در رثای مرحوم آیت‌الله ناصری دولت‌آبادی

 

بسم الله الرحمن الرحیم
إنا لله و إنا إلیه راجعون

 

سال ۸۱ در یکی از دانشگاه‌های نزدیک اصفهان، شهرسازی قبول شدم.

علاوه بر دوری از خانواده، تحمل شرایط فرهنگی ویژه‌ای که آن شهر، آن دانشگاه و آن رشته تحصیلی داشت، برای منِ بچه‌مذهبی بسیار دشوار بود.

 

در آن شرایط، شرکت در جلسات شرح زیارت جامعه کبیره‌ی مرحوم آیت‌الله ناصری دولت‌آبادی و ارتباط با طلبه‌های بامحبتِ مدرسه علمیه ولی‌عصر (عج) که تحت اشراف ایشان اداره می‌شد، برایم حکم هوا را داشت.

 

مثل غواصی که هر چنددقیقه یک‌بار باید خود را به سطح آب می‌رساند، تا نفسی بگیرد و دوباره برگردد.

دوشنبه‌های مسجد کمرزرین دقیقاً حکم همین نفس گرفتن را برایم داشت.

 

این عالمِ عاملِ عارفِ امام‌زمانیِ بامحبتِ شیرین‌بیانِ خوش‌رویِ دوست‌داشتنی به گردن بنده و بسیاری از طلاب و دانشجویان و مردم شهر اصفهان و کشور ایران حق دارند.

دعا می‌کنم و امید دارم همان‌طور که این مرد الهی، امید به رحمت واسعه پروردگار را در قلوب بندگانِ بی‌پناهش زنده نگه می‌داشت، خداوند رحمت واسعه‌اش را به‌صورت ویژه، شامل حال ایشان گرداند و او را با خاصّانِ اولیائش محشور فرماید.

غفر الله له و لنا.

 

 

پانوشت۱:

ناسپاسی است اگر در این میان از آیت‌الله سیدابوالحسن مهدوی و جلسات دعای ابوحمزه‌اش، از آیت‌الله حسین مظاهری و درس اخلاق پنجشنبه‌شب‌هایش و از حجت‌الاسلام سیدمجتبی موسوی درچه‌ای و طلاب عزیز درچه یادی نکنم.

حفظهم الله و ایّانا.

 

پانوشت۲:

چندوقت پیش که نماز مغرب و عشایم را در مصلای حرم حضرت عبدالعظیم می‌خواندم، بین دو نماز، جوانی افغان که مقیم اتریش بود، مسأله‌ای شرعی از من پرسید و گفتگویی میانمان سر گرفت. موقع خداحافظی، به او که دچار غربتِ غرب بود، برادرانه، سه توصیه کردم؛ یکی همین بود که ارتباط مستمری با مراکز اسلامی شهر محل سکونتش داشته باشد.

وفّقه الله و إیّانا.

 

یادی از آن رؤیا

 

بنایی بود بلند و استوانه‌ای‌شکل؛

شبیه برج‌های منبع‌آب قدیمی که هنوز وسط بعضی شهرها هستند؛

مثل منبع‌آب محله آذر قم، یا منبع‌آب تربت‌جام یا فریمان یا کردکوی یا گرمسار یا لنگرود یا...

اما خیلی بزرگ‌تر.

 

میان یک بیابانِ خشک و بی‌آب‌وعلف؛

شبیه بیابان‌های آخرالزمانیِ هالیوود.

 

جماعتی انبوه، گِردِ استوانه جمع بودند.

من یکی از آن جماعت بودم، اما صحنه را با فاصله و از بالا می‌دیدم!

 

تعدادمان زیاد بود؛ شاید به‌اندازه جمعیت یک استادیوم آزادی؛

با این تفاوت که اختلافی در بین نبود؛ همه هوادار و دوست‌دار یک نفر بودیم،

هیچ‌یک علیه کسی دشنام نمی‌دادیم؛ اصلاً حرف نمی‌زدیم

و هیچ‌یک تماشاگر نبودیم؛ همه وسط صحنه بودیم.

 

آن‌جا چه می‌کردیم؟

همه به سمت ورودیِ بنای استوانه‌ای هجوم می‌بردیم، بدون این‌که به هم آسیبی برسانیم.

وارد بنای استوانه‌ای می‌شدیم،

از پله‌هایش بالا می‌رفتیم،

وارد ایوان بالای بنا می‌شدیم،

خود را از آن ارتفاع پایین می‌انداختیم

و می‌مردیم!

 

می‌مردیم و بعد زنده می‌شدیم

و باز به سمت استوانه هجوم می‌بردیم و از پله‌هایش بالا می‌رفتیم و از ایوانش خود را پایین می‌انداختیم و می‌مردیم و زنده می‌شدیم و باز...

و باز...

و این چرخه ادامه داشت تا ابد...

 

چرا خود را می‌انداختیم؟

خود را فدای یک نفر می‌کردیم.

یک نفر که خیلی دوستش داشتیم و تا ابد بده‌کارش بودیم.

 

گویا عهد بسته بودیم که اگر هزاران هزار جان داشته باشیم، آن را فدای محبوبمان کنیم

و باز جان بگیریم

و باز فدایش شویم

و باز... و باز...

 

مولای من!

ای کیمیاگر!

ای نور ابدی!

این رؤیای دیرین را به واقعیت بدل نما،

این روسیاه را لایق گَردان،

و این قربانی را بپذیر!

 

صلی الله علیک یا اباعبدالله

صلی الله علیک یا اباعبدالله

صلی الله علیک یا اباعبدالله

 

حکایت رسیدن به درکی جدید از مصائب اهل‌بیت

 

پیش‌تر فکر می‌کردم انسان هرقدر نسبت به جزئیاتِ مظالمی که در کربلا رخ داده، آگاهی بیش‌تر و تصور دقیق‌تری داشته باشد، شدت مصیبت‌ها را بهتر درک می‌کند و بیش‌تر می‌سوزد.

شنیده بودم خداوند - مِن‌باب ترحّم - پرده‌ای بر این اتفاقات می‌اندازد که محبّان آل‌الله علیهم‌السلام از شدت غم هلاک نشوند.

حالا اما این‌طور می‌فهمم که هرقدر انسان نسبت به عظمت اهل‌بیت علیهم‌السلام و جایگاه و نقش این انوار مقدسه در عوالم هستی بیش‌تر معرفت یابد، عمق غربت ایشان در این دنیا و عظمت مصیبت‌های واردشده بر آن‌ها را بیش‌تر درک خواهد کرد و در این غم بسیار بیش‌تر خواهد سوخت.

عقوبت رفتار شرم‌آور ما مسلمانان با حجت‌های زمانمان، غیبت حجت از میان ماست

و خدا می‌داند این عقوبت تا کِی به طول خواهد انجامید!

 

 

پانوشت:

مدتی است به امر مادر بزرگوارم، در دورهمی‌های هفتگیِ خانه پدری، جلسه معرفتی مختصری راه انداخته‌ایم.

پیشنهاد دادم (و جمع پذیرفتند که) حدیث‌خوانی کنیم.

همچنین قرار شد از بخش «آسمان و جهانِ» کتاب شریف بحارالانوار و از ابوابی که پیرامون مراحل خلقت عوالم گوناگون هستی و تاریخ زندگی مخلوقات ساکن در این عوالم و جایگاه اهل‌بیت علیهم‌السلام در این میان است، آغاز کنیم.

هرچه بیش‌تر می‌خوانیم و پیش‌تر می‌رویم، به جایگاه اعجاب‌برانگیز اهل‌بیت علیهم‌السلام در عوالم هستی بیش‌تر پی می‌بریم؛

جایگاه عظیمی که نه‌تنها به وصف، که به فهم نیز نیاید!

این روزها و شب‌ها از طرفی، با یادآوریِ فهمِ جدیدی که از این جایگاه یافته‌ام و از طرفی دیگر، با تصور مصیبت‌هایی که در این دنیای دنیّ بر این وجودهای نورانی روا داشته شده، لایه‌ی جدیدی از عظمت این مصیبت را تجربه می‌کنم.

مصیبةً ما أعظمها!

پروردگارا! در عصر غیبت مولایمان و در ایام یتیمیِ ما، معرفت به خودت، رسولت و حجتت را به ما عنایت فرما؛ تا از دینمان گم‌راه نگردیم.

 

 

اشاره:

از زرارةبن‌أعیَن نقل شده است که حضرت صادق علیه‌السلام به او توصیه فرمودند در ایام غیبت حجت خدا به این دعا پناه ببرید:

«اَللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ؛

فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ

اَللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ؛

فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ

اَللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ؛

فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی»

 الکافی، ج۱، ص۳۳۷

 

شب‌ها با کتاب...

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیٖمِ

 

صبح، برای نماز از خواب بیدار شدم.

بعد از نماز، کمی قرآن خواندم.

با کنار هم قرار گرفتنِ آیات صفحه‌ای که اتفاقی باز شده بود و روایاتی که چند روز پیش خوانده بودم، نکته‌ی شیرینی دریافت کردم که دلم را روشن کرد.

بعد، کتابی که پریشب از کمد کتاب‌ها جلوی دست آورده بودم را تورّقی کردم و کنار گذاشتم.

 

لابه‌لای وسایلی که از دیشب کف خانه پهن مانده بود، صحنه‌ی جالبی شکارم شد؛

کتاب‌هایی که هرکدامشان را یکی از اعضای خانواده دست گرفته‌اند که بخوانند.

زیبا و دل‌گرم‌کننده بود.

خوش‌حال شدم.

 

 

کات|فلش‌بک|هشت ساعت قبل

دیشب دیر رسیدم خانه؛ حدود ده و نیم.

دیدم همسرم ظرف‌های چینی را از کابینت در آورده و روی اوپن چیده.

فکر کردم آن‌ها را شسته یا می‌خواهد مرتبشان کند.

ناباورانه تعریف کرد که پایه‌های کابینت شکسته و همه چینی‌ها نقش زمین شده، ولی هیچ‌کدامشان خال بر نداشته!

چرخیدم سمت آشپزخانه و دیدم یکی از کابینت‌ها دَمَر روی زمین افتاده.

هر دو پایه‌ی پلاستیکیِ جلویش به‌خاطر سنگینی بیش از حد، شکسته بودند.

قرار شد برایش پایه‌های فلزی بخرم.

 

موقع شام، دختر بزرگم سراغ کتابی که به مادرش معرفی کرده بود را گرفت؛ که تا کجا خوانده‌ای و...

با هم از این صحبت کردند که کتاب‌خواندن چقدر آرامش‌دهنده و لذت‌بخش است.

 

بعد از شام، وقتی دور هم نشسته بودیم، دختر دیگرم سرش در کتاب بود و توجهی به اطراف نداشت.

دیدم دارد رمان «پینوکیو» را می‌خواند.

 

تلویزیون را روشن کردیم.

رفتیم روی فلش، تا یک قسمت دیگر از سریال «سلطان و شبان» که تازه دانلودش کرده‌ام را ببینیم.

 

پسر کوچکم کتابی را از روی راحتی برداشت.

انداختش روی زمین و خودش جای آن دراز کشید!

 

آخرشب خسته بودیم.

قبل از این‌که خانه را مرتب کنیم، خوابیدیم.

 

صبح، برای نماز از خواب بیدار شدم.

بعد از نماز...

 

وَ الْحَمْدُ للهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ

 

ما کجاییم و تو کجا؟!

ساعت شش و نیم از اداره می‌زنم بیرون که برگردم خانه.

تا به ایستگاه اتوبوس برسم، این فکرها در سرم می‌چرخد:

″من که دارم در این شرایط بد اقتصادی و فشاری که روی مردم است، ملبّس در شهر می‌چرخم، در معرض بعضی کم‌لطفی‌ها و کج‌فهمی‌ها هستم. حتی ممکن است از این بابت خطری هم تهدیدم کند. اما خب کارکردهای اجتماعی و دینی ملبس بودن می‌چربد بر این خاطرات. حتی ممکن است این وسط تیری یا تیغی هم حواله شود، اما چه باک؟ باز هم حاضر نیستم این لباس را، عافیت‌طلبانه، از تن در آورم.″

 

بعد بلافاصله به خود می‌گویم:

″راستش را بگو! این‌که نمی‌خواهی این لباس را در آوری، از سر تکلیف‌مداری است یا از ترس این‌که این عقب‌نشینی در چشم دیگران کوچک‌ات کند یا...؟″

دارم با خودم کلنجار می‌روم تا به لایه‌های پنهان خودم نفوذ کنم و به شناخت صحیح‌تری از خودم برسم.

 

پیرزنی با دست‌های حنابسته جلویم را می‌گیرد و با لهجه غلیظی که آخرش هم متوجه نمی‌شوم کجایی است، چند بار حرفش را تکرار می‌کند تا بفهمم چه می‌گوید.

از شوهرش می‌گوید که از دنیا رفته و می‌خواهد بداند خیراتی که برایش انجام می‌دهد، به او می‌رسد؟ او این خیرات را می‌بیند؟ پس از مرگ، همه زنده می‌شوند؟ آن‌وقت او را خواهد دید؟

جوابش را می‌دهم. خوشحال می‌شود.

معلوم می‌شود محبت کهنه‌ای میانشان بوده و هست.

خداحافظی می‌کنیم و از هم جدا می‌شویم.

خدا را شکر می‌کنم.

 

سوار اتوبوس می‌شوم. یک لحظه اینترنت گوشی را وصل می‌کنم. تیتر این خبرِ فوری در اعلان‌ها ظاهر می‌شود:

«ترور یکی از مدافعان حرم در تهران»!

کمی جا می‌خورم. روی تیتر خبر کلیک می‌کنم. عکس‌ها را با دقت نگاه می‌کنم. متن خبر را بالا پایین می‌کنم.

داغی در سینه‌ام می‌پیچد و دلم را می‌سوزاند.

 

 

ساعت هفت شده.

از اتوبوس پیاده شده‌ام. دارم از روی خط عابرپیاده‌ی میدان بهارستان عبور می‌کنم تا خود را به ایستگاه مترو برسانم.

پیش خودم می‌گویم:

″شاید همین الآن یکی از همین راننده‌ها جوگیر بشود و بخواهد دردش را التیام ببخشد!″

تصور می‌کنم اگر بروم زیر ماشین، اگر سرم به جای بخورد، دردش چه‌گونه خواهد بود و چه حالی خواهم داشت.

می‌خواهم بدانم آمادگی و طاقتش را دارم یا نه؟

اتفاقی نمی‌افتد. موتوری‌ها راه کج می‌کنند تا رد شوم.

 

کمی جلوتر، چشمم به صورت اخمیِ پیرزنی می‌افتد که یک چرخِ خرید را هُل می‌دهد و به من نزدیک می‌شود.

مسیر چرخش را عوض می‌کند، سرعتش را تنظیم می‌کند و محکم به پایم می‌زند.

درد می‌گیرد. چیزی نمی‌گویم. عبور می‌کنم.

ته دلم، کمی ناراحت می‌شوم، ولی بلافاصله به خودم نهیب می‌زنم:

″پس چه شد آن ادعاها و توهمات؟!″

آرام می‌شوم.

خودم را بابت ناراحت شدنم سرزنش می‌کنم.

 

ساعت هشت شده.

از ایستگاه مترو بیرون می‌آیم.

راننده پرایدی که می‌خواهم با او بروم، با احترام سوارم می‌کند. در راه از بی‌کاری‌اش می‌گوید و این‌که مجبور شده در این خط کار کند.

 

پیاده می‌شوم. می‌خواهم سربالاییِ منتهی به خیابانمان را بالا بروم، که یک پژویی می‌ایستد. سوارم می‌کند.

می‌گوید: "سربالاییِ نفس‌گیری است."

می‌گویم: "مردافکن است."

خودم هم قبلاً همین‌جا چندنفری را سوار کرده‌ام.

تا سر کوچه می‌رساندم و یک بیست‌دقیقه‌ی نفس‌گیر را از مسیرم کم می‌کند.

تشکر می‌کنم. خداحافظی می‌کنیم و پیاده می‌شوم.

 

ساعت هشت و نیم است.

دولّا می‌شوم که از کشوی میزتلویزیون جانمازم را بردارم.

می‌گویم بگذار ببینم پیرزن موفق شده کبودی‌ای به پایم بیاندازد یا نه.

پاچه شلوارم را بالا می‌زنم. سَرسَری نگاهی می‌اندازم. اثری نمی‌بینم.

 

یاد شهیدِ ترورِ امروز می‌افتم.

بلافاصله در دلم به خودم پوزخند می‌زنم؛

"خاک بر سرت! دنبال چه بودی و چه نصیبت شد! تقریباً هیچ!

او که سال‌ها در وسط میدان مبارزه بوده را، دشمن نشان کرده، برای ترورش ماه‌ها برنامه‌ریزی کرده، آدم‌نماهایی را اجیر کرده و به شهادت رسانده، تا جبهه‌ی مقاومت را مدتی لَنگ کند.

آن‌وقت توی پرادعا که از اداره به خانه‌ات برمی‌گشتی را، پیرزنی ساده‌دل که از خرید برگشته و قیمت‌های جدید عصبانی‌اش کرده، در گوشه‌ای از میدان بهارستان، گیر انداخته و چرخش را به پایت کوبیده. حتی زخمی هم بر نداشتی. حتی جایش هم نمانده. حتی اگر حذفت کرده بود هم آبی از آب تکان نمی‌خورد و لطمه‌ای به جایی و ثُلمه‌ای به چیزی وارد نمی‌شد."

 

گویا ندای شهید بود که از بلندای آسمان بر یک کارمند معمولی در قعر دنیا تابید که:

"ما کجاییم و تو کجا؟!"

 

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ

خیلی در این فکرها (حدیث نفس‌هایی که این‌جا نقلشان کردم) نیستم و در این سه سالی که تهران ساکنم، خیلی خیلی کم تندی و بی‌احترامی دیده‌ام. (سردی و بی‌تفاوتی هست، ولی بیش‌تر احترام بوده و محبت.)

دیروز اما پروردگارم خواست با ترکیب این تأملات درونی و اتفاقات بیرونی، گوش‌مالی‌ای بدهد و تلنگری بزند.

و الحمد لله رب العالمین

 

در ستایش امید و امیدآفرینی

همین اول بگویم که:

نه از وضع موجود راضی‌ام،

نه مرفه بی‌دردم،

نه زاهد و عارفم،

نه قصد ماله‌کشی دارم،

نه می‌خواهم دین‌فروشی کنم،

نه از مشکلات ساختاری و فرهنگی بی‌اطلاعم،

نه این‌که خودم هم نقدی ندارم،

نه این‌که خودم هم وقتی پیش دوستان و آشنایان می‌نشینم، غُر نمی‌زنم،

نه...

 

اما چندوقتی است مشغول مطالعه در مورد «قلب» هستم.

بله، «قلب»، یا همان چیزی که در محاوراتمان به آن می‌گوییم «دل»،

همان که گاهی زیر کامنت‌ها به هم هدیه می‌دهیم،

همان که گاهی وسطش تیر می‌خورد،

همان که گاهی می‌شکند،

همان که گاهی می‌گیرد و گاهی باز می‌شود،

گاهی می‌سوزد و گاهی خنک می‌شود،

گاهی روشن می‌شود و گاهی به تاریکی فرو می‌رود،

همان که به عزیزمان می‌دهیمش و به جایش قلوه می‌گیریم.

بله، همان دل، همان قلب.

 

منابع مطالعاتی‌ام چیست؟

- آیات قرآن

- احادیث اهل‌بیت

- بعضی دروس اخلاق

- بعضی مطالعات جدید پیرامون کارکردهای عاطفی و شناختی قلب مادّی

 

نمی‌گویم همه را خوانده‌ام، در موردشان تأمل داشته‌ام، تسلط کافی یافته‌ام، به جمع‌بندی رسیده‌ام یا...

نه، ولی چیزهایی دستم آمده.

 

این‌ها را گفتم تا بدانید حال و هوای چیزی که می‌خواهم درباره‌اش بگویم، چیست و از چه منظری دارم به موضوع نگاه می‌کنم.

 

خلاصه این‌که در بین مطالعاتم، به حدیثی برخوردم که به نظرم خیلی جالب و مهم است و به درد این روزهایمان هم می‌خورد. (مضمون این حدیث در احادیث متعدد دیگری نیز تکرار شده و قابل اعتماد است.)

 

از هارون بن خارجه نقل شده است:

به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم:

من (گاهی) خوشحال می‌شوم، بدون این‌که چیز خوشحال‌کننده‌ای در خودم، در مالم یا در دوستم ببینم و (گاهی) ناراحت می‌شوم، بدون این‌که چیز ناراحت‌کننده‌ای در خودم، در مالم یا در دوستم ببینم.

حضرت فرمودند:

«بله (همین‌طور است.) به‌راستی که آن شیطان به قلبت می‌چسبد و می‌گوید:

"تو اگر نزد خداوند ارزش و اهمیتی داشتی، خداوند دشمنت را بر تو مسلط نمی‌کرد و تو را به او محتاج نمی‌ساخت. آیا می‌خواهی مانند پیشینیان خود همچنان در انتظارِ (گشایش و رفع مشکلات) بمانی؟ آیا آنان چیز (امیدوارکننده)ای به تو گفته‌اند؟"

به همین خاطر است که تو، بدون این‌که چیز ناراحت‌کننده‌ای رخ دهد، ناراحت می‌شوی.

اما خوشحالی‌ات به این‌خاطر است که آن فرشته به قلبت می‌چسبد و می‌گوید:

"اگر خداوند دشمنت را بر تو مسلط نموده و تو را محتاج او ساخته، (بدان که) این تنها برای مدت کوتاهی است. بشارت باد بر تو از جانب خداوند؛ به مغفرت و فضل الهی"

این همان سخن خداوند است که:

«اَلشَّیْطٰانُ یَعِدُکُمُ اَلْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشٰاءِ وَ اَللّٰهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً» [بقرة:۲۶۸]

«شیطان به شما وعده‌ی فقر می‌دهد و شما را به کارهای زشت امر می‌کند، اما خداوند شما را به مغفرت و فضلی از جانب خود وعده می‌دهد.»»

 تفسیرالعیاشی، ج۱، ص۱۵۰

 

[بر اساس روایات، شیطانی که در این حدیث به آن اشاره شد، همواره ملازم قلب است و گویا «وسواس خنّاس» نام دارد. آن فرشته هم فرشته‌ای است که ملازم قلب است و گویا «روح الایمان» نام دارد.]

 

غرضم از نقل این حدیث این بود که حواسمان باشد:

خط مقدم نبرد در #جنگ_شناختی از درون خودمان آغاز می‌شود.

دشمن در این نبرد بیخ گوشمان است؛ بیخ گوش دلمان!

تصورش هم حقیقتاً هولناک است!

  

اما راستش؛ قضیه از این هم هولناک‌تر است.

چرا؟

چون ما خیلی وقت‌ها، اگر دقت کنیم، در ذهنمان، متوجه سخنان آن القاگر شرّ و آن القاگر خیر می‌شویم،

اما حالتی که راوی (هارون بن خارجه) از خود برای امام صادق (علیه‌السلام) گزارش می‌دهد، حاکی از آن است که این القائاتِ شیطانی و الهی، نه در ذهن، بلکه در لایه‌های پنهان‌تر نفس او ایجاد شده است؛ در ناخودآگاهِ او.

چراکه می‌گوید "من بدون آن‌که اتفاق خاصی افتاده باشد و من حادثه‌ای را دیده باشم، ناراحت یا خوشحال می‌شوم."

او با آن‌که در خود تأمل کرده که علت ناراحتی یا خوشحالی‌اش چیست، باز هم علتش را کشف نکرده.

و جالب است که راوی بدون این‌که حتی یاد ظلم‌های دشمنانش و بدبختی‌های خودش بیفتد، دلش می‌گیرد!

هولناک نیست؟!

 

با این حساب، گویا اختیاری هم در کار نیست؛

شیاطین و فرشتگان مشغول کار خود هستند

و ما در لایه ناخودآگاهمان پیام‌های وسوسه‌آمیز آن شیاطین و نویدهای رحمانی آن فرشتگان را دریافت می‌کنیم

و در ناخودآگاه خود با این صف‌بندی مواجه‌ایم.

 

اما آیا واقعاً اختیاری در کار نیست و کاری از دست ما بر نمی‌آید؟

اگر القائاتِ ناامیدکننده‌ی آن شیطان و الهاماتِ امیدوارکننده‌ی آن فرشته در لایه‌های ناخودآگاه وجود ما شکل می‌گیرد و ما متوجه این القائات و الهامات نمی‌شویم، چه‌طور می‌توانیم با آن شیطان مقابله کنیم و با آن فرشته همراه شویم؟

 

پاسخ را می‌توان در احادیثی که پیش‌تر در مطلبی با عنوان «درباره شیطان و فرشته‌ای که کنار قلب ما جا خوش کرده‌اند» نقل کرده بودم، جست‌وجو کرد.

 

- آن‌جا ذکر شد که «قلب» دو گوش دارد که شیطانی (به‌نام «وسواس خنّاس») در یکی از آن دو گوش، انسان را به گناه تشویق می‌کند و فرشته‌ای (به نام «روح الایمان») در گوش دیگر، او را از گناه بازمی‌دارد.

- ذکر شد که «وسواس خنّاس» مثل یک زالو به قلب انسان چسبیده و پوزه‌ای خرطومی‌شکل دارد که با آن القائاتش را در قلب تزریق می‌کند.

- ذکر شد که «وسوسه» یعنی «سخن گفتنِ درِگوشی و پنهانی» و «خُنوس» یعنی «منقبض کردن و پنهان کردن» و آن شیطان به‌این‌خاطر «وسواس خنّاس» نام گرفته که کارش این است که هرگاه انسان از یاد خداوند غافل می‌شود، پوزه‌اش را در قلب فرو می‌کند و پلیدی‌ها را به او القاء می‌کند و هرگاه انسان خداوند را یاد می‌کند، پوزه‌اش را جمع می‌کند و دست از وسوسه‌گری بر می‌دارد.

 

اصلاً اگر بخواهم کلیدی‌ترین نکته‌ای که پس از سیر در آیات و احادیثِ مربوط به قلب دریافت کرده‌ام را در یک جمله خلاصه کنم، این‌طور می‌گویم که:

- رمز سلامتی و رو به راه بودنِ قلب، «ذکر و یاد خداوند» است

- و عامل اصلی بیماری و فساد قلب، «غفلت از خداوند» است.

 

بنابراین فن بدل حربه‌های شیطان، «ذکر خداوند» است؛

- وقتی به هرصورتی یاد خداوند در دل‌هایمان می‌تابد، راه نفوذ آن وسوسه‌گرِ خنّاس به قلب‌هایمان بسته می‌شود

- و هروقت به هرشکلی از خداوند غافل می‌شویم، شیطان بلافاصله به قلب‌هایمان راه می‌یابد و القائاتش را از سر می‌گیرد.

 

در این رابطه، نکته مهم دیگری هم باقی مانده است.

آن، این‌که:

خداوند در سوره ناس اشاره می‌فرماید که این «وسواس خناس» که در سینه‌های ما به وسوسه‌گری می‌پردازد، هم از طایفه جن است و هم از طایفه انس؛

«...من شرّ الوسواس الخناس، الذی یوسوس فی صدور الناس؛ من الجِنّة و الناس»

یعنی هم جن‌هایی هستند که کارشان وسوسه‌گری است و هم انسان‌هایی هستند که به این کار مشغول‌اند.

پس این القای یأس و ناامیدی و این تحریک به ارتکاب کارهای زشت، هم از جانب شیاطین جنی صورت می‌گیرد و هم از جانب انسان‌های شیطان‌صفت!

هم از درون است و هم از بیرون!

 

در مقابل؛

هم در درونمان فرشته‌ای هست که در قلب ما امید می‌آفریند و ما را به زیبایی‌ها فرامی‌خواند

و هم در خارج، انسان‌های فرشته‌خویی هستند که کارشان امیدآفرینی در میان مردم و دعوت به خوبی‌هاست.

 

در هر دو جبهه‌ی درونی و بیرونی، راه نجات و رمز پیروزیِ ما، ذکر خداوند، توجه به او، و پرداختن به کارهای نیک است.

عامل نابودی‌مان، نیز غفلت از خداوند، پرداختن به کارهای زشت یا حتی سرگرم شدن به کارهای بیهوده است.

 

بنابراین توجه به این نکته ضروری است که در مقابل انسان‌های شیطان‌صفت نیز باید با «امیدآفرینی میان مردم»، «تابانیدن یاد خداوند در جامعه» و «دعوت به خوبی‌ها»، به مقابله برخواست.

 

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ

در چنین روزهایی که یقیناً در معرض وسوسه‌های شیاطین جنی و انسان‌های شیطان‌صفت هستیم و همچنین در معرض الهامات فرشتگان الهی و انسان‌های فرشته‌خوی قرار داریم، مراقب باشیم که به کدام نجوای درونی یا تبلیغ بیرونی گوش می‌دهیم و از کدام‌یک اثر می‌پذیریم!

 

و چند سوال هم از خود بپرسیم؛

رفتار من در میانه‌ی این جنگ شناختی منفعلانه است یا فعالانه؟

اگر فعالانه است، کدام‌سوی این میدان ایستاده‌ام؟

در صف شیاطین و شیطان‌صفتان هستم یا در صف فرشتگان و فرشته‌خویان؟

دعوت به شر می‌کنم یا دعوت به خیر؟

القای ناامیدی می‌کنم یا امید می‌آفرینم؟

 

خاطره‌ای که هرگزم از یاد نرود...

 

پاییز ۹۷ قرار شد به‌همراه خانواده در پیاده‌روی اربعین شرکت کنیم.

محمدهادی حدوداً چهارساله بود.

کالسکه خودش را قبلاً رد کرده بودیم.

به دست‌وپا افتادیم تا کالسکه‌ای جور کنیم.

از دوستان و آشنایان جویا شدیم، اما موردی پیدا نشد.

به ذهنم رسید در «دیوار» آگهی بگذارم.

در دیوار یک آگهی گذاشتم با این عنوان: «خریدار کالسکه بچه برای پیاده‌روی اربعین»

در توضیحاتش هم نوشتم که چون برای این سفر می‌خواهیم، مناسب رد کردن چاله چوله‌های مسیر باشد.

چند نفری پیام دادند و عکس فرستادند و قیمت تعیین کردند.

دو نفر اما پیام دادند چون برای پیاده‌روی اربعین می‌خواهید، رایگان می‌دهیم.

 

یکی‌شان یک کالسکه بزرگ و محکم و گران‌قیمت داشت

و دیگری یک کالسکه عصاییِ رنگ و رو رفته‌ی ارزان‌قیمت.

 

اولی برای خانواده‌ای متمول بود در بالاشهر قم

و دیگری برای یک خانواده ضعیف از پایین شهر.

 

در دلم خدا خدا می‌کردم که همان اولی جور شود؛

چون علاوه بر این‌که رایگان و تر و تمیز بود، متعلق به یک خانواده پولدار بود و احتمالاً جنس خیلی خوبی داشت.

 

اگر اولی نمی‌شد، مردد بودم دومی را بگیرم یا نه؛

چون - هرچند رایگان بود، اما - بدنه‌اش ضعیف بود و معلوم نبود طاقت مسیر ناهموار عراق را داشته باشد.

 

خلاصه عرض کنم خدمتتان:

آن خانواده متمول چند بار قرارهایشان را با من پس و پیش کردند و در نهایت بعد از کلی مِن‌مِن کردن، گفتند نمی‌دهیم!

راستش خیلی ناراحت شدم؛

هم به‌خاطر بدقولی‌شان، هم به‌خاطر این‌که به‌نوعی کوچک شده بودم و هم به‌خاطر این‌که آن‌چه در دلم خیلی به آن مایل بودم، نشده بود.

 

موعد حرکت هم نزدیک می‌شد و فرصت برای جور کردن کالسکه رو به پایان بود.

ناچار رفتم سراغ همان کالسکه دوم، ته یک محله در پایین‌شهر قم.

کمی وراندازش کردم.

تردیدم در مورد تحملش برای طی مسیر بیشتر شد؛ نحیف بود و یکی‌دوتا ایراد هم داشت.

تشکر کردم، گرفتمش و در راه بازگشت، بردمش پیش یک تعمیرکار کالسکه تا چرخ‌های فرسوده‌اش را عوض کند و گیر و گورهایش را رفع کند.

تعمیرکار گفت چرخ بزرگ‌تر هم برایش دارم، اما همین که دارد بهتر است.

در نهایت، با تردید و کمی ناراحتی از این‌که نکند تصمیم اشتباهی گرفته‌ام، به خانه برگشتم.

دل را به دریا زدیم و چند روز بعد با همان کالسکه عصایی راهی شدیم.

 

نشان به آن نشان که ما نه‌فقط آن سال، بلکه سال بعدش هم، با همان کالسکه - بدون این‌که یک پیچش را شل و سفت کنیم - رفتیم پیاده‌روی اربعین و به‌سلامت برگشتیم.

 

هیچ‌وقت یادم نمی‌رود:

در همان سفر اول، وقتی رسیدیم به مرز ایران و از مرز عبور کردیم،

وقتی کالسکه را تا کردم و همراه کوله‌ها گذاشتم توی اتوبوس پر از زائر، تا برویم سمت مهران،

همان‌وقت بود که یک آن به فکر فرو رفتم که:

من نادان رو باش!

چقدر بی‌خود غُصه خوردم که نکند این کالسکه به‌دردم نخورد،

درحالی‌که به‌خاطر سبُکی و کم‌جایی‌اش حمل و نقل راحتی داشت؛ از همه چاله‌چوله‌ها هم رفت و آخ هم نگفت.

 

پیش خودم خیلی تحقیر شدم که چرا دل بسته بودم به آن کالسکه بزرگ در دست آن خانواده متمول؟!

فکر می‌کردم می‌روم آن کالسکه‌ی سالم و شیک و محکم را با احترام از مطب آقای دکتر فلانی در محله سالاریه می‌گیرم و سفرمان خیلی شیک و مجلسی برگزار می‌شود!

 

غافل از این‌که پروردگار تقدیر دیگری رقم زده بود؛

تا در پایان آن سفر، در حالی که نفس‌نفس می‌زدم، عرق از سر تا پایم جاری بود و نایی برایم نمانده بود، پند دیگری به این بنده‌ی غافل دهد؛

که دل نبندم به دنیا و اهلش!

که فریب ظاهر را نخورم و به غیب ایمان آورم!

که از قِبَل فقرا بیشتر بهره خواهم برد تا از قِبل اغنیا!

که خودم را پیش آدم‌های کوچکِ به‌ظاهر بزرگ، تحقیر نکنم!

که صلاحم لزوماً در چیزی که می‌پندارم و به آن شوق دارم، نیست!

که...

 

یاد توصیه‌ی حکیمانه‌ی یکی از اساتید افتادم که به طلبه‌های در شرف ازدواج می‌فرمود:

سراغ خانواده‌های پول‌دار نروید؛ که خیرشان به شما نمی‌رسد.

خانواده‌های فقیر، مهربان‌تر هستند و خیرشان بیشتر به شما و زن و بچه‌تان می‌رسد؛ آن‌چه دارند را با شما تقسیم می‌کنند و در سختی‌ها کمک‌کارتان هستند.

 

این آیه هم برایم تداعی شد که:

«عَسَىٰ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» [بقره:۲۱۶]

«چه‌بسا چیزى را خوش ندارید و آن براى شما بهتر باشد و چه‌بسا چیزى را دوست دارید و آن براى شما بدتر باشید و [مصلحت شما را] خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.»

 

 

تصویر مربوط است به پیامک‌های کریمانه همان صاحبِ - به‌ظاهر فقیر و در واقع غنیِ - کالسکه‌ی عصایی.

پیش‌تر هم این تصویر را استوری کرده بودم.

 

لطف کنید صلواتی هدیه بفرمایید به صاحب آن کالسکه قرمز عصایی و صاحب این جملات خالصانه‌ی پیامک.

 

در ستایش پروردگارم

 

به نام پروردگار

 

چهار ماه پیش، اوایل آبان، داشتم کف حمام را - بدون دستکش - با جرم‌گیر تمیز می‌کردم.

وسط کار، دستم به لبه‌ای خورد و پوستش کمی شکافت.

اعتنا نکردم و ادامه دادم.

جرم‌گیر، آرام‌آرام زیر پوست انگشتم نفوذ کرد.

اسید، بخشی از پوست و گوشتش را خورد.

فردایش دیدم یک سوراخ به‌نسبت عمیق روی انگشتم درست شده که اطرافش سرخ و ملتهب است.

جا خوردم و کمی ترسیدم.

 

ده‌بیست روزی گذشت.

اواخر آبان، صبح که داشتم می‌رفتم محل کار، یک لحظه چشمم افتاد به دستم که روی فرمان بود.

دیدم زخمش دارد جمع می‌شود،

رو به بهبود است

و خداراشکر کم‌کم دارد خوب می‌شود.

 

همان لحظه، با تمام وجود احساس کردم رحمت پروردگارم در این زخم جمع شده، متبلور گشته و ظهور یافته.

رعشه‌ی ریزی به تنم افتاد.

شعفی وجودم را فرا گرفت.

ناخودآگاه انگشتم را بالا آوردم

و زخمش را بوسیدم؛

رحمتِ تبلوریافته‌ی پروردگارم را،

گویی پروردگارم را.

 

بعد به خودم آمدم و خود را در این حال یافتم

تعجب کردم؛

حال غریبی بود.

چشمم کمی اشکی شد.

پیشانی‌ام را کف دست گذاشتم و با یاد این نعمت، سجده شکر به‌جا آوردم؛

شکراً لله شکراً لله، شکراً لله شکراً لله، شکراً لله شکراً لله

عفواً لله عفواً لله، عفواً لله عفواً لله، عفواً لله عفواً لله

حمداً لله حمداً لله، حمداً لله حمداً لله، حمداً لله حمداً لله

 

الحمد لله علی کل حال.

 

 

وقتی رسیدم اداره، در اولین فرصت، عکسی از زخمم برداشتم.

تا بماند به یادگار؛

از رحمت پروردگارم،

از پروردگارم.

 

 

پ.ن۱: عکس دوم را امروز برداشتم که آن حفره پر شده و پوستش تقریباً ترمیم شده.

 

پ.ن۲: مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده آملی جایی این خاطره را نقل کرده‌اند که:

روزی داشتم به خانه می‌آمدم که دیدم کسی دارد بین زباله‌ها جستجو می‌کند.

سریع خود را به خانه رساندم و یک‌راست رفتم سراغ قفسه‌ی کتاب‌هایم.

کتاب‌هایم را بغل کردم و شروع کردم به بوسیدنشان.

خدا را شکر کردم که به‌جای این‌که سرم در زباله‌ها باشد، سر و کارم با کتاب است و در کتاب‌ها جستجو می‌کنم.

 

پ.ن۳: امروز سال‌روز شهادت امام موسی کاظم (علیه‌السلام) بود.

از حضرت نقل شده است که در پاسخ به نامه هارون‌الرشید که از ایشان درخواست موعظه‌ای کوتاه کرده بود، تنها این جمله را نوشتند که:

«مَا مِنْ شَیْءٍ تَرَاهُ عَیْنُکَ إِلاَّ وَ فِیهِ مَوْعِظَةٌ»

 الأمالی(للصدوق)، ص۵۰۹

«چیزی نیست که چشمت آن را ببیند، مگراین‌که موعظه‌ای در آن است.»

 

به بهانه دومین سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی

 

 

بسم الله
چند سال پیش مدیری داشتیم که دنبال یک مدیر میانی‌تر برای یکی از بخش‌های تحت مدیریتش بود.
آگهی زده بود و به این و آن سپرده بود تا کسی پیدا شود و آن بخش را به او بسپارد.
چند نفری آمدند و رفتند، اما چنگی به دل نزدند؛
یا تخصص کافی را نداشتند، یا توانمندی‌های لازم را.
 
تا این‌که یک‌روز آقای الف تماس گرفت و خواست برای مصاحبه بیاید.
من در جلسه‌ی مصاحبه بودم.
آقای الف سال‌ها مدیر بخشی بود، مشابه بخشی که ما برایش در نظر داشتیم، اما در سطحی بالاتر و خیلی حرفه‌ای‌تر.
کاملاً به کار مسلط بود.
خوش‌فکر و صاحب ایده بود.
با توجه به تخصص، تجربه و توانمندی‌هایی که داشت، احتمالاً می‌توانست آن بخش را از این‌رو به آن‌رو کند و رشد فوق‌العاده‌ای دهد.
علی‌القاعده باید به مدیریت بخش مذکور گماشته می‌شد.
 
اما در کمال تعجب، آقای الف برای آن جایگاه انتخاب نشد!
چرا؟
چون مدیر مربوطه ترسید آقای الف بیاید و شاخ شود
یا بیاید و در مدیریت خودش خللی ایجاد کند
یا بیاید و بزرگ‌تر شود از مقداری که برایش در نظر داشت
یا بیاید و کوچکی او را به رخ سایر کارکنان و مدیر ارشدش بکشد

یا...
 

 
بله، چنین است که بعضی مدیران، مجموعه‌ی خود را از نعمت افراد توانمند محروم می‌کنند.
 

 

البته بعضی مدیران هم هستند که دل به دریا می‌زنند؛
کسی مانند آقای الف را به کار می‌گیرند و مدت‌ها در سایه او مدیریت می‌کنند.
در این مدت، همه کارکنان متوجه کوچکی آقای مدیر و بزرگی آن‌دیگری هستند.
نه آقای مدیر دل خوشی از او دارد و نه او برای آقای مدیر تره خرد می‌کند.
 

 

 
اما بعد...
من، از پسِ فروتنی و کرنشی که در این تصاویر می‌بینم
و از پسِ آن توصیه‌ها - به تبعیت و تقویت - که در آن سخنرانی‌های شورانگیز و آن وصیت‌نامه‌ی نورانی می‌یابم،...
بعد از بزرگیِ سردار، بیش‌تر و بیش‌تر، بزرگیِ آقا را می‌بینم.
او که می‌تواند بزرگانی را زیر سایه خود گرد آورد
و آنان را به چنین تواضع خالصانه‌ای وا دارد.
رحمه الله
و حفظه الله
و غفر الله لی و لکم
 

حدیث نفسی در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان

امشب کمی کسالت داشتم. راستش حال دعا نداشتم.

گفتم بگذار امشب را بر اساس توصیه معروف به «مذاکره علم» در شب قدر، در احادیث اهل‌بیت (علیهم‌السلام) غور کنم.

یک مقدار هم برای این بود که همیشه وقتی بعد از مدتی دعا یا زیارتی را می‌خوانم، حال خیلی خوشی دست می‌دهد و اگر فردایش به سراغ آن دعا یا زیارت بروم، دیگر آن حال را ندارم.

گفتم بگذار این حال خوش را در شب بیست و سوم که محتمل‌تر است، خرج کنم...

...که ناگاه با نقل‌قولی از حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی (حفظه‌الله) روبه‌رو شدم

و بهانه از دستم گرفته شد...

 

فرموده‌اند:

"شیخ صدوق متفرداتی دارد که نظر شخصی خود اوست و‌ در جای دیگری نیامده است. از جمله گفته که مستحب است احیای شب‌های بیست و یکم و بیست و سوم رمضان برای «مذاکره علم» باشد و این افضل است.

او این را نسبت به کسی نمی‌دهد و نه در کتاب «ثواب الاعمال» و نه در «کتاب من لایحضره الفقیه» که مهم‌ترین کتابش است و کتاب فتوایی هم هست چیزی نقل نکرده است. در کتاب «امالی» هم از ادله خودش استفاده کرده و گفته که «مذاکره علم» افضل است.

پس چون حدیثی در کار نیست و شم‌الفقاهه خود ایشان است، برای ما حجت نیست. درست است که کلیاتی از ثواب علم آمده است، ولی نگفته‌اند در این شب‌های قدر افضل از بقیه اعمال است.

پس این دعاها که خوانده می‌شود باید محفوظ شود و نباید متروک شود. نباید طلبه از اینها جدا شود."

 

تااااا شب بیست‌ویکم و تاااااااااا شب بیست‌وسوم،

کی مرده، کی زنده؟!

نقد را بچسبیم!

 

دل‌نوشته‌ای در شب ولادت سیدالشهداء

 

یک...

شبکه قرآن، محمود کریمی دارد مدحی در وصفت می‌خواند...

دوربین می‌چرخد و روی زیبای مشتاقانت را شکار می‌کند...

حرارتی در دل‌ها و اشکی بر گونه‌هاشان جاری است...

- «بابا مگه شهادته؟! بزن یه جا که شاد بخونه...»

 

 

دو...

همان‌موقع دارم لپ‌تاپ را باز می‌کنم تا برای کانال، حدیثی مناسب ولادتت پیدا کنم...

مستقیم می‌روم سراغ کافی... جلد اول... کتاب الحجة... ابواب التأریخ... باب مولد الحسین بن علی ع...

چندبار بالا و پایین می‌کنم...

جا می‌خورم...

چیزی پیدا نمی‌کنم...

خب کلینی چه گناهی دارد؟ که ولادتت هم حزن‌آمیز است...

- اولین حدیثِ بابِ ولادتت، با قبض روح مطهرت آغاز می‌شود؛ «قُبضَ الحسینُ بن علی ع یومَ عاشوراء...»

- دیگری و دیگری از این می‌گویند که جبرئیل خبر قتلت به‌دست امت جدت را به مادرت می‌دهد و این‌که مادرت (صلوات‌الله‌علیکم) به‌خلاف هر مادری، از ولادتت خوش‌حال که نیست، هیچ؛ بلکه خوش ندارد چنین حملی را [در میان چنین امتی] به دنیا آورد...

راستش تابه‌حال از این زاویه به موقعیت و احساس حضرت مادر توجه نکرده بودم؛ پس از شنیدن خبر و هنگام ولادتت...

خیلی سنگین است...

خیلی عجیب است...

خیلی غریب است...

فدایت شوم...

فدای دل مادرت...

سینه‌ام سنگین است...

خسته‌ام ولی خوابم نمی‌برد...

گفتم بنویسم، کمی سبک شوم...

گفتم شاید دلی هم‌راه شود...

دوسه‌شب‌پیش جایی می‌خواندم که فرق عشق زمینی و عشق آسمانی این است که در عشق زمینی، انسان می‌خواهد معشوقش را برای خودش نگه‌دارد و دیگران را از او منع کند و در عشق آسمانی، آدم دوست دارد عشقش را جار بزند، معشوقش را به دیگران هم بشناساند و همه را عاشق او گرداند...

 

 

و تمام...

نمی‌توانم ادامه دهم...

کلمه کم آورده‌ام...

کلمات کم آورده‌اند...

اصلاً این حرف‌ها را با کلمه نمی‌فهمانند...

به قول خاقانی: «قلم این‌جا رسید و سر بشکست.»

 

قابل توجه تشنگانِ «ممبر» و «فالوور»! و نیز «منبری»هایی که در مجالس زیرِ چندهزار نفر سخنرانی نمی‌کنند!

 

«بنده»، باید «شاکر» باشد.

«شکر»؛ هم قلبی است، هم زبانی و هم عملی.

- شکر قلبی و زبانی که معلوم است.

- شکر عملی هم یعنی آن‌چه پروردگار به ما داده است را ضایع نکنیم؛ در جای مناسب و به شکل صحیحی به کار گیریم.

 

«خداوند» هم در قرآن، دو جا خود را «شاکر» و بلافاصله «علیم» معرفی فرموده؛

«فإنّ اللهَ شاکرٌ علیمٌ» (بقره:۱۵۸)

«و کان اللهُ شاکراً علیماً» (نساء:۱۴۷)

 

«شکر بنده» که معلوم شد، «شکر خداوند» چه معنایی دارد؟

یعنی خداوند نیکیِ بنده‌اش را بی‌اثر نمی‌گذارد و ضایع نمی‌کند؛ در جای مناسب و به شکل صحیحی به کار می‌گیرد و برای او جبران می‌کند.

 

مثلاً تو؛ روزانه احادیث جالب و شیرینی می‌بینی.

دوست داری این شیرینی را به دیگران هم بچشانی.

کانالی راه می‌اندازی و اسمش را می‌گذاری «حدیثنا».

روزی یکی‌دو ساعت وقت می‌گذاری تا حدیث مناسبی پیدا کنی، جوانبش را بسنجی، با وسواس ترجمه‌اش کنی، اگر لازم بود توضیحی بنویسی، تیتر خوبی بزنی، متنش را خوشگل کنی، بسم‌الله‌ی بگویی و کلید ارسال را بزنی.

بعد، در وبلاگت هم منتشر کنی تا در تلگرام دفن نشود و روی اینترنت هم باشد که شاید کسی گذرش افتاد و گِرِهی از او باز شد.

 

اما گاهی که چشمت به تعداد ممبرهای بعضی کانال‌های خفن می‌افتد، این فکر از سرت عبور می‌کند که:

آیا این زحمت‌ها، ثمره‌ای دارد؟

کسی می‌بیند؟ به دردش می‌خورد؟

 

گاهی سرد می‌شوی...

و دوباره گرم؛

- دوستت که مهندس عمران است، عکسی می‌فرستد و می‌گوید: بعضی احادیثی که می‌فرستی را بالای تخته اتاق کارم می‌نویسم تا هم جلوی چشمم باشند و هم دیگران ببینند.

- یکی از دوستانت که مبلّغ بین‌المللی است، پیام می‌دهد و تعریف می‌کند و می‌گوید: از مطالبت استفاده می‌کنم.

- بعضی مخاطب‌ها، با حدیثی حال می‌کنند و پیام می‌دهند و تشکری و...

- بعضی دوستانت که مسجد و منبری دارند، می‌گویند: هرروز یا هرهفته مطالبت را از توی کانال برای خلق‌الله می‌خوانیم.

- بعضی کانال‌های پرمخاطب، مطلبت را کپی‌پیست می‌کنند.

- دوستی می‌گوید: اِاِاِ؟! «وبلاگ دستوار» برای توست؟! ما کلی از مطالبت را در سایتمان [بدون ذکر منبع] منتشر می‌کردیم.

- بزرگواری کامنت می‌گذارد: فلان مطلب وبلاگتان را در مقاله‌ای نقل کرده‌ام و چون پژوهشی است، نمی‌توانم به وبلاگ ارجاع دهم، حلال کنید.

- عزیزی از انگلیس پیام می‌دهد که ما یک هیأت هفتگی داریم و با هم قرار گذاشته‌ایم احادیث کانالت را هرهفته بخوانیم.

- و...

 

خلاصه مطالبت از جاهایی سر در می‌آورند که فکرش را هم نمی‌کنی.

 

چراکه خداوند «علیم» است و «شاکر»؛

می‌داند چه می‌کنی و در جای خودش می‌نشاند.

 

روضه‌ای به حال خودم

 

سخنرانی تمام شده. کُنجی نشسته‌ام و منتظرم روضه شروع شود.

شروع می‌شود؛ با بیتی خطاب به امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) و با این مضمون که:

من چنان مشغول غیر شده‌ام که از تو غافل گشته‌ام و...

 

بعد، رسیدیم به ماجرای حمله به خانه امام صادق (علیه‌السلام) و کشیدن ایشان در کوچه‌ها..

و بعد، ماجرای کوچه بنی‌هاشم..

و بعد، کربلا و خیمه‌ها و کاروان..

 

غصه‌ام این است که مگر شیعیان و سینه‌چاکان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) کجا بودند و به چه مشغول بودند که امامشان را در کوچه می‌کشیدند و می‌زدند و می‌کشتند و...؟!

 

گریه‌ام برای این است که چرا من حواسم به امامم نیست؟ امام من در چه حالی است؟ از او خبری دارم؟ اصلاً نگرانش هستم؟

 

راستی، حواس من کجاست؟

به چه کارهایی و به چه کسانی مشغولم؟

به چه نگاه می‌کنم؟

چه می‌خوانم؟

کجا می‌روم؟

چه می‌گویم؟

 

کجا ایستاده‌ام و به چه سمتی؟

آیا همان‌جایی هستم که باید باشم؟

چهاردانگ حواسم به چیزی هست که باید باشد؟

 

امامم سال‌ها اسیر زندان غیبت است.

برای امامم چه کرده‌ام؟

آیا در سختی‌ها کنارش بوده‌ام؟

خود را سپر بلایش کرده‌ام؟

مرهمی بر زخمش گذاشته‌ام؟

باری از دوشش برداشتم؟

چیزی به آبرویش افزوده‌ام؟

 

کارنامه خجالت‌بارم را ورق می‌زنم و زار می‌زنم؛

آقا ببخشید؛

ببخشید که شما را نیز مانند جدتان با دست‌های بسته در کوچه کشیدند

ببخشید که مادرتان «از سینه‌اش خون می‌چکید»

ببخشید که عمه‌تان «از حسین، دل» می‌بُرید

ببخشید که پای بانو «شده پر آبله»

ببخشید آقا!

ببخشید!

 

خانه متروک ... بازگشت به خانه

 

 

بچه که بودم، از پدرم شنیدم خانه روح دارد! خانه‌ای که دیگر کسی در آن زندگی نمی‌کند، روح زندگی در آن جریان ندارد و زود می‌میرد و ویران می‌شود.

این را وقتی گفت که داشتیم راجع‌به خانه متروک پدربزرگ مرحومم در روستا صحبت می‌کردیم که کم‌کم داشت ویران می‌شد.

 

بزرگ‌تر که شدم و سر خانه و زندگی که رفتم، فهمیدم قصه چیز دیگری است؛

وقتی دیدم هرچندوقت‌یک‌بار گوشه‌ای از خانه عیب پیدا می‌کند و اگر کسی بالاسرش نباشد، این عیب به جاهای دیگر هم سرایت می‌کند و ویرانی می‌آفریند، فهمیدم علت ویران شدن خانه‌های متروک چیست.

 

اولین‌بار، زمستانی که لوله‌آب پشت‌بام ترکید، به این راز پی بردم. اگر خانه نبودم و با آچار و انبرقفلی و یک درپوش کوچک جلوی فوران آب را نمی‌گرفتم، این آب همین‌طور می‌رفت و شاید بعد از چندساعت سقف را هم خراب می‌کرد و خسارت بزرگی به بار می‌آورد.

می‌دیدم وسایل خانه کم‌کم مستهلک می‌شوند و عمرشان تمام می‌شود. یا حادثه‌ای رخ می‌دهد و گوشه‌ای را خراب می‌کند و لازم است به آن گوشه رسیدگی شود.

فهمیدم وقتی کسی در خانه نباشد و این عیب‌های جزئی را نبیند و با مختصرهمتی رفعشان نکند، خانه آرام‌آرام رو به ویرانی می‌رود.

 

قسمت ترسناک قصه این‌جاست که تو چیزی داشته‌ای که مدتی بی‌خیالش شده‌بودی.

به خودت می‌آیی و با یک فاجعه مواجه می‌شوی؛

 

- با خانه دزدزده‌ای که شیشه‌هایش شکسته، قفلش خراب شده، درهایش قییژژ صدا می‌دهند، گوشه‌ای از سقفش ریخته، موکت و فرش‌هایش خیس شده و کپک زده‌اند، آب و برقش قطع شده، عنکبوت گوشه‌وکنارش لانه کرده...

- با ماشینی که چهارچرخش پنچر شده، رویش یک بندانگشت خاک نشسته، روغنش خالی شده، برف‌پاکن‌هایش شکسته، کمک‌هایش صدا می‌دهند، لنت‌هایش تمام شده‌اند...

- با بدنی که فشار آمده به چندجایش! قند و چربی، زانودرد و کمردرد، چند دندان خراب، دل‌دردِ گاه‌وبی‌گاهی که علتش را نمی‌دانی...

- خانواده‌ای که پُر شده از کدورت‌های ریز و درشت، کسانی که در حقشان کوتاهی کرده‌ای و بابتش احساس شرمندگی داری...

- خودت را محاسبه می‌کنی؛ عادت‌های زشت، اخلاق ناپسند، تکبر، تنبلی، بی‌برنامگی، شهوت‌های سرکش، خشم‌های نابه‌جا، پستی‌ها و پلشتی‌ها...

- اعمالت را سبک‌سنگین می‌کنی؛ می‌بینی کلی نماز و روزه قضا به گردنت است، عباداتت از سرِ عادت، برای رفع‌تکلیف، سراسر کسالت...

 

همه این خرابی‌ها آوار می‌شوند روی سرت.

و تو می‌گویی «آخر من با این‌همه خرابی چه کنم؟!»

 

می‌ترسی.

دلت خالی می‌شود.

چشمانت از رمق می‌افتند.

پاهایت سست می‌شوند.

می‌نشینی.

ناامید!

ویران!

 

 

چندسال‌پیش دایی‌ام تعریف می‌کرد:

«وقتی می‌خواستیم به آن خانه‌مان که در طبقه ششم بود برویم، دیدیم روی زمین و در و دیوار و شیشه‌ها و کابینت‌ها و لامپ‌ها و قرنیزهایش، کلی رنگ و گچ و خاک پاشیده و نیاز به یک نظافت اساسی دارد.

روزی که برای تمیز کردن رفتیم، آسانسور خراب بود. کلی وسیله را خِرکش کردیم تا طبقه ششم. وقتی رسیدیم، اوضاع را که ورانداز کردیم، از حجم کارها سست شدیم و نشستیم همان وسط. دستمان به کار نمی‌رفت.

مدتی که گذشت، دیدیم خواهر حاج‌خانم (خواهرزنش) رفته یکی از اتاق‌ها و شروع کرده به تمیز کردنِ پنجره. ما هم رفتیم و هرکدام به گوشه‌ای مشغول شدیم و بالاخره کار تمام شد.

آن‌روز از خواهر حاج‌خانم این را یاد گرفتم که وقتی حجم کارها زیاد است، باید از یک گوشه شروع کرد.»

 

ما وقتی به حجم خرابی‌های خودمان و زندگی‌هایمان دقت می‌کنیم، اولاً این خودش یک گام است، یک توفیق است. خیلی‌ها تا آخر عمر فرصت نمی‌کنند به خودشان و زندگی‌هایشان نگاهی بیاندازند و عمق فاجعه را ببینند.

 

درست است که حسرت می‌خوریم که:

- کاش زودتر دست‌به‌کار شده بودیم و کار به این‌جا نمی‌کشید،

- کاش از همان نوجوانی و جوانی، وقتی عیبی در خودمان می‌دیدیم، درستش می‌کردیم و وقتی زنگ‌خطری می‌شنیدیم، آمادگی کسب می‌کردیم.

- کاش فرصت‌ها را از دست نمی‌دادیم و نمی‌گذاشتیم اصلاح امور این‌قدر سخت و دست‌نیافتنی شود.

 

اما حالا این‌جا ایستاده‌ایم و این ترس همراهمان است.

با این ترس فلج‌کننده چه کنیم؟

 

امام علی (علیه‌السلام) دوباره مقابل امت می‌ایستد تا راه را نشان دهد.

دست‌هایش را دراز می‌کند تا ما را از رکود به حرکت وا دارد...

 

«إِذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِیهِ، فَإِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّیهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْهُ.»

 نهج‌البلاغه، ص۵۰۱

«هرگاه از چیزی ترسیدی، در آن واقع شو؛ چراکه تحمل این ترس، از آن‌چه از آن می‌ترسی، سخت‌تر است.»

 

می‌فرماید نترسید، ننشینید، حرکت کنید؛

که تحمل ترس از آن کار دشوار، از انجامش سخت‌تر است.

اگر شروع کنید به تعمیر خرابی‌ها، کمتر اذیت می‌شوید از این‌که در ترستان گیر کنید و غصه بخورید که «آخر من با این‌همه خرابی چه کنم؟!»

 

«یا علی» بگو و بلند شو!

بلند شو و از یک گوشه شروع کن!

 

از کدام گوشه؟

از نزدیک‌ترین گوشه.

 

امتحان کن!

ضرر نمی‌کنی.

 

دوران عاشقی آقای رئیس

 

دوران عاشقی را می‌توان به دو دوره تقسیم کرد:

 

1. دوره‌ای که عاشق در اوج شور و شیدایی است، همه‌چیز را با عینک عشق می‌نگرد و تمام فکر و ذکر و توانش را صرف رسیدن به معشوق می‌کند.

2. دوره‌ای که عاشق شکست می‌خورد و تا مدت‌ها تهِ آن کوچه بن‌بست، در غمی عمیق فرو می‌رود.

 

ویژگی مشترک عاشق در هر دو دوره، غوغای درون و رکود بیرون اوست.

دل عاشق در هر دو دوره غوغاست، اما ناظر بیرونی دیوانه‌ای را می‌بینند که کار و زندگی‌اش را تعطیل کرده و بر امری بیهوده تمرکز نموده.

 

حکایتِ آقای رئیس است؛

چهار سال اول در سودای بستن با کدخدا و در دست گرفتن دستکش مخملی اوباما و فالوده‌خوری با اروپا گذشت و آب و نان و اقتصاد و همه‌چیز در گروی به چنگ آوردن برجام دانسته شد.

چهار سال دوم اما در غم و حیرتِ بی‌اعتباریِ امضای کری و ظاهر شدن پنجه چدنی ترامپ و پاره شدن برجام خواهد گذشت.

 

اقتصاد؟! امنیت؟! فرهنگ؟! بازار؟! تورم؟! بیکاری؟! مردم؟! فقرا؟!

بی‌خیال!

آقای رئیس فعلاً در شُک و ناامیدی به سر می‌برد، هرچند تکبر رقت‌انگیزی برایش باقی مانده و تلاش مذبوحانه‌ای برای ادامه با اروپا.

 

واقعیت ها دارد مردمی که این سال‌ها با آقای رئیس هم‌دل و هم‌راه شده بودند را به هوش می‌آورد تا وضع این عاشق شکست‌خورده و خسته را از بیرون نظاره کنند و این رکود چندین ساله را بالاخره ببینند.

 

علی‌الظاهر وضع هم‌چنان چنین خواهد بود و مردم باید «تا ۱۴۰۰ با روحانی» سر کنند.

 

تنها چاره این است که همه به هم رحم کنند؛ یعنی به خودشان؛ یعنی به خودمان.

صاحب‌خانه، کاسب، دلال، راننده، تولیدکننده، کارگر، کارفرما، کارمند، مدیر، تعمیرکار،...

همه به هم رحم کنیم.

 

رحم نمی‌کنند؟

تو رحم کن!

 

ماجرای آقای «میم»؛ ماجرای همه «ما»

آقای «میم» از دوستان طلبه‌ام است.

مدتی است مواضعش نسبت به انقلاب و نظام تغییر کرده و می‌توان گفت رادیکال شده؛

- در انتخابات شرکت نمی‌کند،

- دائم از همه‌کس و همه‌چیز انتقاد می‌کند،

- از ظلم‌ها و خطاها و از تقصیرها و قصورها می‌گوید،

- می‌گوید حکومت آخوندی بهتر از این نمی‌شود، آقایان اشتباه کردند که انقلاب کردند و حالا جرأت ندارند بگویند غلط کردیم،

- می‌گوید وضع روزبه‌روز بدتر خواهد شد و...

 

آن‌شب در مورد مشکلات و ظلم‌ها، حرف‌هایی زده شد و من در این رابطه، بحثی نکردم؛

- نگفتم که تو فقط تاریکی‌ها را می‌بینی، این روشنی‌ها را هم ببین،

- نگفتم که خیلی از نقل‌قول‌ها و خبرهایی که می‌گویی، سانسورشده، یک‌طرفه و با عینک خودت و هم‌فکرانت است،

- نگفتم که تصور کن اگر انقلاب نمی‌شد، با همان فرمانی که داشتیم می‌رفتیم، وضع چه‌طور بود،

نگفتم؛ چون می‌دانستم این‌ها را بارها شنیده و برایش کلیشه‌ای و گوش‌ندادنی شده.

 

فقط گفتم هر حکومتی سر کار باشد، وضع، کم‌وبیش همین است. مشکل، فرهنگی و از متن جامعه است. آن رؤسا و مدیران هم یکی از ما هستند. (آقای «میم» تأیید کرد.)

گفتم به قول آن بزرگ: «ما همه فرعونیم، مصرهایمان کوچک و بزرگ است.» هرکس، هرجا که هست، آن‌قدر که سلطه و نفوذ دارد و آن‌قدر که دستش می‌رسد، ظلم می‌کند؛ راننده، کاسب، کارمند، کارفرما، پدر، مادر، برادرِ بزرگ‌تر و... (آقای «میم» با سر و زبان تأیید کرد.)

 

کات | چند دقیقه بعد...

 

بحث عوض شده بود؛

آقای «میم» از این گفت که برای امتحانات شفاهیِ درس خارج، سر درسی نرفته و با فلان استادِ درسِ خارج که با او آشناست، صحبت کرده و تأییدیه چهارسال را گرفته که در درس او شرکت می‌کرده.

(طلاب مقطع درس خارج، در درس استادی شرکت می‌کنند و آخر سال از آن استاد تأییدیه حضور در آن درس را می‌گیرند، تا بتوانند امتحان شفاهی دهند و از یک مقطع تحصیلی عبور کنند.)

 

کات | چند دقیقه بعد...

 

آقای «میم» گفت خانمم دارد دکترا می‌خواند و من چند مقاله به نام او نوشته‌ام، تا از آزمون جامع دکتری معاف شود.

(دانشجویان مقطع دکترا، پس از گذراندن واحدهای آموزشی، در آزمونی شرکت می‌کنند، تا بتوانند در صورت قبولی، پایان‌نامه بنویسند و مدرک دکترا بگیرند.)

خانم آقای «میم» شاغل است و ارتقاء مدرک، منجر به افزایش حقوقش می‌شود.

 

کات | پایان!

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پانوشت۱: چند ماجرای دیگر هم از این قبیل در ذهنم هست؛ این، ماجرای «ما»ست.

پانوشت۲: غرضم از این یادداشت، مُبرّا دانستن و عقل‌کل جا زدن خودم نبود. من هم فرعونی هستم، در قدوقواره خودم. قصدم این بود که به عمق مشکل هم نگاهی بیاندازیم.

 

از کاکتوس‌های خانگی تا درخت‌های بیابانی

 

 

پرده اول:

تصویر اول، مربوط است به یکی از کاکتوس‌های خانه‌مان.

مدل رشدش این‌طور است: ابتدا برگی است بیضی‌مانند، ضخیم و متصل به ریشه. بعد بالای آن غده‌ای می‌روید و بزرگ می‌شود و می‌شود یک برگ بیضی‌مانند ضخیم دیگر. همین‌طور رشد می‌کند و بالا می‌رود.

این بیچاره‌ی کج‌وکوله، تا چندوقت‌پیش، توی حیاط، زیر آفتاب و مورد کم‌توجهی بود و گاااااه‌گاااااهی هم پایش آبی ریخته می‌شد و...

تقدیرش اما این بود که برای زینت مجلس، داخل گلدانِ موجهی کاشته شود و روی اُپن آشپزخانه قرار گیرد.

هوای محیط جدید، مطبوع‌تر و گلدان، جلوی چشم و آب‌یاری، فراوان بود.

دیروز دیدم حال و روزش این شده که می‌بینید:

برگ‌های جدیدش؛ دیلاق و لاغر و بی‌رمق و خمیده و رنگ‌پریده و درآستانه‌ی‌شکستن.

 

 

پرده دوم:

تصویر دوم، مربوط به عکس‌العمل دل‌داری‌دهنده‌ی دوهفته‌پیشم است به پست مذمت‌آمیز یکی از دوستان در مورد آن مراسم عمامه‌گذاری عجیب و غریب.

فکر می‌کنم سرنوشت محتومی است برای بسیاری از آقازاده‌ها و پسرحاجی‌ها و بچه‌پولدارها و نوکیسه‌ها و درنازونعمت‌بزرگ‌شده‌ها و تیتیش‌مامانی‌ها.

و قس‌علی‌هولاء؛ شرکت‌های دولتی و نهادهای فربه‌ی فرهنگی و هنرمندان سوگلی و دیگران.

 

 

پرده سوم:

تصویر سوم، مربوط است به بخشی از نامه امیر مؤمنان (علیه‌افضل‌الصلوات) خطاب به عثمان‌بن‌حُنیف، وقتی خبردار شدند که او را که والیِ بصره بوده، به سفره‌ای رنگین و لاکچری دعوت کرده بودند و نیازمندی را راه نمی‌داده‌اند و او نیز این دعوت را اجابت کرده بود.

حضرت پس از توبیخ عثمان و مذمت شکم‌بارگی، چنین مرقوم داشته‌اند:

«وَ کَأَنِّی بِقَائِلِکُمْ یَقُولُ إِذَا کَانَ هَذَا قُوتُ ابْنِ أَبِی طَالِبٍ فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الْأَقْرَانِ وَ مُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّیَّةَ أَصْلَبُ‏ عُوداً وَ الرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً وَ النَّابِتَاتِ الْعِذْیَةَ أَقْوَى وَقُوداً وَ أَبْطَأُ خُمُوداً.»

 نهج‌البلاغة، ص۴۱۸

 

«گویا گوینده‌ای از میان شما می‌گوید: ″اگر خوراک پسر ابوطالب این(قدر مختصر) باشد، پس ضعف و ناتوانی باید او را از جنگ با هماوردان و پیکار با پهلوانان، بازدارد!″

آگاه باشید! به‌راستی‌که درخت بیابانی (که آب کمی به آن می‌رسد) چوبش سخت‌تر است و درخت‌های سبز و خرم (که مرتب آب‌یاری می‌شوند) پوستشان نازک‌تر است. گیاهان دشتی (که در طول سال فقط آب باران به آن‌ها می‌رسد) هیزم‌های قوی‌تری هستند و دیرتر خاموش می‌شوند.»

 

بعد از سال‌ها؛ لاتاری...

 

سیزده‌چهارده‌سالَم بیش‌تر نبود.

تنها، از این‌ور تهران راه افتادم به آن‌ورش، تا فیلم پرسروصدای آن سال را ببینم.

اولین‌باری بود که چنین کاری می‌کردم و آن‌طور که یادم است، اولین‌باری بود که احساس «استقلال» و «قدرت» می‌کردم. این احساس وقتی از سینما بیرون می‌آمدم، چندبرابر شده بود.

خطی که «آژانس» در ذهن من کشید، هیچ فیلم دیگری تا امروز نکشیده است.

نه من، که در ذهن خیلی‌ها؛ براساس چندین نظرسنجی، «آژانس شیشه‌ای» مدال بهترین فیلم بعد از انقلاب را بر سینه دارد. (درود بر ابراهیم حاتمی‌کیا)

 

امروز در سینمای «محمدحسین مهدویان» دوباره بعد از سال‌ها، ردی از آژانس را دیدم.

نه به آن قوت، اما در برهوت این سال‌ها، بسیار بسیار غنیمت است.

امروز احساس کردم چقدر جای «آژانس»ها و «لاتاری»ها در سینمای ایران خالی است.

مردم این‌روزها انگار به این‌ها نیاز دارند؛ نیازی که گویا سال‌هاست انکارش می‌کردند و حالا، با تشویق‌های مدامی که نثار قهرمانان باغیرت داستان، در آن پایان شگفت‌انگیز می‌کنند، میل اصیل خود را لو می‌دهند.

نه‌خیر آقای جیرانی! دوره این حرف‌ها نگذشته. این مردم، همان مردمِ عاشق «قیصر» و «حاج‌کاظم» هستند. همان مردم، با همان «فطرت»، با همان «غیرت».

 

امروز، مردمی که از صندلی‌هایشان بلند می‌شدند و با چشمان تر و لب‌های خندان به سمت درب خروج حرکت می‌کردند، یک‌طور دیگر بودند؛ چشم‌هایشان یک برق دیگری داشت، یک‌طور دیگر راه می‌رفتند.

حسی داشتند شبیه حسی که وقتی بچه بودند، بعد از تماشای فیلم‌های «بروسلی» پیدا می‌کردند.

امروز مردانی را دیدم که موقع خروج، یک‌کتی راه می‌رفتند، دستانشان را دور ناموسشان حلقه کرده بودند و با تیزی نگاهشان چشم بی‌ناموس‌ها را نشانه گرفته بودند.

 

اما راستش امروز وقتی از راهروهای خروجی، وارد خیابان شدم و نور خورشید به صورتم پاشید، ناگهان به خود آمدم که فیلم تمام شد و حالا داری به دنیای واقعی پا می‌گذاری. قانونِ آن تو با این بیرون فرق دارد؛ این بیرون دولتی روی کار است که ماقبل «لاتاری» است، ماقبل «آژانس» است، حتی ماقبل «قیصر».

برای همین، سر صدور پروانه ساخت و اعطای جوایز فجر مشتش را آن‌قدر سفت کرده بود.

اما نااُمید نیستم؛ چون هنوز صدای تشویق‌های مردم برای سکانس غرورآفرین پایانی، در گوشم هست.

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پانوشت۱: امروز در راه خانه، هوس کردم دوباره «آژانس» را ببینم.

پانوشت۲: به سازمان اوج هم بابت موفقیت‌های پی‌در‌پیِ امسالشان که حاصل «تلاش» و «صبر»شان است، تبریک می‌گویم.

پانوشت۳: چه مُصادفتِ معناداری بود برای من؛ تماشای لاتاری با «روز پاسدار».

 

آن غروب خلوت و آن سیگار روشن و آن جمله‌ی پدر

 

غروب یک روز تابستانی، تهِ یک خیابانِ سوت‌وکور، جایی که می‌شد مطمئن بود آشنایی عبور نمی‌کند، سیگار دوم را روشن کردم و با هیجان چند پُک زدم. نگاهی به جیب پیراهنم انداختم. پنج‌شش نخِ دیگر هم داشتم.

صبح آن روز با پدربزرگم به باغش که خارج شهر بود، رفته بودم. از بچه‌گی او را دوست داشتم. اصولاً به‌خلاف هم‌سن‌وسال‌هایم دوست داشتم کنار مُسن‌ترها بنشینم و از خاطرات و تجربیاتشان بچشم.

باغ پدربزرگم، علاوه بر باغبانِ مهربانش، امتیازات دیگری هم داشت؛ یک استخر کوچک، درختان میوه و بوته‌های خیاری که بویشان مستت می‌کرد.

پدربزرگم سیگاری بود و به رسم پیش‌کسوتان، «شیراز» می‌کشید و گاه «بهمن». همیشه توی انبار باغش یک کارتن سیگار داشت و با خیال راحت، از صبح تا شب یکی‌دو بسته دود می‌کرد.

نوجوان بودم، و پیرمردی که جلوی باغش، روی یک تخت چوبی، به متکا لم می‌داد و آتش‌به‌آتش سیگار می‌کشید، به چشمم بزرگ می‌نمود. از این حالتش خوشم می‌آمد. اصلاً شاید علت سیگاری شدن دایی کوچکم هم همین بود.

آن روز دیگر طاقت نیاوردم. میان چُرت‌های بعدازظهرش، به انبار رفتم. دو سه نخ برداشتم و خودم را به ته باغ رساندم. یکی روشن کردم و چند پُک زدم و سرفه و... احساس کردم پدربزرگم بیدار شده. سریع انداختمش زمین و آمدم جلوی باغ.

هنوز خواب بود. دوباره برگشتم. یکی دیگر روشن کردم و این‌بار با خیالی راحت‌تر کشیدم... و خوشم آمد. نه از بوی گندش، که از دود سحرانگیز و از این حالتش؛ این‌که مثل بزرگترها شده بودم، مثل پدربزرگم.

این شد که موقع برگشت، وقتی پیرمرد مشغول چیدن میوه و بادمجان در کیسه‌ها بود، دوباره به انبار رفتم و چندتای دیگر از کارتن برداشتم. آن چندتا، در میان آن همه، گم بود و مطمئن بودم که متوجه نخواهد شد.

از مسیر طولانی و کسل‌کننده‌ی همیشه‌گی، به خانه برگشتیم. به بهانه‌ای زدم بیرون. رفتم تهِ همان خیابان سوت‌وکوری که گفتم، و سیگار اول و دوم و...

در میانه‌ی دومی بودم که فکری مزاحمم شد. از همان دور به صورتم خَنج می‌کشید. بعد نزدیک و نزدیک‌تر شد. جلویم ایستاد. مچم را گرفت. نگاهم به دستم افتاد و به آتش سرخی که از میان دودها سو سو می‌زد. آن‌قدر مچم را فشار داد که سیگار از دستم افتاد. بعد دستِ تسلیم‌شده‌ام را در جیب پیراهنم فرو کرد. همه سیگارها را در آورد، خُرد کرد و گوشه‌ای ریخت.

آن فکر مزاحم، حرف پدرم بود که در یک جای‌گاه مناسب زده شده بود؛ در جایِ مناسب و گاهِ مناسب.

کوچک‌تر که بودم، وقتی مردی مچاله‌شده از مواد مخدر را دیدم، و وقتی از آن حالتش منزجر شدم، گفت: «بابا جون! اینا همه‌ش از سیگار شروع می‌شه؛ هیچ معتادی نیست که از سیگار شروع نکرده‌باشه.» این را با همان لحن دلسوزانه و مخلصانه‌اش گفت.

این بود که سال‌ها بعد، مرا به فکر انداخت و آینده‌ی منزجرکننده‌ی احتمالی‌ام را جلوی چشمم آورد. این‌طور شد که سبک‌سنگین کردم و تصمیم گرفتم دیگر نکشم.

 

این، مصداق سخن حکیمانه پدر مهربان امت، امیر مؤمنان (علیه‌الصلاةوالسلام) است که:

«الْعِلْمُ فِی الصِّغَرِ کَالنَّقْشِ فِی الْحَجَرِ.»

 کنزالفوائد، ج۱، ص۳۱۹

«علم (اگر) در خردسالی (آموخته شود)، مانند نقشی است که بر سنگ، حَک می‌شود.»

 

پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] حواسمان باشد که به بچه‌هایمان چه می‌گوییم، چه‌گونه می‌گوییم و در چه جای‌گاهی می‌گوییم. این حرف‌ها - چه خوب و چه بد - در ذهن بچه‌ها حکّ می‌شوند و در بزن‌گاه‌ها به سراغشان می‌روند.

[2] سیگاری‌ها هم حواسشان باشد که ممکن است با هر پُکشان به سیگار، آینده‌ی کودکی را نیز دود کنند!

[3] کاش بیش‌تر قدر پدرهایمان را بدانیم.

 

این حدیث را منتشر کنم/ نکنم؟

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم

 

دوستان گرامی!

حقیقتش گاهی در مورد انتشار بعضی احادیث و بیان بعضی مطالب، دچار تردید می‌شوم. گاهی یک حدیث را مدتی در میان مطالب آماده‌ی انتشار قرنطینه می‌کنم، تا بالاخره یک‌دل شوم و کلید ارسالش را بزنم.

آن‌چه باعث می‌شود امروزوفرداکردن‌هایم را کنار بگذارم، این اعتقاد است که دستگاه انسان‌ساز دین، مانند یک ماشین، از قطعات ریز و درشتی تشکیل شده که فقدان هرکدامشان، دستگاه را دچار نقص می‌کند و دیر یا زود، آن را از کار می‌اندازد.

آموزه‌های دین، در موضوعات و سطوح مختلفی بیان شده‌اند و باید مانند قطعات پازل کنار یک‌دیگر قرار گیرند و هم‌دیگر را کامل کنند؛ از کلان‌ترین معارف اعتقادی گرفته تا خُردترین نکات اخلاقی و توصیه‌های رفتاری. نمی‌توان بخشی را گرفت و بخشی را رها کرد.

البته این اعتقاد را نیز دارم که در بیان این آموزه‌ها، باید کمال دقت را به خرج داد و هرحقیقتی را هرجا و نزد هرکس خرج نکرد و برای همه یک نسخه نپیچید.

اما از طرفی از محدودیت رسانه‌های موجود در این زمینه آگاهم و از طرفی این ترس را دارم که مبادا بعضی قطعات این دستگاه، با مصلحت‌اندیشی‌هایی کنار گذاشته‌شوند، فراموش گردند و درنهایت از این ناحیه آسیب ببینیم و زمین‌گیر شویم.

امید است خداوند به نیت‌هایمان نظر کند، از کوتاهی‌هایمان درگذرد و نقص عملمان را با لطفش جبران نماید...

 

بعداًنوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

البته بعضی احادیث را هم اصلاً منتشر نمی‌کنم.