...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِنَّ مِنْ تَمَامِ التَّحِیَّةِ لِلْمُقِیمِ الْمُصَافَحَةَ وَ تَمَامِ التَّسْلِیمِ عَلَى الْمُسَافِرِ الْمُعَانَقَةَ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«به‌راستی که سلام‌واحوال‌پرسی با کسی که مسافر نیست، با «دست دادن» کامل می‌شود
و سلام‌وعلیک با کسی که مسافر است، با «در آغوش گرفتن» کامل می‌شود.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَى الْکَبِیرِ وَ الْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ وَ الْقَلِیلُ عَلَى الْکَثِیرِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«کوچک‌تر به بزرگ‌تر (زودتر) سلام می‌کند،
رهگذر به کسی که نشسته،
و گروهی که کمترند به گروه پرتعدادترند.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«الْقَلِیلُ یَبْدَءُونَ الْکَثِیرَ بِالسَّلَامِ وَ الرَّاکِبُ یَبْدَأُ الْمَاشِیَ وَ أَصْحَابُ الْبِغَالِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْحَمِیرِ وَ أَصْحَابُ الْخَیْلِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْبِغَالِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۴۶
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«گروهی که کمترند به گروهی که پرتعدادترند زودتر سلام می‌کنند،
سواره به پیاده،
قاطرسوار به الاغ‌سوار،
و اسب‌سوار به قاطرسوار.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«مَنْ وَقَّرَ ذَا شَیْبَةٍ فِی الْإِسْلَامِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل فرموده‌اند:
«هرکه با کسی که مویش را در اسلام سفید کرده، با وقار (سنگینی و احترام) رفتار کند، خداوند (عزّوجلّ) او را از وحشت در روز قیامت در امان خواهدداشت.»
...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِی الشَّیْبَةِ وَ مَنْ أَکْرَمَ مُؤْمِناً فَبِکَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِی شَیْبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَنْ یَسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۸
عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است:
«احترام به مؤمن موی‌سفید، از مصادیق احترام به خداوند (عزّوجلّ) است؛
هرکس به مؤمنی احترام بگذارد، گویا به خداوند احترام گذاشته است
و هرکس مؤمن موی‌سفیدی را کوچک شمارد، خداوند پیش از مرگش، کسی را نزدش می‌فرستد که او را کوچک شمارد.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«دَخَلَ رَجُلَانِ عَلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَأَلْقَى لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا وِسَادَةً فَقَعَدَ عَلَیْهَا أَحَدُهُمَا وَ أَبَى الْآخَرُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اقْعُدْ عَلَیْهَا فَإِنَّهُ لَا یَأْبَى الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ ثُمَّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَتَاکُمْ کَرِیمُ قَوْمٍ فَأَکْرِمُوهُ.»
الکافی، ج۲، ص۶۵۹
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«دو مرد خدمت امیر مؤمنان (علیه‌السلام) رسیدند. حضرت برای هریک از آن‌دو، بالشی گذاشتند؛
یکی‌شان روی بالش نشست و دیگری از این کار خودداری کرد.
امیر مؤمنان (علیه‌السلام) فرمودند:
«فقط الاغ است که از احترام‌شدن خودداری می‌کند!
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:
«هرگاه بزرگِ قومی نزدتان آمد، به او احترام بگذارید.»»»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یُحَدِّثَ بِحَدِیثٍ یَکْتُمُهُ صَاحِبُهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ ثِقَةً أَوْ ذِکْراً لَهُ بِخَیْرٍ.»
الکافی، ج۲، ص۶۶۰
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«مجالس(نشست‌ها) امانت هستند و کسی حق ندارد حرفی را که هم‌نشینش آن را پنهان می‌کند، بدون اجازه‌اش، بازگو کند.
مگراین‌که (به کسی بگوید که) کاملاً مورد اعتماد باشد یا ذکر خیری از هم‌نشینش باشد.»
شرح این حدیث، از زبان رسای رهبر انقلاب دل‌نشین‌تر است.
در حدیث قبل، به تأکید امام صادق (علیه‌السلام) بر این‌که «جوان» باید «یا عالم باشد یا متعلم» اشاره شد.
امیر مؤمنان (علیه‌السلام) در سخنانی جداگانه، از علت حساسیت بر این دو مسأله رمزگشایی نموده‌اند...
حضرت در سخنی خطاب به کمیل، علت «حساسیت برای خارج نبودن از آن دو حال» را چنین بیان داشته‌اند:
«یَا کُمَیْلَ بْنَ زِیَادٍ! النَّاسُ ثَلَاثَةٌ فَعَالِمٌ رَبَّانِیٌّ وَ مُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبِیلِ نَجَاةٍ وَ هَمَجٌ رَعَاعٌ أَتْبَاعُ کُلِّ نَاعِقٍ یَمِیلُونَ مَعَ کُلِّ رِیحٍ لَمْ یَسْتَضِیئُوا بِنُورِ الْعِلْمِ وَ لَمْ یَلْجَئُوا إِلَى رُکْنٍ وَثِیق.»
نهج‌البلاغة، ص۴۹۶
«ای کمیل‌بن‌زیاد! مردم سه دسته‌اند:
- عالمی ربّانی،
- متعلّمی که بر راه نجات (در حرکت) است
- و پشه‌ای ناچیز که از هر ندادهنده‌ای پیروی می‌کند، با هر بادی جابه‌جا می‌شود، از نور علم بهره‌مند نمی‌گردد و به هیچ ستون استواری پناه نخواهدبرد.»
ایشان در نامه‌ای به فرزندشان؛ امام حسن (علیهماالسلام) نیز از علت «حساسیت نسبت به جوانان» پرده برداشته‌اند:
«إِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ کَالْأَرْضِ الْخَالِیَةِ مَا أُلْقِیَ فِیهَا مِنْ شَیْءٍ قَبِلَتْه»
نهج‌البلاغة، ص۳۹۳
«به‌راستی که قلب جوان مانند زمینی (حاصل‌خیز) است که کِشتی در آن صورت نگرفته؛ هرچه در آن افکنده شود، آن را می‌پذیرد.»
أبُو قَتَادَةَ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، أَنَّهُ قَالَ:
«لَسْتُ أُحِبُّ أَنْ أَرَى الشَّابَّ مِنْکُمْ إِلَّا غَادِیاً فِی حَالَیْنِ: إِمَّا عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً؛ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ، فَإِنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ، وَ إِنْ ضَیَّعَ أَثِمَ، وَ إِنْ أَثِمَ سَکَنَ النَّارَ، وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بِالْحَقِّ.»
الأمالی(للطوسی)، ص۳۰۳
ابوقَتاده از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌است که فرمودند:
«دوست ندارم جوانی از شما (شیعیان) را ببینم، که روزی از این دو حال خارج باشد:
یا عالم(دانش‌مند) باشد یا متعلّم(دانش‌آموز)؛
زیرا ـ قسم به خدایی که محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را به‌حق مبعوث نمود ـ
اگر چنین نکند، کوتاهی نموده
و اگر کوتاهی نماید، (فرصتش را) تباه ساخته
و اگر (فرصتش را) تباه سازد، گناه کرده[*]
و اگر گناه کند، در آتش ساکن می‌شود.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] جالب است بدانید واژه «گناه» در زبان عربی و ادبیات دینی، بیش از سی معادل دارد که هریک دارای معنایی ظریف است و در جای خود به‌کار می‌رود؛ ذنب، اثم، وزر، عصیان، طغیان، فسق، فجور و...
در این حدیث، از کلمه «اثم» استفاده شده که گوهرمعنایی آن؛ کوتاهی، قصور و کندی در انجام وظایف است.
چنان‌چه ابن‌فارس گفته‌است:
«الهمزة و الثاء و المیم: تدلُّ على أصلٍ واحد، و هو البطء و التأخُّر»
معجم‌مقاییس‌اللغه، ج۱، ص۶۰
...عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«إِنَّمَا شِیعَةُ جَعْفَرٍ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ اشْتَدَّ جِهَادُهُ وَ عَمِلَ لِخَالِقِهِ وَ رَجَا ثَوَابَهُ وَ خَافَ عِقَابَهُ فَإِذَا رَأَیْتَ أُولَئِکَ فَأُولَئِکَ شِیعَةُ جَعْفَرٍ.»
الخصال، ج۱، ص۲۹۶
مفضل‌بن‌عمر گوید: امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«تنها کسی شیعه جعفر است که:
- شکم و دامنش را از پلیدی‌ها باز دارد،
- سخت‌کوش باشد،
- برای خداوند عمل کند،
- به پاداش او امید داشته باشد
- و از کیفر او بترسد.
اگر چنین کسانی را دیدی، شیعه جعفر، این‌ها هستند.»
بر اساس روایات، «شوخی» خوب است و مؤمن شوخ است، اما برای آن مرزهایی نیز تعیین شده‌است؛ مثل این‌که زیادی نباشد، دروغ نباشد، ناحق نباشد، موجب ترساندن نشود و...
یکی از خط‌قرمزهای تعیین شده برای شوخی که متأسفانه در جامعه رواج دارد و در رسانه‌ها نیز در حال عادی‌سازی می‌باشد، «شوخی جنسی» است.
...عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ:
«إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ الْمُدَاعِبَ فِی الْجَمَاعَةِ بِلَا رَفَثٍ.»[*]
الکافی، ج۲، ص۶۶۳
عبدالله‌بن‌محمد‌جُعفی گوید: شنیدم که امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرمودند:
«به‌راستی که خداوند (عزّوجلّ) دوست دارد کسی را که در جمع شوخی می‌کند، بدون این‌که حرف شرم‌آوری بزند.»[*]
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] در متن حدیث، فرموده شده: در شوخی نباید «رفث» باشد. ابن‌فارس از لغت‌شناسان اهل دقت که سعی‌اش استخراج ریشه اصلی کلمات است، در بیان معنای این واژه گفته‌است:
«رفث: تمام مشتقات این سه حرف، یک ریشه دارد و آن؛ هر حرفی است که انسان از بیان آن شرم دارد.
ریشه آن «الرَفَث»؛ به معنای «نکاح» (هم‌بسترشدن) است؛ چنان‌چه خداوند (جلّ‌ثناؤه) فرموده‌است:
«أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِکُمْ»؛ «در شب (ماه) روزه، هم‌بسترشدن با زنانتان، برای شما حلال شده‌است.» [بقره:۱۸۷].»
معجم‌مقاییس‌اللغه، ج۲، ص۴۲۱
قالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ:
«أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِدَائِکُمْ مِنْ دَوَائِکُمْ قُلْنَا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ دَاؤُکُمُ الذُّنُوبُ وَ دَوَاؤُکُمُ الِاسْتِغْفَارُ.»
جامع الأخبار(للشعیری)، ص۵۷
امام صادق از پدرانشان از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) نقل کرده‌اند که (خطاب به مردم) فرمودند:
«آیا به شما خبر ندهم از بیماری‌تان و داروی‌تان؟»
عرض کردند:
«بله (بفرمایید) ای رسول خدا!»
حضرت فرمودند:
«بیماری‌تان، گناهان هستند و داروی‌تان استغفار است.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
حضرت آیت‌الله بهجت، در جمع طلاب معترض به ماجرای کنفرانس برلین، ضمن بیان این حدیث، ریشه‌ی مشکلات مسلمانان را به زیبایی تشریح کرده‌اند.
شنیدن فایل صوتی بیانات ایشان را که گره‌گشای مشکلات امروز کشور نیز خواهد بود، به شما توصیه می‌کنم. (صوت + متن)
...عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«یقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ عَظَمَتِی وَ کبْرِیائِی وَ نُورِی وَ عُلُوِّی وَ ارْتِفَاعِ مَکانِی لَا یؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَاهُ عَلَی هَوَای إِلَّا شَتَّتُّ عَلَیهِ أَمْرَهُ وَ لَبَّسْتُ عَلَیهِ دُنْیاهُ وَ شَغَلْتُ قَلْبَهُ بِهَا وَ لَمْ أُؤْتِهِ مِنْهَا إِلَّا مَا قَدَّرْتُ لَهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ عَظَمَتِی وَ نُورِی وَ عُلُوِّی وَ ارْتِفَاعِ مَکانِی لَا یؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَای عَلَی هَوَاهُ إِلَّا اسْتَحْفَظْتُهُ مَلَائِکتِی وَ کفَّلْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ رِزْقَهُ وَ کنْتُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَةِ کلِّ تَاجِرٍ وَ أَتَتْهُ الدُّنْیا وَ هِی رَاغِمَةٌ.»
الکافی، ج۲، ص۳۳۵
امام باقر از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل فرموده‌است:
«خداوند (عزّوجلّ) می‌فرماید:
«قسم به عزتم و جلالم و عظمتم و کبریایم و نورم و برتری‌ام و بلندی مکانم!
هیچ بنده‌ای خواسته‌ی خودش را به خواسته‌ی من ترجیح نمی‌دهد، مگراین‌که...
کارش را نابه‌سامان می‌سازم،
او را با دنیایش می‌فریبم،
قلبش را به دنیا مشغول می‌کنم
و هرگز از دنیا، به‌جز مقداری که خودم برایش مقدّر ساخته‌ام، به او چیزی نمی‌رسانم.
قسم به عزتم و جلالم و عظمتم و نورم و برتری‌ام و بلندی مکانم!
هیچ بنده‌ای خواسته‌ی من را به خواسته‌ی خودش ترجیح نمی‌دهد، مگراین‌که...
فرشتگانم را به نگهبانی از او می‌گمارم،
آسمان‌ها و زمین‌ها را متکفّل تأمین روزی‌اش قرار می‌دهم،
خودم از پسِ تجارت هر تاجری پشتیبان او می‌باشم
و دنیا را، ذلیلانه، نزدش حاضر می‌کنم.»»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
باور کنیم، عمل کنیم و اثرش را ببینیم...
...عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّخَعِیِّ قَالَ: سَأَلَ الْفَهْفَکِیُّ أَبَا مُحَمَّدٍ ع:
ما بَالُ الْمَرْأَةِ الْمِسْکِینَةِ الضَّعِیفَةِ تَأْخُذُ سَهْماً وَاحِداً وَ یَأْخُذُ الرَّجُلُ سَهْمَیْنِ؟!
فقَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ ع:
«إِنَّ الْمَرْأَةَ لَیْسَ عَلَیْهَا جِهَادٌ وَ لَا نَفَقَةٌ وَ لَا عَلَیْهَا مَعْقُلَةٌ إِنَّمَا ذَلِکَ عَلَى الرِّجَالِ.»
فقُلْتُ فِی نَفْسِی:
قدْ کَانَ قِیلَ لِی إِنَّ ابْنَ أَبِی الْعَوْجَاءِ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ فَأَجَابَهُ بِهَذَا الْجَوَابِ.
فأَقْبَلَ أَبُو مُحَمَّدٍ ع عَلَیَّ فَقَالَ:
«نَعَمْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةُ مَسْأَلَةُ ابْنِ أَبِی الْعَوْجَاءِ وَ الْجَوَابُ مِنَّا وَاحِدٌ إِذَا کَانَ مَعْنَى الْمَسْأَلَةِ وَاحِداً جَرَى لآِخِرِنَا مَا جَرَى لِأَوَّلِنَا وَ أَوَّلُنَا وَ آخِرُنَا فِی الْعِلْمِ سَوَاءٌ وَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَضْلُهُمَا.»
الکافی، ج۷، ص۸۵
اسحاق‌بن‌محمد نخعی گوید: فهفکی از ابومحمد (امام حسن عسکری علیهماالسلام) پرسید:
چطور می‌شود یک زن مسکین[1] و ضعیف، یک سهم (از ارث) ببرد ولی مرد، دو سهم؟!
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) فرمودند:
«به‌راستی که زن، نه جهادی بر او واجب است، نه نفقه‌ای[2] به گردنش است و نه پرداخت دیه قتل خطایی[3]، بلکه این‌ها بر عهده مردان است.»
اسحاق‌بن‌محمد گوید:
با خود گفتم: شنیده‌ام ابن‌ابی‌العوجاء[4] نیز از امام صادق (علیه‌السلام) همین مسأله را پرسیده‌است و ایشان نیز همین پاسخ را داده‌اند.
(در این فکر بودم که) امام حسن عسکری (علیه‌السلام) رو به من کردند و فرمودند:
«بله، این، همان مسأله (شبهه‌ی) ابن‌ابی‌العوجاء است و جواب ما (اهل بیت) هم یکی است. هرگاه معنای مسائل یکی باشد، پاسخ آخرین فرد ما نیز، همان پاسخ اولینِ ماست.[5]
اولین و آخرین ما در علم برابریم، هرچند رسول خدا و امیر مؤمنان (صلوات‌الله‌علیهما) فضیلت خاص خود را دارند.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «مسکین» به کسی گفته می‌شود که از شدت فقر، بی‌چاره و درمانده شده‌باشد.
[2] «نفقه» مالی است که برای ادامه زندگی، صرف مخارج ضروری همسر، فرزندان، خویشاوندان و مانند آن‌ها می‌شود؛ اعم از خوراک، پوشاک، مسکن و غیره.
[3] توضیح مختصر آن‌که: اگر کسی مرتکب قتلی کاملاً غیرعمد شود، پرداخت دیه‌ی مقتول، به‌عهده‌ی عاقله‌ی قاتل (بستگان نسبی ذکور قاتل) است، بنابراین بستگان مؤنث قاتل (؛ همسر، دختر، مادر یا...) از پرداخت دیه معاف‌اند.
[4] از اندیشمندان ملحِدِ قرن دوم که در سرزمین‌های اسلامی به نشر عقائد کفرآمیز خود می‌پرداخته و چندین گفتگو نیز با امام صادق (علیه‌السلام) و شاگردانشان داشته‌است.
[5] در حدیثی دیگر از امام رضا (علیه‌السلام) نیز پاسخی با همین مضمون داده شده‌است:
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع کَتَبَ إِلَیْهِ فِی جَوَابِ مَسَائِلِه:
«...وَ عِلَّةُ إِعْطَاءِ النِّسَاءِ نِصْفَ مَا یُعْطَى الرِّجَالُ مِنَ الْمِیرَاثِ لِأَنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا تَزَوَّجَتْ أَخَذَتْ وَ الرَّجُلَ یُعْطِی فَلِذَلِکَ وُفِّرَ عَلَى الرِّجَالِ وَ عِلَّةٌ أُخْرَى فِی إِعْطَاءِ الذَّکَرِ مِثْلَیْ مَا یُعْطَى الْأُنْثَى لِأَنَّ الْأُنْثَى فِی عِیَالِ الذَّکَرِ إِنِ احْتَاجَتْ وَ عَلَیْهِ أَنْ یَعُولَهَا وَ عَلَیْهِ نَفَقَتُهَا وَ لَیْسَ عَلَى الْمَرْأَةِ أَنْ تَعُولَ الرَّجُلَ وَ لَا تُؤْخَذُ بِنَفَقَتِهِ إِنِ احْتَاجَ فَوَفَّرَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى الرِّجَالِ لِذَلِکَ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ»[النساء:۳۴].»
عیون‌أخبارالرضا، ج۲، ص۹۸
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ما را به دقت در مورد شیری که نوزاد با آن تغذیه می‌شود، دعوت کرده‌اند.
ایشان علاوه بر این‌که بهترین شیر را شیر مادر دانسته‌اند، هشدارهای دیگری نیز داده‌اند که در زیر نمونه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌شود:
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع:
«انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَکُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ.»
الکافی، ج۶، ص۴۴
امام صادق از امیر مؤمنان (علیهماالسلام) نقل کرده‌اند:
«توجه کنید که چه زنی به فرزندانتان شیر می‌دهد؛ چراکه فرزند بر (پایه‌ی) همان شیر رشد می‌کند.»
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص یَقُولُ:
«لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یَغْلِبُ الطِّبَاعَ.»
الکافی، ج۶، ص۴۳
امام صادق فرموده‌اند: امیر مؤمنان (علیهماالسلام) می‌فرمودند:
«زن احمق را برای شیر دادن (به فرزندانتان) انتخاب نکنید؛ چراکه شیر بر طبع‌ها غلبه می‌کند.»
...عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
«لَبَنُ الْیَهُودِیَّةِ وَ النَّصْرَانِیَّةِ وَ الْمَجُوسِیَّةِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ لَبَنِ وَلَدِ الزِّنَا.»
الکافی، ج۶، ص۴۳
از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«شیر زن یهودی و نصرانی و مجوس، برای من محبوب‌تر است از شیر زنازاده.»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ ع:
«اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِیَّاکَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعْدِی.»
الکافی، ج۶، ص۴۴
محمدبن‌مروان گوید: امام باقر (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«برای شیر دادن به فرزندت، زنان زیبا را انتخاب کن و مبادا زنان زشت را انتخاب کنی؛ چرا که شیر (ویژگی‌ها را) انتقال می‌دهد.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هرچند در این زمانه (به دلیل رواج مصرف شیرخشک)، از دایه یا زنان دیگر برای شیر دادن استفاده نمی‌شود، اما این هشدار که برخی خوی‌ها از طریق شیر به فرزند منتقل می‌شود هم‌چنان برقرار است؛
مردان هنگام انتخاب همسر باید توجه داشته‌باشند که علاوه بر انتخاب همسر برای خود، درحال انتخاب مادر برای فرزندشان نیز هستند و ویژگی‌های این مادر خواه‌ناخواه بر فرزندان و نسلشان اثرگذار است.
دختران امروز و مادران فردا نیز باید توجه داشته‌باشند که ویژگی‌های خوب یا بدی که دارند، خواه‌ناخواه به فرزندان و نسل آینده‌شان منتقل خواهد شد، پس باید در رفع عیوب و کسب فضائل کوشا باشند.
...عَنْ الرِّضَا ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«لَیْسَ لِلصَّبِیِ لَبَنٌ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ أُمِّهِ.»
عیون‌أخبارالرضا، ج۲، ص۳۴
امام رضا از رسول خدا ﴿صلوات‌الله‌علیهما﴾ نقل فرموده‌اند:
«هیچ شیری برای کودک، بهتر از شیر مادرش نیست.»
...عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أُمِ حَمِیدَةَ أُعَزِّیهَا بِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَبَکَتْ وَ بَکَیْتُ لِبُکَائِهَا ثُمَّ قَالَتْ: یَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَوْ رَأَیْتَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عِنْدَ الْمَوْتِ لَرَأَیْتَ عَجَباً. فَتَحَ عَیْنَیْهِ ثُمَّ قَالَ: «اجْمَعُوا إِلَیَّ کُلَّ مَنْ کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ قَرَابَةٌ.» قَالَتْ: فَمَا تَرَکْنَا أَحَداً إِلَّا جَمَعْنَاهُ. قَالَتْ: فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ.»
المحاسن، ج۱، ص۸۰
ابوبصیر گوید: خدمت ام‌حمیده (همسر امام صادق علیهماالسلام) رسیدم تا برای (شهادت) امام صادق به ایشان تسلیت گویم.
ایشان گریه کردند و من نیز به‌خاطر گریه‌شان گریه کردم.
سپس فرمود:
ای ابومحمد! اگر امام صادق (علیه‌السلام) را هنگام مرگ می‌دیدی، تعجب می‌کردی؛ چشمانشان را باز کردند و فرمودند:
«همه کسانی که با آن‌ها قرابت (خویشاوندی) دارم را حاضر کنید!»
ام‌حمیده فرمود: (از میان نزدیکان) کسی نبود که حاضر نکرده‌باشیم.
آن‌گاه حضرت به آن‌ها نگاهی کردند و فرمودند:
«به‌راستی کسی که نماز را سبک شمارد، به شفاعت ما (اهل بیت) دست نمی‌یابد.»
...عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع یَقُولُ:
«إِنَّ الْخَضِرَ ع شَرِبَ مِنْ مَاءِ الْحَیَاةِ فَهُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ حَتَّى یُنْفَخَ فِی الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَیَأْتِینَا فَیُسَلِّمُ فَنَسْمَعُ صَوْتَهُ وَ لَا نَرَى شَخْصَهُ وَ إِنَّهُ لَیَحْضُرُ حَیْثُ مَا ذُکِرَ فَمَنْ ذَکَرَهُ مِنْکُمْ فَلْیُسَلِّمْ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ فَیَقْضِی جَمِیعَ الْمَنَاسِکِ وَ یَقِفُ بِعَرَفَةَ فَیُؤَمِّنُ عَلَى دُعَاءِ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیُؤْنِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِی غَیْبَتِهِ وَ یَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُ.»
کمال‌الدین‌وتمام‌النعمة، ج۲، ص۳۹۰
حسن‌بن‌علی‌بن‌فضّال گوید: از امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیهماالسلام) شنیدم که می‌فرمودند:
«به‌راستی که خضر از آب حیات نوشید؛ ازاین‌رو، او زنده است و تا زمانی که در صور دمیده شود، نمی‌میرد.
او نزد ما (اهل بیت) می‌آید و سلام می‌کند. ما صدایش را می‌شنویم اما جسمش را نمی‌بینیم.
هرجا یادی از او شود، حاضر می‌شود؛ پس هریک از شما که او را یاد کند، (خضر) به او سلام می‌کند.
او هرسال در موسم حج حاضر می‌شود، همه مناسک را به‌جا می‌آورد، در عرفه وقوف می‌کند و برای دعای مؤمنین آمین می‌گوید.
به‌زودی خداوند به‌وسیله خضر، وحشتِ[1] قائمِ ما را به اُنس[2] تبدیل می‌کند و ایشان را از تنهایی در می‌آورد.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] وحشت: حالتی که در تنهایی به انسان دست می‌دهد، دل‌تنگی.
[2] انس: از تنهایی در آمدن، هم‌دم داشتن.
فی وصیة الإمام الکاظم ع لهشام:
«...إِذَا مَرَّ بِکَ أَمْرَانِ لَا تَدْرِی أَیُّهُمَا خَیْرٌ وَ أَصْوَبُ فَانْظُرْ أَیُّهُمَا أَقْرَبُ إِلَى هَوَاکَ فَخَالِفْهُ فَإِنَّ کَثِیرَ الصَّوَابِ فِی مُخَالَفَةِ هَوَاکَ...»
تحف‌العقول، ص۳۹۸
از مواعظ امام کاظم (علیه‌السلام) به هشام‌بن‌حکم:
«...هرگاه دو کار برایت پیش آمد که ندانستی کدام‌یک بهتر و درست‌تر است،
ببین کدام‌یک به هوای نفْست نزدیک‌تر است، با همان مخالفت کن؛
زیرا کار درست‌تر (نتیجه‌بخش‌تر)، در مخالفت کردن با هوای نفْست است...»
...عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ هِلَالٍ الشَّامِیِّ مَوْلًى لِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ:
«کُلَّمَا أَحْدَثَ الْعِبَادُ مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْمَلُونَ أَحْدَثَ اللَّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلَاءِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْرِفُونَ.»
الکافی، ج۲، ص۲۷۵
عباس‌بن‌هلال‌شامی، از موالی امام کاظم، گوید: شنیدم که امام رضا (علیهماالسلام) می‌فرمودند:
«هرگاه بندگان گناهانی پدید آورند که تا آن‌زمان کسی انجام نداده باشد، خداوند برایشان بلاهایی پدید می‌آورد که تا آن‌زمان کسی نشناخته باشد.»
این حدیث را حتماً شنیده‌اید که «دنیا زندان مؤمن است و بهشت کافر»، اما شنیدن آن از زبان حضرت سیدالشهداء در ساعاتی پیش از شهادت، طعم دیگری دارد. (علیه‌وعلی‌اولاده‌وعلی‌اصحابه‌الصلاة‌والسلام)
قالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع:
«لَمَّا اشْتَدَّ الْأَمْرُ بِالْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع نَظَرَ إِلَیْهِ مَنْ کَانَ مَعَهُ فَإِذَا هُوَ بِخِلَافِهِمْ لِأَنَّهُمْ کُلَّمَا اشْتَدَّ الْأَمْرُ تَغَیَّرَتْ أَلْوَانُهُمْ وَ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُمْ وَ وَجَبَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَانَ الْحُسَیْنُ ع وَ بَعْضُ مَنْ مَعَهُ مِنْ خَصَائِصِهِ تُشْرِقُ أَلْوَانُهُمْ وَ تَهْدَأُ جَوَارِحُهُمْ وَ تَسْکُنُ نُفُوسُهُمْ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ انْظُرُوا لَا یُبَالِی بِالْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ الْحُسَیْنُ ع صَبْراً بَنِی الْکِرَامِ فَمَا الْمَوْتُ إِلَّا قَنْطَرَةٌ تَعْبُرُ بِکُمْ عَنِ الْبُؤْسِ وَ الضَّرَّاءِ إِلَى الْجِنَانِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعِیمِ الدَّائِمَةِ فَأَیُّکُمْ یَکْرَهُ أَنْ یَنْتَقِلَ مِنْ سِجْنٍ إِلَى قَصْرٍ وَ مَا هُوَ لِأَعْدَائِکُمْ إِلَّا کَمَنْ یَنْتَقِلُ مِنْ قَصْرٍ إِلَى سِجْنٍ وَ عَذَابٍ إِنَّ أَبِی حَدَّثَنِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّ الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْکَافِرِ وَ الْمَوْتُ جِسْرُ هَؤُلَاءِ إِلَى جَنَّاتِهِمْ وَ جِسْرُ هَؤُلَاءِ إِلَى جَحِیمِهِمْ مَا کَذَبْتُ وَ لَا کُذِبْتُ.»
معانی‌الأخبار، ص۲۸۸
امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند:
«آن‌هنگام که کار بر امام حسین (علیه‌السلام) دشوار گشت، کسانی که با حضرت بودند، به ایشان نگاه کردند و دیدند که ایشان برعکس آن‌هاست؛
زیرا آن‌ها هروقت کار برایشان دشوار می‌گشت، رنگشان می‌پرید، از شدت ترس می‌لرزیدند و قلبشان به طپش می‌افتاد،
اما امام حسین و بعضی یاران خاصشان (علیهم‌السلام)، رنگشان گل‌گون می‌گشت، اعضای بدنشان آرام می‌شد و جان‌هایشان آرامش می‌یافت.
پس بعضی از آن‌ها به بعضی‌دیگر گفتند:
ببینید که ایشان از مرگ هراسی ندارند!
آن‌گاه امام حسین (علیه‌السلام) فرمودند:
«صبوری کنید، ای بزرگ‌زادگان! که مرگ چیزی نیست جز پلی که شما را از سختی و نداری به باغ‌هایی وسیع و نعمت‌هایی جاوادانه عبور می‌دهد. حال، کدام‌یک از شما بدش می‌آید که از زندان به قصر منتقل شود؟! درحالی‌که مرگ برای دشمنانتان چیزی نیست جز پلی که آن‌ها را از قصر به زندان و عذاب منتقل می‌کند.
پدرم (امیر مؤمنان) از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل کرده‌است:
«به‌راستی که دنیا، زندان مؤمن و بهشت کافر است و مرگ عبوردهنده‌ی آنان (مؤمنان) به بهشت‌هایشان است و عبوردهنده‌ی آنان (کافران) به جهنم سوزانشان.»
نه این را به من دروغ گفته‌اند و نه من (به شما) دروغ می‌گویم.»»
...عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: رَجُلٌ رَاوِیَةٌ لِحَدِیثِکُمْ یَبُثُّ ذَلِکَ فِی النَّاسِ وَ یُشَدِّدُهُ فِی قُلُوبِهِمْ وَ قُلُوبِ شِیعَتِکُمْ وَ لَعَلَّ عَابِداً مِنْ شِیعَتِکُمْ لَیْسَتْ لَهُ هَذِهِ الرِّوَایَةُ، أَیُّهُمَا أَفْضَلُ؟
قالَ: «الرَّاوِیَةُ لِحَدِیثِنَا یَشُدُّ بِهِ قُلُوبَ شِیعَتِنَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ.»
الکافی، ج۱، ص۳۳
از معاویه‌بن‌عمار نقل شده‌است:
به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
مردی است که سخنان شما را بسیار نقل می‌کند و آن را میان مردم منتشر می‌نماید و در دل‌های مردم و شیعیانتان مستحکم می‌کند و (در مقابل) شاید عابدی از میان شیعیانتان باشد که مانند او روایت نقل نمی‌کند. کدام‌یک از آن‌دو (از دیگری) برترند؟
حضرت فرمودند:
«کسی که سخنان ما (اهل‌بیت) را زیاد نقل می‌کند و با آن دل‌های شیعیانمان را استوار می‌سازد، از هزار عابد برتر است!»
