...عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:
«لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع لِفَاطِمَةَ مَا کَانَ لَهَا کُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَهُ.»
الکافی، ج۱، ص۴۶۱
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«اگر خداوند (تبارک‌وتعالی) امیر مؤمنان را خلق نکرده بود، برای حضرت فاطمه (علیهماالسلام) بر روی زمین هم‌تایی نبود؛ از حضرت آدم تا دیگر انسان‌ها.»
...عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: دَخَلَ رَجُلٌ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَشَکَا إِلَیْهِ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ جَاءَ الْمَشْکُوُّ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «مَا لِفُلَانٍ یَشْکُوکَ؟» فَقَالَ لَهُ: یَشْکُونِی أَنِّی اسْتَقْضَیْتُ مِنْهُ حَقِّی. قَالَ: فَجَلَسَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مُغْضَباً ثُمَّ قَالَ: «کَأَنَّکَ إِذَا اسْتَقْضَیْتَ حَقَّکَ لَمْ تُسِئْ أَ رَأَیْتَ مَا حَکَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ «یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ» أَ تَرَى أَنَّهُمْ خَافُوا اللَّهَ أَنْ یَجُورَ عَلَیْهِمْ لَا وَ اللَّهِ مَا خَافُوا إِلَّا الِاسْتِقْضَاءَ فَسَمَّاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سُوءَ الْحِسَابِ فَمَنِ اسْتَقْضَى بِهِ فَقَدْ أَسَاءَ.»
الکافی، ج۵، ص۱۰۰
از حمّاد بن عثمان نقل شده است:
مردی خدمت امام صادق (علیه‌السلام) رسید و از یکی از اصحاب حضرت به آن ایشان شکایت کرد.
چیزی نگذشت که شخصی که از او شکایت شده بود هم آمد.
حضرت به او فرمودند:
«چرا فلانی از تو شکایت می‌کند؟»
به امام عرض کرد:
شکایتش از من این است که (چرا) از او خواسته‌ام حقم (بدهی‌اش) را بپردازد.
حضرت با حالت خشم نشستند، سپس فرمودند:
«گمان کرده‌ای اگر حقت را از او طلب کنی، بدی نکرده‌ای؟!
آیا دیده‌ای آن‌چه خداوند (عزّوجلّ) در کتابش (در مورد خردمندان) نقل کرده است:
«یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ»؛ «از بدحسابیِ (خداوند) می‌ترسند»[*]؟
گمان می‌کنی آن‌ها می‌ترسند که خداوند (در حساب و کتاب) به آن‌ها ظلم کند؟!
نه، به خدا قسم!
آن‌ها از این می‌ترسند که خداوند حقش را (به‌طور کامل) طلب کند.
خداوند (عزّوجلّ) این کار را «بدحسابی» نامیده است.
پس کسی که این‌گونه حقش را طلب کند، بد کرده است.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] سوره رعد، آیه۲۱.
...عَنْ سَالِمٍ مَوْلَى أَبَانٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
«مَا مِنْ طَیْرٍ یُصَادُ إِلَّا بِتَرْکِهِ التَّسْبِیحَ وَ مَا مِنْ مَالٍ یُصَابُ إِلَّا بِتَرْکِ الزَّکَاةِ.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۵
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«هیچ پرنده‌ای نیست که صید شود، مگر به خاطر ترک تسبیحِ (خداوند)
و هیچ مالی نیست که دچار مصیبت شود، مگر به خاطر ترک زکات.»
...عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساکِینِ».
قالَ: «الْفَقِیرُ الَّذِی لَا یَسْأَلُ النَّاسَ وَ الْمِسْکِینُ أَجْهَدُ مِنْهُ وَ الْبَائِسُ أَجْهَدُهُمْ فَکُلُّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکَ فَإِعْلَانُهُ أَفْضَلُ مِنْ إِسْرَارِهِ وَ کُلُّ مَا کَانَ تَطَوُّعاً فَإِسْرَارُهُ أَفْضَلُ مِنْ إِعْلَانِهِ وَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا یَحْمِلُ زَکَاةَ مَالِهِ عَلَى عَاتِقِهِ فَقَسَمَهَا عَلَانِیَةً کَانَ ذَلِکَ حَسَناً جَمِیلًا.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۱
ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) درباره این کلام خداوند سؤال کردم:
«صدقه‌ها (زکات‌ها) مخصوص فقیرها و مسکین‌ها و... است.»[1]
حضرت فرمودند:
«فقیر، کسی است که از مردم درخواست (کمک) نمی‌کند، مِسکین، کسی است که وضعش از فقیر هم بدتر است و بائِس، کسی است که وضعش از هردو این‌ها بدتر است.
هرآن‌چه خداوند (عزّوجلّ) بر تو واجب نموده، آشکار کردنش بهتر از پنهان کردنش است[2]
و هرآن‌چه داوطلبانه است، پنهان کردنش بهتر از آشکار کردنش است[3]
و اگر مردی زکات مالش را که به گردنش است، آشکارا بپردازد، این کار، خوب و زیبا است.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] سوره توبه، آیه۶۰.
[2] حتمالاً به این دلیل که بندگیِ خداوند ترویج گردد و سرکشی در برابرش عادی نگردد.
[3] احتمالاً به این دلیل که انسان دچار خودپسندی نشود.
...عَنْ حَنَانٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا سَدِیرُ تَزُورُ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع فِی کُلِّ یَوْمٍ؟» قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ لَا. قَالَ: «فَمَا أَجْفَاکُمْ!» قَالَ: «فَتَزُورُونَهُ فِی کُلِّ جُمْعَةٍ؟» قُلْتُ: لَا. قَالَ: «فَتَزُورُونَهُ فِی کُلِّ شَهْرٍ؟» قُلْتُ: لَا. قَالَ: «فَتَزُورُونَهُ فِی کُلِّ سَنَةٍ؟» قُلْتُ: قَدْ یَکُونُ ذَلِکَ. قَالَ: «یَا سَدِیرُ مَا أَجْفَاکُمْ لِلْحُسَیْنِ ع! أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَلْفَیْ أَلْفِ مَلَکٍ شُعْثٌ غُبْرٌ یَبْکُونَ وَ یَزُورُونَ لَا یَفْتُرُونَ وَ مَا عَلَیْکَ یَا سَدِیرُ أَنْ تَزُورَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع فِی کُلِّ جُمْعَةٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّةً؟» قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ فَرَاسِخَ کَثِیرَةً. فَقَالَ لِی: «اصْعَدْ فَوْقَ سَطْحِکَ ثُمَّ تَلْتَفِتُ یَمْنَةً وَ یَسْرَةً ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ انْحُ نَحْوَ الْقَبْرِ وَ تَقُولُ «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ» تُکْتَبُ لَکَ زَوْرَةٌ وَ الزَّوْرَةُ حَجَّةٌ وَ عُمْرَةٌ.» قَالَ سَدِیرٌ: فَرُبَّمَا فَعَلْتُ فِی الشَّهْرِ أَکْثَرَ مِنْ عِشْرِینَ مَرَّةً.
الکافی، ج۴، ص۵۸۹
از سَدیر بن حکیم صیرفی نقل شده است:
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«ای سَدیر! آیا هر روز قبر امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت می‌کنی؟»
عرض کردم:
فدایتان شوم، نه.
فرمودند:
«شما چقدر جفاکارید!»
بعد فرمودند:
«پس آیا در هر جمعه آن را زیارت می‌کنید؟»
عرض کردم:
نه.
فرمودند:
«پس آیا در هر سال آن را زیارت می‌کنید؟»
عرض کردم:
گاهی چنین می‌شود.
فرمودند:
«ای سدیر! شما چقدر نسبت به امام حسین (علیه‌السلام) جفاکارید!
مگر نمی‌دانی که خداوند (عزّوجلّ) یک میلیون فرشته‌ی ژولیده‌موی و خاک‌آلود دارد که گریه می‌کنند و زیارت می‌کنند و خسته نمی‌شوند؟
ای سدیر! مگر تو را چه می‌شود که قبر امام حسین (علیه‌السلام) را در هر جمعه پنج مرتبه و در هر روز یک مرتبه زیارت کنی؟»
عرض کردم:
فدایتان شوم، میان ما و آن قبر فاصله بسیار زیادی است.
حضرت به من فرمودند:
«به بالای پشت‌بام برو، سپس به چپ و راست نگاهی بیانداز، سپس سرت را به آسمان بلند کن، سپس رو به سوی قبر (امام حسین) کن و بگو:
«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ»
برایت یک زیارت (امام حسین) نوشته می‌شود و (ثواب) هر زیارت، یک حج و یک عمره است.»
سدیر (به فرزندش حَنان) گوید:
بسیار می‌شود که من در هر ماه، بیش از بیست مرتبه این کار را انجام می‌دهم.
...عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ سَابَاطَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِعَمَّارٍ السَّابَاطِیِ: «یَا عَمَّارُ أَنْتَ رَبُّ مَالٍ کَثِیرٍ؟» قَالَ: نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ. قَالَ: «فَتُؤَدِّی مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْکَ مِنَ الزَّکَاةِ؟» فَقَالَ: نَعَمْ. قَالَ: «فَتُخْرِجُ الْحَقَّ الْمَعْلُومَ مِنْ مَالِکَ؟» قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: «فَتَصِلُ قَرَابَتَکَ؟» قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: «وَ تَصِلُ إِخْوَانَکَ؟» قَالَ: نَعَمْ. فَقَالَ: «یَا عَمَّارُ إِنَّ الْمَالَ یَفْنَى وَ الْبَدَنَ یَبْلَى وَ الْعَمَلَ یَبْقَى وَ الدَّیَّانَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ یَا عَمَّارُ إِنَّهُ مَا قَدَّمْتَ فَلَنْ یَسْبِقَکَ وَ مَا أَخَّرْتَ فَلَنْ یَلْحَقَکَ.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۱
نقل شده است که امام صادق (علیه‌السلام) به عمّار ساباطی فرمودند:
«ای عمار! تو مال زیادی داری؟»
عمار عرض کرد:
بله، فدایتان شوم.
فرمودند:
«آیا آن مقدار که خداوند بابت زکات واجب نموده را پرداخت می‌کنی؟»
عرض کرد:
بله.
فرمودند:
«آیا «حق معلوم»[1] را نیز از اموالت کنار می‌گذاری؟»
عرض کرد:
بله.
فرمودند:
«آیا به خویشاوندانت صِله[2] می‌دهی؟»
عرض کرد:
بله.
فرمودند:
«به برادران(ایمانی)ات نیز صله می‌دهی؟»
عرض کرد:
بله.
فرمودند:
«ای عمار! مال از بین می‌رود و بدن فرسوده می‌شود، اما عمل باقی می‌ماند و آن حکم‌کننده‌ی مطلق، زنده است و نمی‌میرد.
ای عمار! به‌راستی آن‌چه پیش می‌فرستی، هرگز از دست نخواهی داد و آن‌چه باقی می‌گذاری، هرگز به تو نخواهد رسید.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «حق معلوم»، مقدار مشخصی از مال است که در قرآن (سوره معارج، آیه۲۴) و روایات متعددی توصیه شده است برای نیازمندان کنار گذاشته شود و به آنان پرداخت گردد؛ مثل این‌که انسان خود را مُلزم کند ماهیانه مقدار معینی پول به خانواده‌ای بی‌بضاعت کمک کند. این پول غیر از واجبات مالی (زکات، خمس، دست‌گیریِ اقوام و دوستان و...) است.
[2] «صله»، تنها به معنای دید و بازدید نیست، بلکه بخشی از معنایش، کمک مالی و هدیه دادن نیز هست. رابطه‌ی صِرف با اقوام و دوستان، کفایت نمی‌کند و لازم است در صورت امکان و صلاح، دست‌به‌جیب هم شد و گره‌هایی را نیز باز کرد.
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:
«مَنْ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ وَ قَلَّمَ مِنْ أَظْفَارِهِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ ثُمَّ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ وَ کُلِّ قُلَامَةٍ عِتْقَ رَقَبَةٍ وَ لَمْ یَمْرَضْ مَرَضاً یُصِیبُهُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۷
محمدبن‌علاء گوید: شنیدم که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمودند:
«هرکس در روز جمعه، بنابر سنت محمد و آل‌محمد (صلوات‌الله‌علیهم)، سبیلش را کوتاه کند، ناخن‌هایش را بگیرد، سپس بسم‌الله بگوید، خداوند به تعداد هر موی (سبیل)اش و هر ناخن کوتاه‌شده‌اش، (ثوابِ) آزاد کردنِ یک برده را می‌نویسد و او هرگز به مرضی، غیر از مرضِ مرگ، دچار نخواهد شد.»
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«أَخْذُ الشَّارِبِ وَ الْأَظْفَارِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«کوتاه کردنِ سبیل و ناخن‌ها و شستنِ سر با گل خطمی در روز جمعه، فقر را دور می‌کند و بر روزی می‌افزاید.»
...عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«أَخْذُ الشَّارِبِ وَ الْأَظْفَارِ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَى الْجُمُعَةِ أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«کوتاه کردن سبیل و ناخن‌ها در تمام روزهای جمعه، (موجبِ) در امان بودن از «جُذام» است.»
...عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجُنُونِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«شستن سر با گل خطمی در تمام روزهای جمعه، (موجبِ) در امان بودن از «پیسی» و «جنون» است.»
...عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ غَسَلَ فَاطِمَةَ قَالَ: «ذَاکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ.» وَ کَأَنِّی اسْتَعْظَمْتُ ذَلِکَ مِنْ قَوْلِهِ. فَقَالَ: «کَأَنَّکَ ضِقْتَ بِمَا أَخْبَرْتُکَ بِهِ.» قَالَ: فَقُلْتُ: قَدْ کَانَ ذَاکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ. قَالَ: فَقَالَ: «لَا تَضِیقَنَّ فَإِنَّهَا صِدِّیقَةٌ وَ لَمْ یَکُنْ یَغْسِلُهَا إِلَّا صِدِّیقٌ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَرْیَمَ لَمْ یَغْسِلْهَا إِلَّا عِیسَى.»
الکافی، ج۱، ص۴۵۹
مفضّل‌بن‌عمر نقل کرده است:
به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
چه کسی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را غسل داد؟
حضرت فرمودند:
«آن شخص امیر مؤمنان بود.»
گویا این جواب برای من گران بود (و حضرت متوجه این حالتِ من شدند.)
پس فرمودند:
«گویا به‌خاطر خبری که به تو دادم، دلت به تنگ آمده است؟»
عرض کردم:
همین‌طور است، فدایتان شوم.
حضرت فرمودند:
«مبادا دل‌تنگ شوی؛ چرا که او «صدّیقه» بود و جز «صدّیق» نباید ایشان را غسل می‌داد.
مگر نمی‌دانی که مریم را نیز کسی جز عیسی (علیهماالسلام) غسل نداد.»
...عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِنَّ فَاطِمَةَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَى أَبِیهَا وَ کَانَ یَأْتِیهَا جَبْرَئِیلُ ع فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ.»
الکافی، ج۱، ص۴۵۸
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود:
«به‌راستی که حضرت فاطمه، هفتاد و پنج روز[1] پس از رسول خدا (صلوت‌الله‌علیهما) (در دنیا) مکث[2] کرد و اندوه سنگینی به‌خاطر پدرش بر او وارد شده بود.
جبرئیل نزدش می‌آمد و صبرش بر (مصیبتِ) پدرش را نیکو می‌شمرد، جانش را آرام می‌کرد، درباره پدرش و مکان او به ایشان خبر می‌داد و حضرت را از آن‌چه بعد از ایشان برای نسلشان رخ خواهد داد، آگاه می‌کرد و این‌ها را حضرت علی (علیه‌السلام) می‌نوشت.»[3]
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] در مورد مدت زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) پس رحلت پدر بزرگوارشان، میان ۷۵ روز و ۹۵ روز تردید است. گویا این تردید به دلیل بی‌نقطه بودنِ نسخه‌ای است که این زمان را ذکر کرده است. توضیح این‌که در زبان عربی اگر هفتاد و پنج (خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ) و نود و پنج (خَمْسَةً وَ تِسْعِینَ) بدون نقطه نوشته شوند، شبیه هم خواهند بود.
[2] مکث: «توقف» توأم با «انتظار» (روضه کوتاه)
[3] این نوشته به «مصحف زهرا» مشهور است و نزد امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) می‌باشد. جهت اطلاع بیشتر.
...عَنْ قُثَمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی عَنِ الزَّکَاةِ کَیْفَ صَارَتْ مِنْ کُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ لَمْ تَکُنْ أَقَلَّ أَوْ أَکْثَرَ مَا وَجْهُهَا؟ فَقَالَ: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ کُلَّهُمْ فَعَلِمَ صَغِیرَهُمْ وَ کَبِیرَهُمْ وَ غَنِیَّهُمْ وَ فَقِیرَهُمْ فَجَعَلَ مِنْ کُلِ أَلْفِ إِنْسَانٍ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ مِسْکِیناً وَ لَوْ عَلِمَ أَنَّ ذَلِکَ لَا یَسَعُهُمْ لَزَادَهُمْ لِأَنَّهُ خَالِقُهُمْ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِهِمْ.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۸
از قُثَم نقل شده است که گفت:
به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:
فدایتان شوم، مرا در مورد زکات آگاه کنید که چه‌طور (نصابش) بیست‌وپنج از هر هزار (یک‌چهلم) است، نه کمتر و نه بیشتر؟ علتش چیست؟
حضرت فرمودند:
«به‌راستی‌که خداوند (عزّوجلّ) همه مخلوقات را آفرید و کوچک و بزرگشان و غنی و فقیرشان را شناخت
و از هر هزار انسان، بیست‌وپنج نفر[1] را مسکین[2] قرار داد
و اگر می‌دانست این مقدار زکات کفافشان را نمی‌دهد، بر سهمشان می‌افزود؛ چراکه او آفریننده‌شان است و اوست که به آنان آگاه‌تر است.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] یعنی یک‌چهلم.
[2] «مسکین»: کسی که از شدت فقر، بی‌چاره و درمانده شده‌باشد.
...عَنِ الْمُفَضَّلِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَأَلَهُ رَجُلٌ فِی کَمْ تَجِبُ الزَّکَاةُ مِنَ الْمَالِ فَقَالَ لَهُ: «الزَّکَاةَ الظَّاهِرَةَ أَمِ الْبَاطِنَةَ تُرِیدُ؟» فَقَالَ: أُرِیدُهُمَا جَمِیعاً. فَقَالَ: «أَمَّا الظَّاهِرَةُ فَفِی کُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةٌ وَ عِشْرُونَ وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَلَا تَسْتَأْثِرْ عَلَى أَخِیکَ بِمَا هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْهِ مِنْکَ.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۰
مفضّل‌بن‌عمر گوید:
نزد امام صادق (علیه‌السلام) بودم که مردی از ایشان پرسید:
زکات در چه مقدار از مال واجب است؟
حضرت به او فرمودند:
«منظورت زکات ظاهری است یا باطنی؟»
عرض کرد:
هردو را می‌خواهم (بدانم.)
حضرت فرمودند:
«زکات ظاهری، (نصابش) در هر هزار، بیست‌وپنج است (یک‌چهلم)
و زکات باطنی، این است که چیزی را که برادر (ایمانی)ات از تو به آن نیازمندتر است، به خود اختصاص ندهی و از او دریغ نداری.»
...عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«لِیَتَزَیَّنْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَغْتَسِلُ وَ یَتَطَیَّبُ وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ لْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمُعَةِ وَ لْیَکُنْ عَلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ السَّکِینَةُ وَ الْوَقَارُ وَ لْیُحْسِنْ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَ لْیَفْعَلِ الْخَیْرَ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ اللَّهَ یَطَّلِعُ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ لِیُضَاعِفَ الْحَسَنَاتِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«هریک از شما باید در روز جمعه؛
- غسل کند،
- عطر بزند،
- محاسنش را شانه کند،
- پاکیزه‌ترین لباس‌هایش را بپوشد
- و برای (نماز)جمعه آماده شود.
و بر او لازم است که در این روز؛
- آرامش و وقار داشته باشد،
- عبادت پروردگارش را به نیکی انجام دهد
- و هرقدر می‌تواند کار خیر انجام دهد.
چراکه خداوند (در این روز) اهل زمین را وارسی می‌کند، تا کارهای نیکشان را دو برابر گرداند.»
امام صادق (علیه‌السلام) در ضمن حدیث طولانی‌ای که در چند جلسه، پیرامون آفرینش جهان و شگفتی‌ها و حکمت‌های آن، برای مفضّل‌بن‌عمر املاء کردند و مفضّل نیز آن را در کتابی به نام «التوحید» (معروف به «توحید مفضل») گرد آورده است، فرموده‌اند:
«...فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَلِمَ صَارَتْ هَذِهِ الْأَرْضُ تُزَلْزَلُ قِیلَ لَهُ إِنَّ الزَّلْزَلَةَ وَ مَا أَشْبَهَهَا مَوْعِظَةٌ وَ تَرْهِیبٌ یُرَهَّبُ بِهَا النَّاسُ لِیَرْعَوُوا وَ یَنْزِعُوا عَنِ الْمَعَاصِی وَ کَذَلِکَ مَا یَنْزِلُ بِهِمْ مِنَ الْبَلَاءِ فِی أَبْدَانِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ یَجْرِی فِی التَّدْبِیرِ عَلَى مَا فِیهِ صَلَاحُهُمْ وَ اسْتِقَامَتُهُمْ وَ یُدَّخَرُ لَهُمْ إِنْ صَلَحُوا مِنَ الثَّوَابِ وَ الْعِوَضِ فِی الْآخِرَةِ مَا لَا یَعْدِلُهُ شَیْءٌ مِنْ أُمُورِ الدُّنْیَا وَ رُبَّمَا عُجِّلَ ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا إِذَا کَانَ ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا صَلَاحاً لِلْعَامَّةِ وَ الْخَاصَّة.»
توحید المفضل، ص۱۴۴
«اگر کسی بگوید:
"چرا این زمین می‌لرزد؟"،
به او گفته می‌شود:
«به‌راستی که زلزله و (بلاهای) شبیه آن، پند و هشداری است که مردم با آن ترسانده می‌شوند تا مراقب باشند و از نافرمانی‌ها دست بکشند.
همچنین بلایی که به بدن‌ها و اموالشان وارد می‌شود، بر اساس این تدبیر[1] جاری می‌شود که صلاح[2] و استقامت[3] آنان در آن است
و به این خاطر است که اگر (در این آزمایش‌ها) سالم به در آمدند، برایشان ثواب و جایگزینی در آخرت ذخیره شود که هیچ چیز از امور دنیا با آن برابری نمی‌کند
و ممکن است وقوع زلزله، هرگاه به صلاح عوام و خواص مردم باشد، در دنیا جلو انداخته شود.[4]»»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گاهی ما از چیزی بدمان می‌آید درحالی‌که برایمان خوب است و گاهی از چیزی خوشمان می‌آید که برایمان بد است و این خداست که می‌داند و این ماییم که نمی‌دانیم؛
«عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[5]
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] تدبیر: دیدنِ پشت‌صحنه و عاقبت امور، نه ظاهر آن‌ها.
[2] صلاح: سلامت از فساد و تباهی.
[3] استقامت: همواره در راه بودن، پیمودنِ دائمیِ راه حق.
[4] گویا لرزش زمین اوقات مشخصی دارد که گاهی به‌خاطر مصلحت مردم جلو انداخته می‌شود.
[5] سوره بقره، آیه۲۱۶.
...عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِجَبْرَئِیلَ ع: یَا جَبْرَئِیلُ أَیُّ الْبِقَاعِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؟ قَالَ: الْمَسَاجِدُ وَ أَحَبُّ أَهْلِهَا إِلَى اللَّهِ أَوَّلُهُمْ دُخُولًا وَ آخِرُهُمْ خُرُوجاً مِنْهَا.»
الکافی، ج۳، ص۴۸۹
از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده است:
«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جبرئیل فرمودند:
«ای جبرئیل! کدام بخش زمین، نزد خداوند محبوب‌تر است؟»
عرض کرد:
«مسجدها. از میان اهل مسجد نیز محبوب‌ترینشان نزد خداوند، کسی است که پیش از همه وارد مسجد می‌شود و پس از همه از آن خارج می‌شود.»»
...عَنْ خَالِهِ شُعَیْبٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
«مَنْ جَاعَ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یَقُولُ یَا رَبِّ إِنِّی جَائِعٌ فَأَطْعِمْنِی فَإِنَّهُ یُطْعَمُ مِنْ سَاعَتِهِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۷۵
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«هرکس گرسنه شد، وضو بگیرد، دو رکعت نماز بخواند، سپس بگوید: «پروردگارا! من گرسنه‌ام، به من غذا بده!»
ساعتی نمی‌گذرد که خداوند به او غذا می‌دهد.»
...عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
«لِیَشْرَبْ سَاقِی الْقَوْمِ آخِرَهُمْ.»
المحاسن، ج2، ص452
امام صادق از پدرانشان از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهم) نقل فرموده‌اند:
«آب دهنده‌ی گروه، باید آخر از همه آب بنوشد.»
...عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِنَّ لِلْجُمُعَةِ حَقّاً وَ حُرْمَةً فَإِیَّاکَ أَنْ تُضَیِّعَ أَوْ تُقَصِّرَ فِی شَیْءٍ مِنْ عِبَادَةِ اللَّهِ وَ التَّقَرُّبِ إِلَیْهِ بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ تَرْکِ الْمَحَارِمِ کُلِّهَا فَإِنَّ اللَّهَ یُضَاعِفُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ وَ یَرْفَعُ فِیهِ الدَّرَجَاتِ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۴
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«جمعه، حق و حرمتی دارد.
مبادا آن را ضایع کنی یا (در این روز) کوتاهی کنی در انجام عبادت خداوند و تقرّب جستن به سوی او با عمل نیک و ترک همه کارهای حرام؛
چراکه خداوند در این روز، نیکی‌ها را دوبرابر می‌کند، بدی‌ها را پاک می‌کند و بر درجات می‌افزاید.»
لابد شنیده‌اید که ساعتی «فکر کردن»، (بنابر نقل‌های مختلف) از یک شب، یک سال یا ده‌ها سال‌ها عبادت بهتر است.
اما این تفکر بهتر است چگونه و در مورد چه موضوعی باشد تا سودمندتر باشد؟
...عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَرْوِی النَّاسُ «أَنَّ تَفَکُّرَ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ» قُلْتُ کَیْفَ یَتَفَکَّرُ؟
قالَ: «یَمُرُّ بِالْخَرِبَةِ أَوْ بِالدَّارِ فَیَقُولُ أَیْنَ سَاکِنُوکِ أَیْنَ بَانُوکِ مَا بَالُکِ لَا تَتَکَلَّمِینَ.»
الکافی، ج۲، ص۵۴
حسن صیقل گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) درباره روایتی که مردم (از پیامبر) نقل می‌کنند؛ «ساعتی تفکر، از برخواستن یک شب (برای عبادت) بهتر است» سؤال کردم که (انسان باید) چگونه فکر کند؟
حضرت فرمودند:
«از خرابه‌ها یا خانه‌ها گذر کند و بگوید:
ساکنانت کجا هستند؟
سازندگانت کجا هستند؟
تو را چه شده است که سخن نمی‌گویی؟»
همان‌طور که می‌دانید، علاوه بر ۱۷ رکعت نماز واجب، ۳۴ رکعت #نماز_نافله نیز توصیه شده است که روی هم می‌شود ۵۱ رکعت نماز در روز.
اما علت توصیه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به خواندن این تعداد رکعت نماز در روز چیست؟
...عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْخَمْسِینَ وَ الْوَاحِدِ رَکْعَةً. فَقَالَ:
«إِنَّ سَاعَاتِ النَّهَارِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ سَاعَةٌ وَ مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَى غُرُوبِ الشَّفَقِ غَسَقٌ وَ لِکُلِّ سَاعَةٍ رَکْعَتَانِ وَ لِلْغَسَقِ رَکْعَةٌ.»
الکافی، ج۳، ص۴۸۷
از امام صادق (علیه‌السلام) درباره ۵۱ رکعت نماز سؤال شد.
حضرت فرمودند:
«ساعت‌های روز؛ ۱۲ ساعت است،
ساعت‌های شب؛ ۱۲ ساعت است،
از طلوع فجر[1] تا طلوع خورشید[2]؛ ۱ ساعت است،
از غروب خورشید تا غروب شفق[3]، زمان تاریک شدن هوا[4] است.
هر ساعت، ۲ رکعت نماز دارد و زمان تاریک شدن هوا نیز ۱ رکعت نماز دارد.»
پاورقیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] طلوع فجر: هنگام آغاز وقت نماز صبح.
[2] به این فاصله زمانی (از طلوع فجر تا طلوع خورشید)، بین‌الطلوعین گفته می‌شود.
[3] غروب شفق: هنگام آغاز وقت فضیلت نماز عشاء. (شفق، همان «حُمره مغربیه» است.)
[4] به این فاصله زمانی (از غروب خورشید تا غروب شفق)، غَسَق گفته می‌شود.
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] چنان‌چه ملاحظه می‌فرمایید، تقسیم‌بندیِ شرعیِ ساعات شبانه‌روز به این نحو است؛ هر شبانه‌روز به حدود ۲۵ مقطع زمانی (ساعت) تقسیم می‌شود. این مقاطع زمانی در طول شب و روز و در فصل‌های مختلف سال متغیرند؛ چرا که طول شب و روز، در یک شبانه‌روز متغیر است و در طول سال نیز کم و زیاد می‌شود. (جدول و نمودارهای جزئیات این تغییرات، در ادامه ارائه خواهد شد.)
[2] این تقسیم‌بندی در بستر طبیعت و با توجه به گردش خورشید در آسمان، تعریف شده است و التزام به آن، انسان را بیشتر متوجه آیات الهی و موقعیتش در عالم هستی می‌کند.
[3] شاید این برابر نبودن ساعات شرعی، حکمتی داشته باشد؛ مثلاً ممکن است ارزش یا ثمره انجام کارها در ساعات مختلف روز یا در فصول مختلف سال، متفاوت باشد.
[4] این‌که برای هر ساعت از شبانه‌روز، نمازی در نظر گرفته شده است، گویا به این دلیل است که مؤمن همواره به یاد پروردگار باشد و ارتباطش با معبود دائماً برقرار باشد.
[5] ظاهراً مقصود از «ساعت» در روایات، همین مقاطع زمانی است؛ مثلاً وقتی گفته می‌شود: «ساعتی تفکر، برتر از فلان مقدار عبادت است» یا «اگر فلان نماز و دعا را بخوانی، ساعتی نمی‌گذرد که حاجتت برآورده می‌شود» یا...
جدول و نمودارهای مرتبط:
توضیحات جدول و نمودارها:
روز: از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب
شب: از اذان عشاء تا اذان صبح
بین‌الطلوعین: از اذان صبح تا طلوع آفتاب
غَسَق: از غروب آفتاب تا اذان عشاء
ساعت شرعی در روز: طول مدت روز، تقسیم بر ۱۲
ساعت شرعی در شب: طول مدت شب، تقسیم بر ۱۲
جدول تغییرات ساعات و اوقات شرعی، در طول سال
نمودار تغییر ساعت اوقات شرعی، در طول سال
نمودار تغییر طول روز و شب، در طول سال
نمودار تغییر مدت هر ساعت شرعی در روز و شب، در طول سال
...عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «یَا عُمَرُ إِنَّهُ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَلَائِکَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ فِی أَیْدِیهِمْ أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ قَرَاطِیسُ الْفِضَّةِ لَا تَکْتُبُونَ إِلَى لَیْلَةِ السَّبْتِ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ص فَأَکْثِرْ مِنْهَا.» وَ قَالَ: «یَا عُمَرُ إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ فِی کُلِّ یَوْمِ جُمُعَةٍ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ مِائَةَ مَرَّةٍ.»
الکافی، ج۳، ص۴۱۶
عُمَربن‌یزید گوید:
امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمودند:
«ای عمر! به‌راستی که وقتی شب جمعه فرا رسد، فرشتگانی به تعداد ذرّات ریز (مورچگان ریز) از آسمان فرود می‌آیند، درحالی‌که در دستانشان قلم‌هایی از طلا و کاغذهایی از نقره است و تا شب شنبه، چیزی نمی‌نویسند به‌جز «صلوات بر محمد و آل محمد» را. پس زیاد صلوات بفرست.»
همچنین حضرت فرمودند:
«ای عمر! یکی از سنت‌ها این است که در هر روز جمعه، هزار مرتبه بر محمد و اهل‌بیتش صلوات بفرستی و در دیگر روزها، صد مرتبه.»
