...عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«الْبَنُونَ نَعِیمٌ وَ الْبَنَاتُ حَسَنَاتٌ وَ اللَّهُ یَسْأَلُ عَنِ النَّعِیمِ وَ یُثِیبُ عَلَى الْحَسَنَاتِ.»
الکافی، ج۶، ص۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
«پسرها نعمت هستند و دخترها حسنه. خداوند درباره نعمت، سؤال می‌کند و در ازای حسنه، پاداش می‌دهد.»
گاهی انسان با مطالعه برخی ادعیه و مناجات‌های اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مشاهده می‌کند که ایشان علاوه بر این‌که شکرکننده و حمدکننده پروردگارشان هستند، اما از طرفی تضرّع‌های عجیب و غریبی به درگاه خداوند دارند و از آتش و عذاب پروردگار به شدت اظهار ترس و نگرانی می‌کنند.
آیا ایشان – نعوذ بالله – قصورات و تقصیراتی دارند؟ آیا تعارف و شکسته‌نفسی می‌کنند؟ آیا می‌خواهند به این ترتیب به ما آموزش دهند که چگونه با پروردگارمان مناجات کنیم؟
داستان چیست؟
...عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: ذَکَرْتُ لِلرِّضَا ع شَیْئاً فَقَالَ: «اصْبِرْ فَإِنِّی أَرْجُو أَنْ یَصْنَعَ اللَّهُ لَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.» ثُمَّ قَالَ: «فَوَ اللَّهِ مَا أَخَّرَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُ مِمَّا عَجَّلَ لَهُ فِیهَا.» ثُمَّ صَغَّرَ الدُّنْیَا وَ قَالَ: «أَیُّ شَیْءٍ هِیَ؟» ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ صَاحِبَ النِّعْمَةِ عَلَى خَطَرٍ إِنَّهُ یَجِبُ عَلَیْهِ حُقُوقُ اللَّهِ فِیهَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَتَکُونُ عَلَیَّ النِّعَمُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَا أَزَالُ مِنْهَا عَلَى وَجَلٍ وَ حَرَّکَ یَدَهُ حَتَّى أَخْرُجَ مِنَ الْحُقُوقِ الَّتِی تَجِبُ لِلَّهِ عَلَیَّ فِیهَا.» فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ أَنْتَ فِی قَدْرِکَ تَخَافُ هَذَا؟! قَالَ: «نَعَمْ فَأَحْمَدُ رَبِّی عَلَى مَا مَنَّ بِهِ عَلَیَّ.»
الکافی، ج۳، ص۵۰۲
از بزنطی نقل شده است که گفت:
به امام رضا (علیه‌السلام) چیزی (از مشکلاتم) عرض کردم.
حضرت فرمودند:
«صبوری کن! من امیدوارم خداوند کارت را درست کند، إن‌شاءالله.»
سپس فرمودند:
«آن امور مؤمن که خداوند در دنیا به تأخیر می‌اندازد (تا در آخرت برایش جبران کند)، برای او بهتر است از آن‌چه در همین دنیا اجابت می‌کند.»
بعد حضرت دنیا را کوچک شمردند و فرمودند:
«مگر این دنیا چیست؟»
آن‌گاه فرمودند:
«به‌راستی کسی که نعمتی دارد، در معرض خطر است؛ چراکه حقوق خداوند به‌خاطر نعمتی که به او داده، بر او واجب می‌گردد.
به خدا قسم، نعمت‌هایی از جانب خداوند (عزّوجلّ) بر من ارزانی شده که من همواره در نگرانی هستم – (در این حین) حضرت دستشان را (به نشانه ترس) تکان می‌دادند – (این نگرانی ادامه دارد) تا زمانی که حقوقی که به‌واسطه نعمت‌های الهی بر من واجب است، از گردنم ساقط شود.»
بزنطی گوید: عرض کردم:
فدایتان شوم! شما با این قدر و منزلت، چنین می‌ترسید؟!
حضرت فرمودند:
«بله و من (البته) پروردگارم را به‌خاطر منتی که بر من نهاده است، حمد می‌کنم.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خداوند نعمت‌هایش را به طور مساوی میان بندگانش تقسیم نمی‌کند. به‌همین‌خاطر توقعی که در قبال این نعمت‌ها از بندگانش دارد و مسؤولیتی که بندگانش در قبال نعمت‌ها دارند، مساوی نیست.
هرکه نعمت بیشتری دارد، مسؤولیتش بیشتر است؛ یعنی باید پاسخ‌گو باشد از این نعمت‌ها چگونه استفاده کرده است و چه‌قدر بهره برده است.
وقتی پدری به یک پسرش ده‌میلیون و به پسر دیگرش صدمیلیون پول دهد تا یک سال با این سرمایه کار کنند و سود کسب کنند، مسلماً در آخر سال از کسی که سرمایه بیشتری داشته، توقع سود بیشتری دارد، تا کسی که سرمایه‌اش کمتر بوده.
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) که دارایی‌شان بیش از بقیه است، مسؤولیتشان نیز در قبال این دارایی‌ها بیش از دیگران است.
به این توضیح، ترس فوق‌العاده ایشان از خداوند، گریه‌ها و تضرع‌هایشان به درگاه الهی و نیز شکر و حمد و ثنای فوق‌العاده‌شان نسبت به پروردگار، معنا می‌یابد.
مسلّم است؛ این حضرات که بندگان برگزیده پروردگار هستند، از تقصیرات و قصورات دور هستند، اما چون مانند همه انسان‌ها اختیار دارند و در معرض خطا هستند، همواره در این نگرانی قرار دارند.
اساساً اگر با این نگرانی‌ها همراه نباشند، شاید می‌شد به معصوم بودنشان شک کرد!
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ: «أَحْسِنُوا جِوَارَ النِّعَمِ.» قُلْتُ: وَ مَا حُسْنُ جِوَارِ النِّعَمِ؟ قَالَ: «الشُّکْرُ لِمَنْ أَنْعَمَ بِهَا وَ أَدَاءُ حُقُوقِهَا.»
الکافی، ج۴، ص۳۸
محمد بن عَجلان گوید:
شنیدم که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمودند:
«با نعمت‌ها خوب همسایگی کنید!»
عرض کردم:
خوب همسایگی کردن با نعمت‌ها یعنی چه؟
حضرت فرمودند:
«شکرِ کسی که آن نعمت‌ها را داده
و ادای حقوق آن نعمت‌ها.»[*]
...عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع: «یَا ابْنَ عَرَفَةَ! إِنَّ النِّعَمَ کَالْإِبِلِ الْمُعْتَقَلَةِ فِی عَطَنِهَا عَلَی الْقَوْمِ مَا أَحْسَنُوا جِوَارَهَا فَإِذَا أَسَاءُوا مُعَامَلَتَهَا وَ إِنَالَتَهَا نَفَرَتْ عَنْهُمْ.»
الکافی، ج۴، ص۳۸
محمد بن عرفه گوید:
امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند:
«ای ابن‌عرفه! به‌راستی که نعمت‌ها تا زمانی که با آن‌ها خوب همسایگی شود، مانند شتری هستند که در همسایگیِ عده‌ای بسته شده است (تا نتوانند حرکت کنند)،
اما هروقت با آن‌ها بد رفتار شود و بد همسایگی شود، از آن عده دور می‌شوند.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] نعمت‌هایی که خداوند به ما می‌دهد، حقوقی بر گردن ما دارند و ما در قبال آن‌ها وظایفی داریم؛ وظایفی که در قبال خداوند و اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، خودمان، اعضاء و جوارحمان، والدین و خویشاوندانمان و سایر نعمت‌های مادی و معنوی‌مان داریم. حق این نعمت‌ها این است که رفتار صحیحی با آن‌ها داشته باشیم و استفاده بهینه‌ای از آن‌ها بنماییم. امام سجاد (علیه‌السلام) در «رساله حقوق» به بخشی از این حقوق اشاراتی فرموده‌اند.
مطلب مرتبط:
اگر می‌خواهید نعمت‌هایی که دارید از دستتان نرود...
...عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَغْدَادِیِّ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: «لَعَنَ اللَّهُ قَاطِعِی سُبُلِ الْمَعْرُوفِ.» قِیلَ: وَ مَا قَاطِعُو سُبُلِ الْمَعْرُوفِ؟ قَالَ: «الرَّجُلُ یُصْنَعُ إِلَیْهِ الْمَعْرُوفُ فَیَکْفُرُهُ فَیَمْتَنِعُ صَاحِبُهُ مِنْ أَنْ یَصْنَعَ ذَلِکَ إِلَی غَیْرِهِ.»
الکافی، ج۴، ص۳۳
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«خدا لعنت کند کسانی را که راه‌های (انجام) کار نیک را می‌بندند.»
از ایشان سؤال شد:
چه کسانی راه‌های کار نیک را می‌بندند؟
حضرت فرمودند:
«مردی که در حقش کار نیکی انجام می‌شود، اما ناسپاسی می‌کند
و این سبب می‌شود که انجام‌دهنده‌ی کار نیک، آن کار را در حق شخص دیگری انجام ندهد.»
...عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ أُتِیَ إِلَیْهِ مَعْرُوفٌ فَلْیُکَافِئْ بِهِ فَإِنْ عَجَزَ فَلْیُثْنِ عَلَیْهِ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَقَدْ کَفَرَ النِّعْمَةَ.»
الکافی، ج۴، ص۳۳
از امام صادق از رسول خدا (صلوات‌الله‌علیهما) نقل شده است:
«هرکس در حقش کار نیکی انجام شد، باید آن را جبران کند
و اگر نتوانست (جبران کند)، باید به‌خاطر کاری که در حقش شده، تشکر و قدردانی کند
که اگر این کار را هم نکند، کفران نعمت (ناسپاسی) کرده است.»
...عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: «یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یُوَسِّعَ عَلَى عِیَالِهِ کَیْلَا یَتَمَنَّوْا مَوْتَهُ.» وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً» قَالَ: «الْأَسِیرُ عِیَالُ الرَّجُلِ یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ إِذَا زِیدَ فِی النِّعْمَةِ أَنْ یَزِیدَ أُسَرَاءَهُ فِی السَّعَةِ عَلَیْهِمْ.» ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ فُلَاناً أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِنِعْمَةٍ فَمَنَعَهَا أُسَرَاءَهُ وَ جَعَلَهَا عِنْدَ فُلَانٍ فَذَهَبَ اللَّهُ بِهَا.» قَالَ مُعَمَّرٌ: وَ کَانَ فُلَانٌ حَاضِراً.
الکافی، ج۴، ص۱۱
معمَّر بن خلاد از امام رضا (علیه‌السلام) نقل کرده است که فرمودند:
«برای مرد شایسته است که (در هزینه کردن) برای اهل و عیالش[1] وسعت بخشد؛ تا آرزوی مرگش را نکنند!»
و این آیه را تلاوت کردند:
«وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً»؛ غذایشان را – با این‌که دوستش داشتند – به مسکین و یتیم و اسیر دادند.»[2]
آن‌گاه فرمودند:
«(در این آیه، منظور از) «اسیر»، اهل و عیال مرد هستند.
برای مرد شایسته است که هرگاه بر نعمتش (که خداوند به او می‌دهد) افزوده شد، (در هزینه کردن) برای اسیرانش نیز وسعت بخشد.»
سپس فرمودند:
«خداوند به فلانی نعمتی داد، اما او آن را از خانواده‌اش دریغ نمود و نزد فلانی گذاشت. پس خداوند آن نعمت را از او گرفت.»
معمّر بن خلاد گوید:
آن فلانی نزد امام حاضر بود (که ایشان آن حرف را زدند.)
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] «عیالِ مرد؛ کسانی‌اند که تحت تکفّلش هستند و او باید نفقه‌شان را بدهد»؛ لسان‌العرب، ج۱۱، ص۴۸۸.
[2] سوره دهر، آیه۸.
این مطلب مرتبط را نیز مطالعه فرمایید.
امیر مؤمنان (علیه‌السلام) فرمودند:
«یَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَیْتَ رَبَّکَ سُبْحَانَهُ یُتَابِعُ عَلَیْکَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِیهِ فَاحْذَرْهُ.»
نهج‌البلاغة، ص۴۷۲، الحکمة۲۵
«ای فرزند آدم! هرگاه دیدی پروردگارت نعمت‌هایش را پی‌درپی بر تو نازل می‌کند، درحالی‌که تو نافرمانی‌اش می‌کنی، از این وضعیت سخت بترس.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
این هشدار حضرت امیر، اشاره به قانون «استدراج» دارد که در قرآن (آل‌عمران:۱۷۸، قلم:۴۵، أعراف:۱۸۲ و أنعام:۴۴) و بسیاری احادیث به آن اشاره شده‌است؛
وقتی کسی علی‌رغم این‌که حق را می‌شناسد و حجت بر او تمام شده، اما خود را به آن‌راه می‌زند، انکار می‌نماید و سرکشی می‌کند، خداوند نعمت‌هایش را یکی‌پس‌ازدیگری بر او نازل می‌کند تا به آن‌ها مشغول گردد، از توبه و بازگشت به سوی خداوند غافل شود، پله‌پله نزول کند و به عذابی شدید گرفتار آید.
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«مَنْ عَظُمَتْ نِعْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ اشْتَدَّتْ مَئُونَةُ النَّاسِ عَلَیْهِ فَاسْتَدِیمُوا النِّعْمَةَ بِاحْتِمَالِ الْمَئُونَةِ وَ لَا تُعَرِّضُوهَا لِلزَّوَالِ فَقَلَّ مَنْ زَالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ فَکَادَتْ أَنْ تَعُودَ إِلَیْهِ.»
الکافی، ج۴، ص۳۷
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده‌است که فرمودند:
«هرکس نعمت خداوند بر او فراوان گردد، هزینه مردم بر دوشش سنگین‌تر می‌شود.
پس با به‌عهده‌گرفتن این هزینه، نعمت را (برای خود) پایدار کنید و (با بی‌توجهی به نداری‌های دیگران) باعث نشوید نعمت کم‌کم از بین برود؛
زیرا کم پیش می‌آید که نعمت از نزد کسی برود و زود به او بازگردد.»
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نعمت‌های خداوند به دارایی‌های مادی محدود نمی‌شوند؛ عقل، علم، هوش، استعدادهای گوناگون، جایگاه اجتماعی و خانوادگی و... از نعمت‌های خداوند هستند که برای پایداری‌شان، باید از آن‌ها برای رفع مشکلات دیگران بهره گرفت.
این مطلب پیش تر در قدس آنلاین منتشر شده است.
یکی از اعمال مستحب بعد از نماز، سجده شکر است. چرا بعد از هر نماز، سجده شکر به جای آورده می شود؟ این سجده چگونه باید باشد؟
...حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: «السَّجْدَةُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ شُکْراً لِلَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ عَلَى مَا وَفَّقَ لَهُ الْعَبْدَ مِنْ أَدَاءِ فَرِیضَتِهِ وَ أَدْنَى مَا یُجْزِی فِیهَا مِنَ الْقَوْلِ أَنْ یُقَالَ شُکْراً لِلَّهِ شُکْراً لِلَّهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.» قُلْتُ: فَمَا مَعْنَى قَوْلِهِ شُکْراً لِلَّهِ؟ قَالَ: «یَقُولُ هَذِهِ السَّجْدَةُ مِنِّی شُکْراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَا وَفَّقَنِی لَهُ مِنْ خِدْمَتِهِ وَ أَدَاءِ فَرَائِضِهِ وَ الشُّکْرُ مُوجِبٌ لِلزِّیَادَةِ فَإِنْ کَانَ فِی الصَّلَاةِ تَقْصِیرٌ لَمْ یَتِمَّ بِالنَّوَافِلِ تَمَّ بِهَذِهِ السَّجْدَةِ.»[۱]
«حسن بن علی بن فَضّال»، از امام ابوالحسن الرضا (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند:
«سجده بعد از نمازهای واجب یومیه، برای شکرِ خداوند تعالی است. این یاد خدا، به خاطر توفیقی است که بنده در انجام واجباتش یافته است و حداقل ذکری که در سجده شکر گفته می شود، این است که سه مرتبه گفته شود: «شکراً لله شکراً لله».»
حسن بن علی بن فضّال می گوید: عرض کردم: معنای «شکراً لله» چیست؟
امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
«بنده می گوید: این سجده از جانب من، شکری است برای خداوند (عزّ و جلّ)، به این خاطر که مرا موفق ساخت که در خدمتش باشم و واجباتش را انجام دهم. شکر، موجب زیادت است،[۲] پس اگر در نماز، کوتاهی و نقصی صورت گیرد که با نمازهای نافله جبران نشود، با این سجده جبران خواهد شد.»
«سلیمان بن حفص مَروَزی» نیز نقل کرده است که امام ابوالحسن[۳] (علیه السلام) در نامه ای خطاب به من نوشتند:
«در سجده شکر، صد مرتبه بگو «شکراً شکراً» و اگر خواستی بگو «عفواً عفواً».»[۴]
[۲] چنان چه خداوند (تبارک و تعالی) فرموده است: «لَئنِ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئنِ کَفَرْتمُ إِنَّ عَذَابىِ لَشَدِیدٌ» ؛ «اگر شکرگزارى کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسى کنید، مجازاتم شدید است!» ؛ سوره ابراهیم، آیه۷، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
[۳] شیخ صدوق، پس از ذکر این حدیث بیان می کند: از آنجا که «سلیمان بن حفص» هم از اصحاب امام کاظم و هم از اصحاب امام رضا (علیهما السلام) بوده است [و کنیه هر دو امام «ابوالحسن» بوده است،] مشخص نیست مقصودِ سلیمان، کدام امام است.
[۴] ...عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْمَرْوَزِیِّ قَالَ کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ ع «قُلْ فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ مِائَةَ مَرَّةٍ شُکْراً شُکْراً وَ إِنْ شِئْتَ عَفْواً عَفَواً»؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۲۸۰.
در دو مطلب پیشین، احادیثی ذکر شد که در آن‌ها به گوشه‌هایی از ظرائف و دشواری‌های کار یک فقیه اشاره شده بود.
حدیث زیر نیز نمونه‌ای است برای گونه‌ای دیگر از این دشواری‌ها:
...عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النَّاسَ یَرْوُونَ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ إِنَّ الْعَدَسَ بَارَکَ عَلَیْهِ سَبْعُونَ نَبِیّاً فَقَالَ:
«هُوَ الَّذِی یُسَمُّونَهُ عِنْدَکُمُ الْحِمَّصَ وَ نَحْنُ نُسَمِّیهِ الْعَدَسَ.»
الکافی، ج۶، ص۳۴۲
...از معاویة بن عمّار (که از اهالی کوفه و عراقی بوده است) نقل شده است که گفت:
به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: مردم فکر می‌کنند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده‌اند «به راستی که هفتاد پیامبر بر عدس برکت افزوده‌اند.»
امام فرمودند:
«این همان است که نزد شما(عراقی‌ها) «حِمَّص»(نخود) نامیده می‌شود و ما(حجازی ها) آن را «عدس» می‌نامیم.»
توضیح آن‌که:
اهالیِ حجاز(عربستان)، چیزی را که ما ایرانی‌ها به آن «نخود» می‌گوییم و عراقی‌ها به آن «حمّص» می‌گویند، «عدس» می‌نامند.
علاوه بر حدیث مذکور از پیامبر(که معاویة بن عمار گفت میان مردم مشهور است)، پیامبر در احادیث متعددی، به اهتمامِ پیامبرانِ پیشین به خوردن «عدس» و در کل به فوائد خوردن «عدس» اشاره فرموده‌اند.
حال‌آن‌که در این احادیث، چون مخاطبانِ سخنِ پیامبر، اهالیِ حجاز بوده‌اند، مقصود از «عدس» همان «حمّصِ» عراقی‌ها، و «نخودِ» ایرانی‌ها بوده است.
بنا بر این، یک فقیه باید به محل زندگیِ مخاطبِ حدیث، و اختلاف معنای لغات در نواحیِ مختلف توجه داشته باشد، تا در فتوا دادن به اشتباه نیفتد.
نمونه‌ای دیگر از این دست، تفاوت واحدهای اندازه‌گیریِ طول، سطح، حجم و وزن در مناطق مختلف است، که در برخی فروعات فقهی، اختلاف فتاوایی در پی داشته است.
پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــ
یکی‌دو سال پیش، یکی از دوستان که در زمینه طب سنتی تخصص داشت، از این‌که در روایات به خوردنِ مداومِ عدس، آن‌چنان توصیه شده است، ابراز تعجب می‌کرد، چراکه عدس، غذایی سرد محسوب می‌شود و اطباءِ طب سنتی، چندان به خوردنِ آن توصیه نمی‌کنند. وقتی این حدیث را برایش نقل کردم، مشعوف شد و گفت «عجب! پس منظور «نخود» است؟! اتفاقاً اطباءِ طب سنتی، به‌خلاف عدس، نخود را خیلی توصیه کرده‌اند و...»
یک:
...قَالَ سَیِّدُنَا الصَّادِقُ ع:
«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجْمِیلَ، وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ، فَإِنَّ اللَّهَ إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا.» قِیلَ: وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ: «یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ، وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ، وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ، حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ، وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.»
الأمالی(للطوسی)، ص۲۷۵
از سرورمان، امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند:
«به‌راستی که خداوند، جمال (زیبایی) و تجمّل (آشکار نمودنِ زیبایی) را دوست دارد، و فقر و بدحالی، و آشکار نمودنِ فقر و بدحالی را نمی‌پسندد،
و به‌راستی که خداوند هرگاه نعمتی بر بنده‌اش ارزانی می‌دارد، دوست دارد اثر آن نعمت را بر او ببیند.»
عرض شد:
چگونه؟
فرمودند:
«جامه‌اش را پاکیزه سازد، خود را خوش‌بو نماید، خانه‌اش را گچ‌کاری کند، حیاط خانه‌اش را جارو کند،
حتی روشن نمودنِ چراغ، پیش از غروب خورشید، فقر را منتفی می‌کند و بر روزی می‌افزاید.»
دو:
...عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«أَبْصَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا شَعِثاً شَعْرُ رَأْسِهِ وَسِخَةً ثِیَابُهُ سَیِّئَةً حَالُهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ الدِّینِ الْمُتْعَةُ وَ إِظْهَارُ النِّعْمَةِ.»
الکافی، ج۶، ص۴۳۹
از امام صادق، علیه‌السلام، نقل شده است که فرمودند:
«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مردی را دیدند که موهایش ژولیده، جامه‌اش چرکین و حالش بد بود،
آن‌گاه فرمودند: بهره‌مندی و آشکار ساختنِ نعمت، جزئی از دین است.»
پانوشتــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] بدیهی است که تجمّل(آشکار نمودنِ زیبایی) در صورتی مطلوب خداوند است که با رعایت دیگر دستورات او باشد، چه برای زنان، و چه برای مردان.
[۲] به نظر می رسد جامعه ای که مردمان اش آراسته تر باشند، بانشاط‌تر خواهد بود.
[۳] به آنان که داشته‌هاشان را پنهان می‌دارند و اظهار فقر و نداری می‌نمایند.
[۴] به ژولیدگانِ گره گوری!
... عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
«إِذَا ذَکَرَ أَحَدُکُمْ نِعْمَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَى التُّرَابِ شُکْراً لِلَّهِ فَإِنْ کَانَ رَاکِباً فَلْیَنْزِلْ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَى التُّرَابِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ یَقْدِرُ عَلَى النُّزُولِ لِلشُّهْرَةِ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَى قَرَبُوسِهِ وَ إِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَى کَفِّهِ ثُمَّ لْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَى مَا أَنْعَمَ عَلَیْهِ.»
الکافی، ج۲، ص۹۸
یونس بن عمار از امام صادق، علیه‌السلام، نقل می‌کند که فرمودند:
«هرگاه یکی از شما(شیعیان)، نعمتِ خداوند، عزّ و جلّ، را به یاد آورد، برای شکر خدا، پیشانی‌اش را بر خاک بگذارد،
اگر راکب(سواره) بود، پس پیاده شود و پیشانی‌اش را بر خاک بگذارد،
و اگر به‌خاطر شهرت(تابلو شدن!) نمی‌توانست پیاده شود، پیشانی‌اش را بر برآمدگیِ زین بگذارد،
و اگر نتوانست، پیشانی‌اش را بر کف دستش[*] بگذارد،
آن‌گاه، حمد خدا را به‌خاطر نعمتی که به او عنایت فرموده، به‌جای آورد.»
پاورقیــــــــــــــــــــــــــــــ
[*] "کفّ"؛ از مچ به پایین است و پشت دست را نیز شامل می‌شود.
