ اللَّهَ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالاتِهِ وَ أَخَذَ الْمَالَ وَ انْصَرَفَ.
کشف‌الغمةفی‌معرفة‌الأئمة، ج۲، ص۳۷۴
روزی امام هادی (علیه‌السلام) کار مهمی که برایشان پیش آمده‌بود، از سامرا خارج شدند.
مردی عرب دنبال ایشان می‌گشت. به او گفتند امام به فلان‌جا رفته‌است. به‌سمت امام حرکت کرد.
وقتی به امام رسید، ایشان فرمودند: «حاجتت چیست؟»
گفت: من مردی از اعراب کوفه و از شیعیان جدتان، علی‌بن‌ابی‌طالب هستم. دچار بدهیِ بزرگی شده‌ام که توان پرداختش را ندارم. جز شما کسی را ندارم که برای پرداختش به او مراجعه کنم.
امام هادی (علیه‌السلام) به او فرمودند: «ناراحت نباش و امیدوار باش.»
سپس حضرت آن مرد را در محلی که بودند اسکان دادند و وقتی صبح شد، به او فرمودند: «از تو درخواستی دارم. تو را به خدا، دراین‌رابطه با من مخالفت نکن.»
مرد عرب عرض کرد: نه، با شما مخالفت نمی‌کنم.
امام هادی (علیه‌السلام) یادداشتی به خطِ خودشان نوشتند و در آن اعتراف کردند که مالی به اعرابی بدهکارند و مبلغی بیش از بدهیِ مرد عرب تعیین کردند.
به مرد عرب فرمودند: «این یادداشت را بگیر و وقتی من به سامرا رفتم و گروهی نزد من بودند، پیشِ من بیا و با استناد به این یادداشت، پولت را مطالبه کن و بر من سخت بگیر و با سخنانی درشت، از من بخواه حقت را بدهم. تو را به خدا، با من مخالفت نکن.»
آن مرد این کار را کرد و یادداشت را گرفت و در سامرا، خدمت امام رسید، در حالی که تعداد زیادی از یاران خلیفه (متوکل عباسی) و دیگران، پیش امام بودند.
مرد عرب آمد و یادداشت را در آورد و آن را مطالبه کرد و همان‌طور که حضرت توصیه کرده‌بودند، حرف زد.
امام هادی (علیه‌السلام) با نرمی و ملایمت با او برخورد کردند و معذرت خواهی کردند و به او قول دادند که دینشان را بپردازند و او را از ناراحتی در آورند.
این ماجرا برای خلیفه، متوکل عباسی نقل شد، پس دستور داد سی‌هزاردرهم به امام هادی (علیه‌السلام) پرداخت شود.
وقتی پول را به امام دادند، آن را کنار گذاشتند تا آن مرد بیاید.
آن‌گاه به او فرمودند: «این پول را بگیر و با آن بدهی‌ات را پرداخت کن و بقیه‌اش را برای اهل و عیالت خرج کن و ما را معذور بدار.»
مرد عرب عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! به خدا قسم، خواسته‌ی من کمتر از یک‌سومِ این مبلغ بود، اما خداوند بهتر می‌داند رسالتش را در چه جایی (خاندانی) قرار دهد.
پول گرفت و از نزد امام رفت.
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ذکر این نکته ضروری است که امام هادی (علیه‌السلام) با این کار، نه‌فقط قصد کمک به آن شیعه‌ی بدهکار را داشتند، بلکه احتمالاً می‌خواسته‌اند حساسیت حکومت را نسبت به خود و وجوهاتی که از اقصی‌نقاط جهان از طرف شیعیان و از طریق شبکه‌ی مخفیِ وکالت، به ایشان می‌رسید، بکاهند.
به‌هرحال، حکومت‌ها از قدرتمند شدنِ افراد هراس دارند و امام هادی احتمالاً با این ترفند می‌خواسته‌اند طوری وانمود کنند که حتی در پرداخت بدهی‌های خودشان درمانده‌اند.
شبکه‌ی وکالت، شبکه‌ی مخفیِ هرمی شکلی است که از زمان امام باقر و امام صادق کم‌کم شکل گرفت. در رأس آن، امام قرار داشت و شاخه‌شاخه می‌شد و به صورتِ مویرگی، به نمایندگان امام در اقصی‌نقاط جهان می‌رسید.
این شبکه، در زمانی شکل گرفت که شیعه، مذهبی ممنوعه بود و ائمه مجبور بودند از این طریق، راهی ارتباطی میان خود و شیعیانشان ایجاد کنند.
از طریق این شبکه، دستوراتِ لازم و احکام و معارف، از بالا به پایین می‌رفت. مردم نیز وجوهات شرعی‌شان را به امام می‌رساندند و امام مجدداً آن را از طریق همین شبکه، در جاهایی که لازم بود، مصرف می‌کردند.
برای دانستن پیرامون جزئیات این شبکه، به کتاب «سازمان وکالت» نوشته حجت‌الاسلام محمدرضا جباری مراجعه کنید.
بعداًنوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
یکی از مخاطبان، در مورد مطلب اخیر نکته‌ای فرمودند که خوب است توضیح دهم.
آیا کسی در این ماجرا دروغ گفته‌است؟
خیر، اگر دقت کرده‌باشید، امام اول خود را به آن مرد بدهکار کردند و بر روی کاغذی به این بدهکاری اعتراف نمودند. بعد از این بود که مرد طلبش را از امام خواست.
در آخر هم وقتی مبلغ را به او دادند، فرمودند: «أعذرنا»؛ ما را معذور بدار.
...عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: «مَنْ غَسَّلَ مَیِّتاً فَأَدَّى فِیهِ الْأَمَانَةَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ.» قُلْتُ: وَ کَیْفَ یُؤَدِّی فِیهِ الْأَمَانَةَ؟ قَالَ: «لَا یُحَدِّثُ بِمَا یَرَى.»
الکافی، ج۳، ص۱۶۴
سعدبن‌طَریف گوید: امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند:
«کسی که مرده‌ای را غسل دهد و در این کار، امانت‌دار باشد، خداوند (گناهانِ) او را می‌آمرزد.»
عرض کردم:
چگونه در این کار امانت‌داری کند؟!
فرمودند:
«آن‌چه را می‌بیند، (برای دیگران) نقل نکند.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هنگام تغسیل و تکفینِ میت، هم بخش‌های خصوصی بدن او آشکار می‌شود و هم ممکن است حَدَثی از او خارج شود و به‌هرحال، صحنه‌های ناخوش‌آیندی مشاهده شود. بازگو کردن این مشاهدات، موجب تحقیر مؤمن و رفتنِ آبروی او نزد دیگران است و جایز نیست.
به نظر می‌رسد با وجود تأکید بر امانت‌داریِ غسل‌دهنده‌ی میت (در مورد آن‌چه دیده‌است)، شرایطی که در بعضی غسّال‌خانه‌ها مهیا شده‌است تا مردم بتوانند از پشت شیشه، تغسیل و تکفین میت را تماشا کنند، چندان معقول و مشروع نیست.
پیش‌تر در مطلبی با عنوان «سال‌های غربت امام سجاد، پس از واقعه عاشورا» به غربتِ شدید حضرت و علت‌های آن اشاره شد.
حدیث زیر نیز مؤیّدِ این نکته است:
...عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع:
«مَا یَنْقِمُ النَّاسُ مِنَّا فَنَحْنُ وَ اللَّهِ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ بَیْتُ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ.»
الکافی، ج۱، ص۲۲۱
از امام سجاد (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«چرا مردم ما را مؤاخذه و انکار[*] می‌کنند؟!
ما(اهل‌بیت) - به خدا قسم - درخت نبوت، خاندان رحمت، سرچشمه علم و محل رفت‌وآمد فرشتگان هستیم.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] در متنِ حدیث، واژه «نقم» به‌کار رفته‌است. معنای دقیقِ این واژه، به شرح زیر است:
- انکار کردن (قبول نداشتن) و معیوب دانستن (به عیب نسبت دادن) (معجم‌مقاییس‌اللغة)
- مؤاخذه‌ی همراه با اکراه (التحقیق‌فی‌کلمات‌القرآن‌الکریم)
- اکراهِ شدید، انکار کردن، معیوب دانستن (مجمع‌البحرین)
- کینه داشتن (مقدمة‌الأدب)
- مؤاخذه و عیب‌جویی، به علت انجام کار بد (فرهنگ ابجدی)
...عَنْ یَحْیَى بْنِ سَابُورَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی الْمَیِّتِ تَدْمَعُ عَیْنُهُ عِنْدَ الْمَوْتِ فَقَالَ:
«ذَلِکَ عِنْدَ مُعَایَنَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَیَرَى مَا یَسُرُّهُ.» ثُمَّ قَالَ: «أَ مَا تَرَى الرَّجُلَ یَرَى مَا یَسُرُّهُ وَ مَا یُحِبُّ فَتَدْمَعُ عَیْنُهُ لِذَلِکَ وَ یَضْحَکُ؟»
الکافی، ج۳، ص۱۳۳
یحیی‌بن‌سابور گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که درباره مرده‌ای که هنگام مرگ، چشمش اشک‌بار می‌شود، فرمودند:
«این حالت، هنگام دیدنِ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) رخ می‌دهد. او چیزی را دیده که شادمانش کرده است.»
حضرت سپس فرمودند:
«مگر ندیده‌ای کسی را که چیزی که شادمانش می‌کند و دوستش دارد را می‌بیند و به‌همین‌خاطر، چشمش پر از اشک می‌شود و می‌خندد؟»
...عَنْ سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ هَلْ یُکْرَهُ الْمُؤْمِنُ عَلَى قَبْضِ رُوحِهِ؟ قَالَ:
«لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ إِذَا أَتَاهُ مَلَکُ الْمَوْتِ لِقَبْضِ رُوحِهِ جَزِعَ عِنْدَ ذَلِکَ فَیَقُولُ لَهُ مَلَکُ الْمَوْتِ یَا وَلِیَّ اللَّهِ لَا تَجْزَعْ فَوَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً ص لَأَنَا أَبَرُّ بِکَ وَ أَشْفَقُ عَلَیْکَ مِنْ وَالِدٍ رَحِیمٍ لَوْ حَضَرَکَ افْتَحْ عَیْنَکَ فَانْظُرْ.» قَالَ: «وَ یُمَثَّلُ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ ذُرِّیَّتِهِمْ ع فَیُقَالُ لَهُ هَذَا رَسُولُ اللَّهِ وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الْأَئِمَّةُ ع رُفَقَاؤُکَ...»
الکافی، ج۳، ص۱۲۷
سدیر صًیرَفی گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
فدایتان شوم، ای فرزند رسول خدا! آیا مؤمن از قبض روحش، اکراه دارد؟
حضرت فرمودند:
«نه، به خدا قسم! هرگاه فرشته مرگ برای قبض روح مؤمن بیاید، او بی‌تابی می‌کند. آن‌گاه فرشته مرگ به او می‌گوید:
«ای دوستِ خدا! بی‌تابی نکن. قسم به کسی که محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مبعوث نمود، من با تو خوب رفتار خواهم کرد و از پدری مهربان، نسبت به تو دل‌سوزتر خواهم بود. اگر کسی نزدت آمد، چشمت را باز کن.»»
امام صادق (علیه‌السلام) ادامه دادند:
«رسول خدا و امیر مؤمنان و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین و سایر ائمه (صلوات‌الله‌علیهم) برای او متمثّل می‌شوند و به او گفته می‌شود:
«این‌ها رسول خداست، امیر مؤمنان ، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین و سایر ائمه، دوستانِ تو هستند.»»
